9 veelgestelde vragen over hoogsensitiviteit bij kinderen

Hoogsensitiviteit bij kinderen, je hoort en leest er veel over, maar wat is het precies? Wij vroegen het aan experts Ilse Van den Daele en Nessie De Zitter. Zij geven antwoord op 9 veelgestelde vragen.

9 veelgestelde vragen over hoogsensitiviteit bij kinderen

1. Wat is hoogsensitiviteit precies?

“Hoogsensitiviteit is geen ziekte of stoornis, maar een persoonlijkheidskenmerk dat ervoor zorgt dat je veel prikkels opvangt en die op een intense, diepgaande manier verwerkt. Je wordt ermee geboren en naar schatting is ongeveer 1 op de 5 mensen hoogsensitief. Je herkent hoogsensitieve kinderen aan het feit dat ze veel nadenken, vaak streng zijn voor zichzelf en snel ontroerd raken. Omdat hoogsensitieve kinderen uitermate gevoelig zijn, hebben ze soms het gevoel dat de wereld hen overweldigt. Daardoor kunnen ze overprikkeld en van slag raken, met diep verdriet tot gevolg, of het andere uiterste: weerbarstig en rebels gedrag.

2. Vanaf welke leeftijd merk je dat je kind hoogsensitief is?

Sommige ouders merken al vroeg dat hun kind anders reageert dan leeftijdsgenootjes. Vaak blijkt achteraf dat huilbaby’s eigenlijk hoogsensitieve kinderen zijn. Want voor baby’s is huilen de enige manier om te laten merken dat ze zich angstig of oncomfortabel voelen. Maar om hoogsensitiviteit echt vast te stellen moet je je kind gedurende een langere periode laten observeren. Meestal kun je vanaf de lagereschoolleeftijd uitsluitsel krijgen: daarvoor moet je een vragenlijst invullen over je kind en het laten observeren door een gespecialiseerd therapeut.

3. Komt hoogsensitiviteit net zo vaak voor bij jongens als bij meisjes?

Hoogsensitiviteit komt inderdaad even vaak voor bij jongens als bij meisjes. In de praktijk lijkt het alsof er meer hoogsensitieve meisjes zijn, maar dat kan onder meer te maken hebben met het feit dat jongens hun gevoelens minder makkelijk uiten. Als kinderen van jongs af aan negatieve reacties krijgen op de manier waarop ze hun gevoelens uiten, leren ze die te onderdrukken en te verbergen. Daardoor valt de gevoeligheid van het kind soms niet op. En dat onderdrukken van gevoeligheid wordt nu eenmaal nog vaker gevraagd van jongens dan van meisjes.

4. Kun je hoogsensitiviteit als ouder stimuleren of afremmen?

Je kunt hoogsensitiviteit niet afleren, maar je kunt je kind wel leren omgaan met zijn gevoelens, waardoor zijn gedrag in de positieve zin verandert. Studies tonen duidelijk aan dat hoogsensitieve kinderen die begrip krijgen tijdens de opvoeding, later minder moeite hebben om te functioneren in de maatschappij. Kinderen die constant horen dat ze ‘niet flauw mogen zijn’, krijgen op den duur minder zelfvertrouwen waardoor ze vatbaarder kunnen worden voor problemen op latere leeftijd. Ze zullen bijvoorbeeld minder veerkrachtig zijn en vaker last hebben van een tekort aan energie. Een groepje kinderen loopt door hun hoogsensitiviteit risico op chronische stressgerelateerde aandoeningen of gedrags- en leerproblemen.

5. Is hoogsensitiviteit erfelijk?

Het is wetenschappelijk aangetoond dat hoogsensitiviteit erfelijk is. Niet iedere hoogsensitieve ouder geeft de eigenschappen automatisch door aan zijn kinderen, maar vaak is toch minstens één van de ouders hoogsensitief. Hoogsensitiviteit hoeft daarom niet automatisch voor problemen te zorgen. Hoe je als kind met je hoogsensitiviteit omgaat, is voor 40% aangeboren, maar op de overige 60% heeft de omgeving invloed. Het is een complex gegeven, en een begripvolle en ondersteunende opvoeding kan veel impact hebben op hoe hoogsensitieve kinderen zich voelen.

