In memoriam Paula Marckx: “Ik heb nooit één dag met een man samengewoond. En ik heb het ook niet gemist”
Vandaag raakte bekend dat Paula Marckx, op 94-jarige leeftijd, overleden is. Een straffe vrouw en een van de eerste single moeders in België, die het arrest-Marckx op haar naam heeft en erin slaagde om de Belgische staat op de knieën te dwingen, in het gevecht om de erkenning van haar kind. Een aantal jaren geleden had journaliste Carine Stevens de eer om haar voor Libelle te interviewen. Dat inspirerende interview lees je hier.
’Voor Libelle is deze moeder de vrouw van het jaar’, blokletterde Libelle in nummer 1 van 1981. Op de cover prijkte de Antwerpse Paula Marckx, binnenin stond een uitgebreid interview. Daarin vertelde ze over haar dochter Alexandra, die ze alleen opvoedde, en over haar verontwaardiging toen ze ontdekte dat haar kind niet dezelfde rechten had als kinderen van gehuwde moeders. Paula kon zich daar niet bij neerleggen. Ze klaagde die discriminatie aan bij de Europese Commissie voor de Rechten van de Mens én kreeg gelijk. De Belgische wetgeving werd aangepast; dankzij het arrest-Marckx heeft elk kind dezelfde juridische positie, ongeacht of het in een huwelijk is geboren of niet.
Het dochtertje van toen is intussen een volwassen vrouw en Paula Marckx, die zomaar eventjes 88 lentes op de teller heeft staan, een dame voor wie de woorden ‘kwiek’ en ‘kranig’ lijken uitgevonden. Een spraakwaterval die nog boordevol plannen zit. En met een ijzersterk geheugen, zo blijkt, als ze begint te vertellen over haar goedgevulde leven. ”Op dat interview in Libelle zijn een heleboel reacties gekomen. Onder andere eentje van een lezeres die het een schande vond dat haar lievelingstijdschrift een ongehuwde moeder tot vrouw van het jaar had uitgeroepen. In die tijd was het nog controversieel om in je eentje een kind op te voeden, hoor. Maar er was ook een brief van een kersverse papa die hoopte dat zijn babydochter later net zo straf en daadkrachtig zou worden als ik.”
Niet gepland
Was het een bewuste keuze van u om als ongehuwde vrouw een kind te krijgen?
”Nee, dat niet. Die zwangerschap was niet gepland: ik was op dat moment al achteraan in de veertig en had geen officiële partner. Maar het was voor mij wel meteen duidelijk dat ik het kind zou houden. Niet dat ik altijd al zo’n uitgesproken kinderwens had gehad. Ik denk zelfs niet dat er, voor ikzelf moeder werd, ooit een foto van mij gemaakt is met een kind op de arm dat níét aan het huilen was. (lacht) Kinderen en ik, dat was geen gedroomde combinatie. Ik leidde niet het soort leven waar een kind in paste. Toen mijn huisarts me zei dat ik zwanger was, deed hij dat dan ook met een bedrukt gezicht én met de mededeling dat hij me een adres in Nederland kon geven, voor het geval ik een abortus overwoog. Maar ik was, een beetje tot mijn eigen verbazing, vanaf het begin vastbesloten én dolgelukkig. Dat ongeboren mensje zat vanaf het eerste ogenblik in mijn hart.”
“Je hebt lef nodig in het leven, en vooral: de juiste mensen op je pad”
U bent ook nooit getrouwd geweest?
”Nee, ook dat is er nooit van gekomen. Voor de meeste van mijn generatiegenoten was trouwen zowat de evidentie zelf, maar mij heeft het nooit aangesproken. Misschien omdat mijn ouders niet zo’n voorbeeldig huwelijk hadden? Mijn vader was een dominante man, mijn moeder onderging gelaten en zwijgzaam haar lot, ook het feit dat ze voortdurend bedrogen werd. Mijn zus was getrouwd, maar ook op haar was ik echt niet jaloers. Ik heb gewoon altijd geweten dat ik méér met mijn leven wilde doen. Ik wilde boeiende mensen ontmoeten, andere horizonten opzoeken, avonturen beleven.”
En míjn kind dan?
Was u een hippie, een dolle mina?
