Leven in menstruatiearmoede: “Ik knipte zelfgemaakte maandverbanden uit luiers en kledij”

In Vlaanderen heeft maar liefst 1 op de 8 meisjes en jonge vrouwen te maken met menstruatiearmoede: het niet kunnen betalen van voldoende menstruatieproducten. Maar jammer genoeg houden je regels geen rekening met je financiële situatie en zijn ze daar iedere maand weer. Dat weet ook Emma* maar al te goed. Gelukkig bestaan er initiatieven om menstruatiearmoede tegen te gaan, zoals vzw BruZelle. En ook jij kunt helpen!

Een pakkende getuigenis

Er is steeds meer cijfermateriaal beschikbaar over menstruatiearmoede in België. Maar om echt een concreet idee te krijgen van de impact die menstruatiearmoede heeft op iemands leven, horen we het natuurlijk het best rechtstreeks van iemand die de problematiek zelf meemaakt. Emma* besloot haar moedige getuigenis te delen (*om haar anonimiteit te garanderen, gebruiken we een schuilnaam).

Emma* (30): “Ik ben in menstruatiearmoede terechtgekomen toen ik in België aankwam, nu drie jaar geleden. Mijn geboorteland ben ik moeten ontvluchten door het geweld van terreurorganisatie Boko Haram. Na een tussenstop in Italië hoopte ik een beter leven op te bouwen in België. Maar dat is moeilijk zonder inkomen. Mijn voormalige partner gaf me daarbij enkel geld om voeding te kopen en niets anders, ook geen menstruatieproducten.

Er zat niets anders op dan me te behelpen met wat ik had. Zo knipte ik zelfgemaakte maandverbanden uit herbruikbare luiers en kledij die voor mijn dochter te klein was geworden. Ik ben het altijd al gewoon geweest om, met het weinige dat ik heb, mijn plan te trekken. Gelukkig kon ik daardoor toch blijven buitenkomen tijdens mijn regels. Maar het bleef natuurlijk een moeilijke situatie.

Vandaag verblijf ik in een opvangtehuis dat samenwerkt met de vzw BruZelle. Daardoor heb ik nu gratis toegang tot menstruatieproducten, dat is een grote opluchting. Als ik dat niet had, zou ik niet aan menstruatieproducten kunnen geraken. Terwijl dat eigenlijk toch gewoon toegankelijk zou moeten zijn voor iedereen…”

Menstruatiearmoede in cijfers

Emma* is lang niet enige in deze situatie. Volgens onderzoek van Caritas Vlaanderen heeft 1 op de 8 (12,5 procent) meisjes en vrouwen tussen de 12 en 25 jaar weleens niet genoeg geld gehad om menstruatieproducten te kunnen kopen. 5 procent van de Vlaamse meisjes bleef daardoor zelfs al eens thuis van school tijdens haar maandstonden.

In een nieuw onderzoek in opdracht van Always werd menstruatiearmoede nog eens onder de loep genomen, deze keer bij een groep vrouwen tussen de 12 en 49 jaar. In deze groep ligt het percentage vrouwen dat het financieel moeilijk heeft om menstruatieproducten te kopen op 6 procent. Uit dat onderzoek bleek ook dat de toegang tot menstruatieproducten voor een deel van de bevraagden zelfs nog moeilijker is geworden het afgelopen jaar.

Er hangt ook nog steeds een een groot taboe rond het onderwerp. De helft van de bevraagden voelt zich er immers oncomfortabel bij om te praten over menstruatiearmoede. Zeker voor jongeren ligt het moeilijk. Mede daardoor blijft een groot deel van de problematiek vandaag nog onderbelicht.

Maar dat er veel nood is aan gratis menstruatieproducten is overduidelijk, merkt ook de vzw BruZelle. Zij zagen de vraag naar hulp van organisaties die zich inzetten voor menstruerende personen het afgelopen jaar zelfs sterk stijgen.

BruZelle strijdt tegen menstruatiearmoede

BruZelle is een vzw, ontstaan en gevestigd in Brussel, die menstruatiearmoede tegengaat. “Ze ontstond in oktober 2016 als project van twee vriendinnen, maar groeide intussen uit tot een werking die in heel België menstruatieproducten inzamelt en schenkt aan wie dat nodig heeft. Want iedereen die menstrueert, zou – ongeacht de situatie -over voldoende menstruatiebescherming moeten beschikken én dat in hygiënische en menswaardige omstandigheden”, aldus Hannah Geeraerts, coördinatrice van de ‘Regels van 3’, een educatief luik van de vzw.

Hoe werkt het?

Hannah Geeraerts: “Onze werking begint bij het verzamelen van menstruatieproducten via verschillende inzamelpunten over het hele land. Het is wel belangrijk dat de producten individueel verpakt zijn. Aangezien ze veel vrijwilligers passeren, zou het anders niet hygiënisch zijn. Op die inzamelpunten kunnen mensen ook stof doneren waarmee later zakjes worden genaaid om de maandverbanden in uit te delen.

