Jongeren en vapen: 6 vragen aan de tabak-expert

Vapen wordt almaar populairder bij jongeren en nogal wat ouders van tieners maken zich daar zorgen over. Wat kun je doen als bezorgde ouder? We vroegen het aan tabak-expert Dries Vandenbempt van Vlaams Instituut Gezond Leven vzw.

Hebben jullie een idee van hoeveel jongeren vapen?

Dries Vandenbempt van Gezond Leven: “Volgens de leerlingenbevraging van het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en Drugs (VAD) uit ’20-’21, gebruikt 5,1 procent van de jongeren tussen 12 en 18 geregeld e-sigaretten. Het aantal jongeren dat vapen het laatste jaar al eens geprobeerd heeft, ligt wel veel hoger (rond de 20%), maar velen stoppen er ook snel mee. Als je dit onderzoek vergelijkt met het vorige uit ’18-’19, is er wel een verdubbeling van regelmatige gebruikers. Panikeren is dus niet nodig, alert zijn wel.”

Is vapen schadelijk?

“Voor de volwassene die wil stoppen met roken, kan vapen een hulpmiddel zijn of een beter alternatief. Omdat er geen verbranding van tabaksbladeren is, ontstaat het kankerverwekkende teer niet. Vapes zijn dus een pak minder schadelijk dan de klassieke sigaret. Maar voor jongeren en mensen die niet roken, raden we het ten stelligste af. In de meeste vapes zit nog steeds nicotine, dat verslavend werkt, slecht is voor je hart- en bloedvaten én een impact heeft op de hersenen van jongeren, die tot hun 25 in volle ontwikkeling zijn. Door nicotine komen in de hersenen ook bepaalde stoffen vrij die een goed gevoel geven, en jongeren zijn gevoeliger aan dat ‘beloningssysteem’. Hoe vroeger je begint met roken of vapen, hoe moeilijker het is om er weer mee te stoppen.”

Kan het ook een opstapje zijn naar sigaretten?

“De Hoge Gezondheidsraad heeft dat onderzocht en daar is op dit moment geen sluitend bewijs voor. Er is wel een duidelijke relatie tussen dampen en roken bij jongeren: jongeren die meer roken gebruiken ook meer de e-sigaret en omgekeerd.”

Waarom beginnen jongeren met vapen?

“Maar liefst 82% doet het uit nieuwsgierigheid. Ze zijn benieuwd naar de smaak of hebben iemand anders het zien doen en willen het ook eens proberen. Vapes, zeker de wegwerpvarianten, hebben vaak ook mooie, kleurrijke verpakkingen en zijn dus veel aantrekkelijker dan die donkere sigarettenpakjes met hun onheilspellende waarschuwingen erop. Bij Gezond Leven pleiten we voor een verbod op die wegwerpvapes en voor meer maatregelen om jongeren te beschermen. Om minderjarigen te ontmoedigen, moet de verpakking van de e-sigaretten ook veel soberder worden.

Daarnaast zien we ook uit de leerlingenbevraging dat twee derde van de leerlingen die regelmatig vapen, voordien al rookte. Vaak zijn het jongeren die ook op andere vlakken, zoals alcohol, seks en drugs, meer experimenteergedrag vertonen. Maar er speelt natuurlijk ook een sociale component mee: als je vrienden vapen of roken, verlaagt de drempel om het ook eens te proberen. We zien bijvoorbeeld ook dat kinderen van rokende ouders er vaker zelf mee beginnen. Al zijn daar voor vapen nog geen cijfers over.”

Wat kun je als ouder doen als je vermoedt dat je kind vapet?

“Niet panikeren of in een kramp schieten, maar rustig het gesprek aangaan. Dat kan naar aanleiding van een concreet voorval, bijvoorbeeld omdat je iemand ziet vapen op tv, of je kunt uitspreken dat je de laatste tijd veel hoort over vapen, en polsen naar zijn mening. Heeft hij er ervaring mee? Vapen zijn vrienden? Wat weet hij over vapen? Als je het gevoel hebt dat je kind positief staat tegenover vapen, kun je inspelen op zijn ideeën erover. Denkt hij dat iederéén het doet, dan kun je hem wijzen op de cijfers uit het onderzoek van het VAD. Je bent de uitzondering als je vapet, en niet de regel. Als je kind veel belang hecht aan het milieu, kun je wijzen op de vervuilende wegwerpvapes die batterijen bevatten. Je kunt hen ook vertellen dat nicotine je afhankelijk maakt, en dat het dus heel moeilijk is om er weer mee te stoppen.”

En wat als je kind effectief al vapet?

“Vraag waarom hij het doet. Als hij bijvoorbeeld zegt dat het helpt tegen zijn stress, kun je samen opzoeken of nicotine effectief de stress verlaagt. Dan zal blijken – spoiler – dat dat níét zo is. Veel jongeren beseffen ook niet welke stoffen er allemaal in een vape zitten, ze denken vaak dat het maar onschuldige waterdamp is. Die fabels kun je de wereld uit helpen door eerst te luisteren naar je kind en dan samen online uit te zoeken wat waar is en wat niet. watwat.be/roken is daar een goede website voor. Je kunt je kind ook uitleggen dat er goede redenen zijn waarom je onder de 18 geen e-sigaretten mag kopen. Zo’n gesprek werkt vaak veel beter dan de les te spellen of te straffen.”

Meer interessante artikels:

• Een maand niet roken met Buddy Deal: doe jij mee?
• Wereld Anti-Tabaksdag: Is een e-sigaret gezonder dan een gewone sigaret?
• Adem in, adem uit! 6 tips om je longen in topvorm te houden

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!