”Ik was al een veertiger op het hoogtepunt van de flowerpowertijd, dus nee, ik heb nooit mee op de barricades gestaan. Ik was een geëmancipeerde zakenvrouw die goed wist wat ze wilde en die haar eigen boontjes dopte, dat wel. Maar ik was beslist geen mannenhater. (lacht) Ik heb alleszins nooit te klagen gehad over mannelijke aandacht. Ik heb heel wat relaties gehad, maar zonder dat ooit de huwelijksklokken gingen luiden. Soms omdat die mannen in kwestie al een echtgenote hadden, die trouwens vaak op de hoogte was van mijn bestaan. Hoe dan ook, er waren altijd wel mannen in mijn leven. Een van hen is de vader van Alexandra, die in oktober 1973 geboren is.”
Uw dochter, voor wie u op een dag wél op de barricades klom.
”Ja, omdat ik het zo onrechtvaardig vond dat mijn eigen kind voor de wetgever niet zonder meer bij mij hoorde. Het begon al een paar weken na Alexandra’s geboorte: ik kreeg een officiële brief die me erop wees dat mijn dochter onwettig was, aangezien ik niet getrouwd was. Ik werd uitgenodigd om naar de vrederechter te komen om een en ander te regelen en kreeg het advies om Alexandra snel te erkennen. Er werd voor de zekerheid in één adem vermeld dat mijn dochter niet automatisch van me zou erven als ik dood zou neervallen. Ik kon aan alle mogelijke instanties en organisaties iets nalaten, maar mijn bezittingen gingen slechts in beperkte mate naar mijn eigen kind. Wilde ik helemaal zeker zijn van mijn zaak, dan kon ik het best overgaan tot adoptie. Ik las die brief met stijgende verbazing. Ik werd hoe langer hoe kwader.”
Wat gaf de klik om in actie te schieten?
”Uitgerekend op de dag dat ik naar het vredegerecht was gegaan en als een vat vol frustraties was thuisgekomen, was het Human Rights Day, de Dag van de Rechten van de Mens. Nog nasidderend van woede stond ik ‘s avonds voor de televisie te strijken, toen een minister speciale aandacht vroeg voor de kinderen in de derde wereld, van wie de rechten dagelijks geschonden worden. Ik heb toen echt naar het scherm geroepen: ’En mijn kind dan, wat met haar rechten?!’ ”
Paula en Alexandra Marckx vs. Belgium
Wat u daarna gedaan hebt, is wel heel straf: u hebt een proces aangespannen tegen de Belgische staat.
”Zoveel moed was daar niet voor nodig, hoor. Hooguit een gezonde dosis lef en verontwaardiging, en vooral: de juiste mensen op je pad. Ik had in die tijd een zaak waarin ik regelmatig jobstudenten tewerkstelde. Een van hen was een rechtenstudente die met me sympathiseerde, zich in de materie verdiepte en me wegwijs maakte. Toen Alexandra tien maanden oud was, heb ik in haar naam een brief geschreven naar de secretaris van de Europese Commissie van de Rechten van de Mens in Straatsburg. Mijn brief begon met ’Ik ben een Belgische baby en dien een klacht in tegen de Belgische staat’, waarna ik mijn grieven een voor een opsomde. Een tijd later kreeg ik antwoord: onze klacht werd effectief aanvaard, het hof opende het dossier ‘Paula en Alexandra Marckx versus Belgium.’
Via een journaliste die mijn zaak genegen was, kwam mijn verhaal in de krant. Een gedreven jonge advocate die aan de Leuvense universiteit research deed naar familierecht, wilde vervolgens mijn rechtszaak verdedigen. Toen ging de bal goed aan het rollen. Die hele procedure was wel enorm tijdrovend, hoor. Pas in 1979 kwam mijn zaak voor het Europese Hof in Straatsburg.”
En u won: dankzij het arrest-Marckx hebben kinderen van ongehuwde vrouwen nu dezelfde rechten als die van getrouwde moeders.
”Ja, en ook al wisten we vooraf dat onze kaarten goed lagen, het was toch een hele opluchting toen de commissieleden ons unaniem gelijk gaven. Ik besefte toen nog niet goed welke impact dit arrest zou hebben, noch dat het vanaf dat moment leerstof zou worden voor alle rechtenstudenten in ons land. Waar het mij vooral om te doen was, was dat Alexandra en ik een volwaardig gezin zouden vormen. Terug in België regende het van alle kanten felicitaties. Toen ik mijn dochter de volgende dag naar school bracht, stond de pers ons op te wachten. De nonnetjes vertelden aan de journalisten hoe ze hadden meegeleefd. Ze kwamen me gelukwensen en zeiden: ’Madame, nous avons prié pour vous!’ Nonnen die hadden gebeden voor een ongehuwde moeder als ik!”
“Ik was naaktmodel, piloot, journaliste, directeur… Niet slecht voor een volksmeisje zonder diploma, toch?”