6. Zijn er ook voordelen?

Hoogsensitieve kinderen hebben veel talenten. Ze zijn bijvoorbeeld empathisch, lief en bezorgd om anderen. Ze zorgen voor verbinding, maken weloverwogen keuzes en hebben veel verantwoordelijkheidsgevoel. Bovendien hebben ze vaak een scherpe intuïtie, een rijke fantasie en zijn ze dikwijls heel creatief.

7. Hoe merk je dat je kind overprikkeld is?

Als hoogsensitieve kinderen te veel prikkels krijgen, kunnen ze geïrriteerd raken, impulsief reageren of zich helemaal terugtrekken. Sommige kinderen beginnen chaotisch te doen, en meestal vallen ze slecht in slaap, ook al zijn ze moe. Het kan moeilijk zijn om de link te leggen met overprikkeling, want soms manifesteren de signalen zich pas na een aantal uren of zelfs dagen, op het moment dat je kind zich weer in een veilige omgeving bevindt.

Tip: Probeer je kind tot rust te brengen of af te leiden met een leuke, kalme activiteit.

8. De laatste tijd duikt de term ‘vurige sensitiviteit’ op. Wat is dat precies?

Ongeveer 20% van de hoogsensitieve kinderen is vurig sensitief. Dat zijn erg gevoelige kinderen, die tegelijk ook zeer pittig en temperamentvol zijn. Ze hebben een sterke wil, waardoor hun gevoeligheid vaak niet meteen opvalt. Vurig sensitieve kinderen kunnen driftig en tegendraads zijn en worden daardoor vaak gezien als lastig. Bij volwassenen wordt het als een kwaliteit beschouwd dat je opkomt voor jezelf, maar bij kinderen is dat een ander verhaal. Ouders en leerkrachten verwachten nu eenmaal dat kinderen gehoorzamen en niet constant hun zin willen doordrijven. Net omdat ze zo gevoelig zijn, komen deze kinderen dan ook vaak in conflict met zichzelf en hun omgeving. Ze pikken snel op hoe de buitenwereld hen ziet en wat er van hen verwacht wordt, maar willen tegelijk ook zelf beslissen. Hun gevoelige kant houdt absoluut niet van strijd en wil het liefst ontspanning, maar hun vurige kant houdt net van uitdaging en spanning. Vergelijk het met remmen en gas geven tegelijk.

Het gevaar bestaat dat de gevoeligheid van dit soort kinderen over het hoofd wordt gezien, omdat mensen focussen op hun dwarse gedrag. Wie vermoedt dat zijn of haar kind vurig sensitief is, kan een vragenlijst invullen op de website van Nessie De Zitter: www.vurigsensitief.com

9. Wat is het verschil met hoogbegaafdheid, AD(H)D en ASS?

Hoogsensitieve kinderen vertonen verschillende eigenschappen die overlappen met andere persoonlijkheidskenmerken en aandoeningen. Soms kan dat voor ouders verwarrend zijn. Het gedrag kan gelijkaardig lijken, maar de oorzaken liggen op een ander vlak. Toch zijn er duidelijke verschillen tussen hoogsensitiviteit en andere ‘labels’. Wij zetten de meest opvallende op een rijtje:

• Hoogsensitieve kinderen zijn net als hoogbegaafde kinderen creatief, intuïtief en ze hebben beiden een hoog EQ. Maar bij hoogbegaafdheid is er tevens sprake van een IQ van meer dan 130, wat niet per se geldt voor ieder hoogsensitief kind. Alle hoogbegaafde kinderen zijn wél hoogsensitief, maar niet alle hoogsensitieve kinderen zijn hoogbegaafd.
• Om AD(H)D vast te stellen moet je kind problemen hebben op het vlak van aandacht, hyperactiviteit en impulsiviteit, zelfs als het zich in een prikkelarme omgeving bevindt. Hoogsensitieve kinderen kunnen ook snel afgeleid zijn, maar als ze hyperactief of impulsief reageren is dat meestal het gevolg van overprikkeling.
• Een kind met een autismespectrumstoornis heeft problemen met communicatie, verbeelding, sociale interactie en verandering. Een hoogsensitief kind is daarentegen juist sterk in het begrijpen van non-verbale communicatie en heeft een levendige fantasie, al is het meestal ook niet dol op grote veranderingen en te drukke sociale situaties.”