De zakjes worden gemaakt tijdens workshops die we organiseren. Iedereen kan daaraan deelnemen. In elk zakje worden dan twintig maandverbanden gestoken en die delen we uit aan wie dat nodig heeft. Dat doen we via partnerorganisaties die dicht bij onze doelgroep staan. Denk dan aan OCMW’s, centra voor dag- en nachtopvang voor dakloze vrouwen, voedselbanken… In totaal hebben we al ongeveer 92.000 personen bereikt.”

Er wordt bewust gekozen om maandverband uit te delen en geen tampons of menstruatiecups. Hannah Geeraerts: “Mensen in precaire situaties hebben soms een ander tijdsbesef en bij tampons en menstruatiecups is het belangrijk dat je die op tijd ververst om geen risico te lopen op het Toxic Shock Syndrome (TSS). Bij maandverbanden is er minder risico en het is ook voor iedereen duidelijk hoe je die moet gebruiken. Als we producten inzamelen voor scholen, daarentegen, kunnen tampons wel.”

Tussen 16 januari en 12 februari 2023 werkt ook Always samen met vzw BruZelle. Voor elke verpakking van hun merk die in deze periode verkocht wordt in België, schenkt Always een maandverband aan BruZelle en Goods to Give (deze organisatie herverdeelt non-food overschotten van bedrijven naar armoedeorganisaties).

Sensibiliseren is belangrijk

Naast het inzamelen en uitdelen van menstruatieproducten zet vzw BruZelle zich in om menstruatie(armoede) uit de taboesfeer te trekken. “Een deel van ons doel is informatie voorzien over het onderwerp en sensibiliseren. We merken namelijk dat de kennis over menstruatie vaak heel ondermaats is, zeker bij jongeren. En menstruatiearmoede is absoluut ook een gebrek aan kennis.

Hier zetten we dus op in via onder meer de ‘Regels van 3’. Met dit project gaan we langs in scholen over heel België om jongeren vanaf 12 jaar kennis bij te brengen over menstruele gezondheid en hygiëne. En tegelijkertijd proberen we ook het taboe rond menstruatie te doorbreken.”

Hoe kun je helpen tegen menstruatiearmoede?

Hannah Geeraerts: “In een ideaal scenario worden er op politiek vlak beslissingen genomen die ervoor zorgen dat menstruatieproducten op voldoende plekken gratis voor iedereen beschikbaar zijn. Maar voorlopig lijkt dat nog verre toekomstmuziek en zetten we onze dienst in volle snelheid verder.

Daarvoor werken we samen met heel wat geëngageerde vrijwilligers die we enorm dankbaar zijn voor hun inzet.” Zie jij het ook zitten om een steentje bij te dragen? Dat kan onder meer op de volgende manieren:

• Heb je wat maandverbanden op overschot? Die kun je doneren in een inzamelpunt, hier vind je een overzicht van waar je die vindt over het hele land. Je kunt er ook stof doneren waarmee de zakjes worden gemaakt om de maandverbanden in uit te delen.
• Je kunt ook zelf een inzameldoos plaatsen op je werkplek, sportclub, vereniging… door contact op te nemen met de vzw. ‘De buit’ wordt dan op een afgesproken tijdstip opgehaald door de vzw.
• In het lokaal van BruZelle in het centrum van Brussel wordt er elke woensdag een workshop georganiseerd om zakjes te vullen. En eenmaal per maand is er ook een workshop om zakjes te naaien en wasbare maandverbanden te maken. Een leuke activiteit, eventueel samen met vriendinnen, waarmee je tegelijkertijd ook nog eens mensen helpt!

Alle manieren waarop je kunt helpen om menstruatiearmoede tegen te gaan via BruZelle, zijn te vinden op de website.

Initiatieven op scholen

Dat er op politiek vlak niet beslist wordt om menstruatieproducten op voldoende plekken gratis aan te bieden, zorgt er ook voor dat scholen steeds vaker initiatieven starten. Zij staan immers heel dicht bij de problematiek. Vanuit het GO! Atheneum Veurne werd zo het project ‘Goed GeRegeld’ opgestart en dat is intussen uitgebreid naar meerdere scholen in de buurt binnen de scholengroep.

Het doel is om standaard in alle meisjestoiletten op school een bakje met menstruatieproducten te zetten, op dezelfde vanzelfsprekende manier dat er overal wc-papier beschikbaar is. Om dit mogelijk te maken organiseren de scholen acties en hebben ze inzamelpunten waar je menstruatieproducten kunt doneren. Meer info vind je op hun website.

Bronnen: Always, BruZelle, Caritas, Goed GeRegeld

Lees ook deze artikels over menstruatie:

• Last van je menstruatie? Je bent niet alleen!
• Tussentijdse bloedingen: 8x oorzaken van bloedverlies tussen je menstruaties
• 9x natuurlijke middeltjes tegen menstruatiekrampen

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!