De normaalste zaak van de wereld
Hoe was het om in uw eentje een kind op te voeden? U was toen zelf ook niet meer van de jongsten…
“Dat klopt, maar ik was wel nog heel actief en gedreven, en Alexandra hield me jong. Het was heel leuk, zo met z’n tweetjes. Als andere moeders zich na schooltijd naar huis repten om te koken voor man en kroost, ging ik met mijn dochter lekker een terrasje doen als het mooi weer was. Voor mijn werk moest ik regelmatig naar het buitenland, maar zolang ze niet schoolplichtig was, nam ik haar meestal mee. Vaak zat ze bij een of andere zakenrelatie of conciërge op schoot, terwijl ik in vergadering was. En als ze niet meekon op reis, werd ze opgevangen door familie.”
Werd u weleens geconfronteerd met vooroordelen, onbegrip of vervelende vragen?
”Nee. Ik heb nooit last gehad van negatieve reacties, zeker niet van familie en vrienden. Ik kan me zelfs niet herinneren dat iemand me ooit gevraagd heeft wie Alxandra’s vader was. Ik zou trouwens niet geantwoord hebben; dat was mijn zaak. En wat de buitenwereld ervan dacht, kon me niet zoveel schelen. Ik was dan ook geen tienermeisje dat per ongeluk zwanger was geraakt, maar een zelfstandige vrouw van rond de vijftig. En ook: als je zelf doet alsof het de normaalste zaak van de wereld is, kijken anderen daar veel minder van op. Mensen hebben doorgaans te veel schrik om hun kop boven het maaiveld uit te steken. Ik heb een leven geleid dat in geen geval doorsnee is en heb altijd ondervonden dat er best respect is voor mensen die anders zijn en die hun smoel durven open te trekken.”
Van naaktmodel tot piloot
Kunt u iets meer vertellen over dat boeiende leven?
”Heb je een paar dagen? (lacht) Alles is begonnen toen ik als meisje van zeventien geen zin had in een saai kantoorbaantje, maar toch geld in het laatje moest brengen van mijn moeder. Ik ben dan, na lang aarzelen, uit de kleren gegaan om model te worden voor een kunstschilder. Een keerpunt in mijn leven, want via hem stapte ik een andere wereld binnen. Vanaf dat moment wist ik: het leven is aan de durvers. Ik heb nog als mannequin gewerkt voor het modehuis Natan, heb boeken geschreven en als journaliste gewerkt, was directeur van het World Trade Center in Antwerpen en was de eerste vrouwelijke piloot van de luchthaven van Deurne. Ik heb ook veel gereisd. Ik trok in m’n eentje door de sloppenwijken in Bombay, maar logeerde ook in paleizen. Reizen doe ik nu niet veel meer, maar ik ben nog altijd beroepsactief: ik werk als correspondente voor de Gazette van Detroit. Toch een mooi palmares voor een volksmeisje zonder diploma.”
Uw dagen zijn nog goed gevuld?
”Dat mag je wel zeggen. Ik heb net de laatste hand gelegd aan een biografie van Toots Thielemans, een generatiegenoot van me. Ik heb een druk sociaal leven, en onderhoud mijn contacten zowel via de computer – jawel, ik zit op Facebook – als ‘in het echt’.”
Woont u alleen?
“Ja. Ik heb nooit één dag samengewoond met een man en heb dat ook niet als een gemis ervaren. Al geef ik toe dat het me de laatste tijd wel zwaarder valt. Ik ben banger, voel me soms eenzaam, kwetsbaarder ook. Men ziet mij nog altijd als de sterke zelfstandige vrouw, maar soms heb ik een heel klein hartje.”
En hoe is het nu met Alexandra? Zijn jullie close?
“Het is niet altijd evident geweest tussen ons. Alexandra heeft lang moeten zoeken naar haar eigen pad. Een moeder is nu eenmaal het eerste rolmodel voor een dochter, en als je een moeder bent zoals ik er een was… het was niet makkelijk voor haar. Maar sinds ze volwassen is, hebben we een goede, open band. Ik heb een uitzonderlijk leven geleid, maar het allerbeste wat me ooit is overkomen, zonder twijfel, is mijn dochter.”
Nog meer inspirerende interviews en verhalen:
- Dominique Van Malder over ‘Albatros’: “Worstelen met je gewicht is meer dan minder eten en regelmatig sporten”
- Mijn verhaal: Sofie was een van de twaalf juryleden in een assisenproces
- Uit het hart van Hannelore: “Koppig en trots als ik ben, wil ik veel zelf doen. Maar soms heb je simpelweg hulp nodig”
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!