Er zijn steeds meer alleenwonenden in onze maatschappij, één op drie zelfs. Door de levensloop of omstandigheden, of omdat je er zelf voor kiest. Feit is dat veel alleenwonenden tegen allerhande uitdagingen aanlopen, zoals een betaalbare woning vinden. Dimitri Mortelmans, gezinssocioloog aan de UAntwerpen, is duidelijk: “We moeten allemaal wat meer durven kijken met de bril van een single of alleenwonende”.
Steeds meer alleenwonenden
Dimitri, het aantal alleenwonenden neemt toe. Om wie gaat het dan?
Dimitri Mortelmans, gezinssocioloog aan de UAntwerpen: “Als we kijken naar de alleenwonenden, dan ligt het Europees gemiddelde op 35%, dat is één op drie. Wandel je dus door je straat, dan woont in één op de drie huizen, of appartementen, iemand alleen. Dat is gigantisch. Dat heeft natuurlijk met vergrijzing te maken, omdat veel van deze alleenwonenden op latere leeftijd hun partner verloren hebben.
Maar je ziet uiteraard ook jongere groepen. Ook al weten we dat jongeren steeds later Hotel Mama verlaten, toch is er een moment dat ze het huis uitgaan. Waar dat vroeger gebeurde als ze gingen samenwonen of trouwen, zien we dat het nu erg geaccepteerd is om als single zonder relatie, ofwel alleen te gaan wonen, of te kiezen voor cohousen, wat steeds meer een trend wordt.”
Wandel je door de straat, dan woont in één op de drie huizen iemand alleen…
Is dat omdat ze het graag willen, of omdat het niet meer betaalbaar is om als alleenstaande een huis of appartement te kopen?
“Het is een combinatie van de twee. Er zijn zeker jongeren die het graag willen, maar toch moeten we ook durven toegeven dat het economisch gezien eenvoudiger is om met andere mensen iets te huren. En dan zie je dat de sociale media en het internet zichzelf organiseren. Wat je tegenwoordig vaak ziet is dat één iemand een huis huurt en dan via zogenaamde zoekertjes of vacatures op zoek gaat naar huisgenoten. Als potentiële cohouser kun je hierop reageren of solliciteren.”
Maatschappij moet zich aanpassen
Dit is toch een teken dat de maatschappij zich dringend moet aanpassen aan de nieuwe realiteit?
“Het is inderdaad zo dat heel veel dingen worden bekeken vanuit het traditionele koppel, we noemen dat ook de koppelnorm in de sociologie. Heel veel wetgeving gaat uit van deze norm, ook omdat de politici zich doorgaans in deze leefvorm bevinden. Dat zij vaak in een familiale of gezinscontext leven, is trouwens ook de reden waarom er vanuit deze hoek weinig aandacht is voor alleenstaanden of singles. Op het moment dat politici gingen scheiden, kwam er opeens meer aandacht voor de regelingen voor de kinderen, dat is geen toeval.”
Waarom moet een single meer betalen in een hotel dan een koppel?
Hoe kan de maatschappij beter inspelen op de alleenwonenden?
“Ten eerste moet je durven kijken met de bril van een single of alleenwonende. Waar zit die koppelnorm nog in verweven? Een heel concreet voordeel is bijvoorbeeld de single taks in een hotel. Waarom moet je als single meer betalen voor een kamer dan een koppel? Dat is zo gegroeid, maar eigenlijk kan niemand uitleggen waarom dat zo is.
Een ander voorbeeld zijn de dienstencheques, waar een maximum aantal uren per persoon geldt. Woon je dus met twee volwassenen in huis, dan ligt dat aantal uren hoger dan als je er alleen woont. Klinkt niet logisch. Uiteindelijk wil je ook als alleenwonende dat je huis proper is, toch?
Het gaat niet enkel om de overheid, je ziet het ook in de supermarkt. De meeste producten zijn afgestemd op gezinnen.