Herken je deze eigenschappen bij je kind?

In deze lijst vind je de meestvoorkomende eigenschappen van hoogsensitiviteit. Let wel: niet ieder hoogsensitief kind heeft alle opgesomde eigenschappen. Op de website van HSP Vlaanderen kun je samen met je kind een test doen, maar dit overzicht geeft ook al een goed zicht.

Een hoogsensitief kind:

• schrikt snel
• is overgevoelig voor kleding die kriebelt, voor naden in sokken of voor etiketjes.
• houdt meestal niet van verrassingen.
• leert meer van een vriendelijke terechtwijzing dan van een strenge straf.
• lijkt soms jouw gedachten te kunnen lezen.
• gebruikt moeilijke woorden.
• ruikt elke vreemde geur.
• heeft een scherpzinnig gevoel voor humor.
• lijkt zeer intuïtief.
• valt moeilijk in slaap na een opwindende dag.
• heeft moeite met grote veranderingen.
• stelt veel, diepzinnige, vragen.
• is perfectionistisch.
• heeft oog voor het verdriet van anderen.
• houdt van rustige spelletjes.
• is gevoelig voor pijn.
• kan slecht tegen lawaai.
• heeft oog voor detail.
• heeft een sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel.

Je kind is hoogsensitief. Wat nu?

1. Luister naar je kind en erken zijn of haar gevoelens. Probeer zoveel mogelijk begrip op te brengen voor de gevoelens van je kind, al is dat niet altijd makkelijk.
2. Vermijd tijdsdruk en bouw voldoende rustmomenten in om te voorkomen dat je kind overprikkeld raakt.
3. Zorg voor rituelen en vermijd verrassingen. Hoogsensitieve kinderen hebben nood aan structuur en veiligheid.
4. Knip kriebelende etiketjes uit kleding, koop kleding in zachte, natuurlijke stoffen en kousen zonder naden (of draai ze binnenstebuiten).
5. Leer je kind focussen op positieve gebeurtenissen. Schenk meer aandacht aan wat goed gaat dan aan wat verkeerd loopt en leg uit dat iedereen weleens fouten maakt. Zo krijgt je kind meer zelfvertrouwen.
6. Stel duidelijke grenzen en wees consequent wanneer je je kind corrigeert. Ook dat zorgt voor veiligheid.
7. Zorg voor jezelf. Een kind is de spiegel van zijn/haar ouders. Als jij goed in je vel zit, zal je kind dat voelen. Wees mild voor jezelf en vertrouw op je intuïtie als ouder.

Met dank aan onze deskundigen:

• Ilse Van den Daele is voorzitter van HSP Vlaanderen en co-auteur van het boek ‘Mijn kind is hoogsensitief’.
• Nessie De Zitter is life- en kidscoach en zelf mama van twee hoogsensitieve dochters. Ze schreef het boek ‘Vurig sensitief opvoeden’.

Meer info?

• www.hspvlaanderen.be
• www.zitdazo.be
• www.vurigsensitief.com
• Mijn kind is hoogsensitief, gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners door Ilse Van Den Daele en Linda ’T Kindt. Uitgeverij Lannoo, € 22,50.
• Hoogsensitief opvoeden door Melissa Mertens e.a. Uitgeverij Lannoo, € 19,99.
• Vurig sensitief opvoeden door Nessie De Zitter. Uitgeverij Lannoo € 19,99.

Dit vind je vast ook interessant:

• Is jouw kind hoogsensitief?
• Hoogbegaafdheid bij kinderen: een vloek of een zegen?
• Een huilbaby: hoe pak je het aan?

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!