Niet alleen de overheid maakt zich schuldig aan dat denken vanuit een koppel of gezin, je ziet het ook in de supermarkten bijvoorbeeld. De meeste producten zijn afgestemd op gezinnen. Geen probleem als het gaat om wasmiddel bijvoorbeeld, maar wel als we spreken over verse voeding. Als je maar alleen bent, is de kans groot dat je een heleboel moet weggooien.
Al is hier een kleine nuance op zijn plaats. In de stedelijke supermarkten zie je een duidelijke verschuiving naar een aanbod dat is aangepast aan de alleenwonenden. Op dit moment is dat het duidelijkst zichtbaar in de klaargemaakte maaltijden, die vaak voor singles aangeboden worden. De fabrikanten hebben door dat er potentieel zit in deze groep.”
Te dure woningmarkt
Het grootste probleem lijkt me een betaalbare woning vinden…
“Dat is inderdaad een grote uitdaging voor mensen die alleen zijn. De huurmarkt is redelijk krap en je zit met relatief hoge huurprijzen. Dat is voor een stuk het gevolg van onze vergrijzende samenleving. De babyboomers verkopen hun huis en gaan op zoek naar een appartementje om te kopen of te huren. Daar komen ze echter rechtstreeks in concurrentie met die jongere groep mensen die alleen wil gaan wonen. Die oudere generatie is doorgaans kapitaalkrachtiger en kan de hogere huurprijzen betalen. Die twee groepen gaan dus ongewild en om heel uiteenlopende redenen met elkaar in concurrentie.
Er is dus een krapte op de appartementenmarkt, en er is vooral nood aan betaalbare flats. Tegelijkertijd zie je dat veel gemeenten het landelijk karakter willen behouden en voor een stuk de bouw van te veel appartementen tegenhouden.”
Is het daarom dat singles of mensen die alleen willen wonen op zoek gaan naar alternatieve woonvormen?
“Er is zoals gezegd behoefte aan betaalbare eenpersoonsappartementen, waardoor jongeren op zoek moeten gaan naar alternatieve woonvormen op het moment dat ze Hotel Mama verlaten. Samen met vrienden een huis huren bijvoorbeeld, of ingaan op een zoekertje van iemand die medehuurders zoekt zoals ik eerder aangaf. Dat zie je vaak in de oude herenhuizen in de stad bijvoorbeeld. Die zijn erg in trek, maar het is onbetaalbaar om alleen zo’n volledig huis te huren. Een kamertje kan doorgaans wel.
Er zijn te weinig betaalbare huizen of appartementen, daarom gaan vooral de jongeren op zoek naar alternatieve woonvormen
Je ziet ook georganiseerde cohousing initiatieven, maar die zijn in de meeste gevallen niet in de eerste plaats gericht op jongeren die pas het huis verlaten. Het gaat vaak om gerenoveerde historische sites of oude fabrieken die verschillende woonunits bevatten en enkele gedeelde ruimtes. Als je kijkt naar de kostprijs van die initiatieven, dan trekken die eerder kapitaalkrachtigere mensen aan.”
De eenzame single
Je zou denken dat singles of alleenwonenden vaker eenzaam zijn. Zijn die alternatieve woonvormen een oplossing?
“De termen alleenwonende, alleenstaande en single worden vaak door elkaar gebruikt. Alleenwonenden zijn inderdaad vaak single, maar je hebt ook mensen die alleen wonen, maar wel een LAT-relatie hebben bijvoorbeeld.
Spreken we puur over singles, dan moet je nog het onderscheid maken tussen vrienden die beslissen om te gaan cohousen of mensen die reageren op een zoekertje en de rest van de mensen die er wonen niet kennen. Ook in het laatste geval kan er een vriendschap uit groeien, maar vaak blijft het ook een zakelijke relatie. Eigenlijk is diegene die het hele huis huurt gewoon de huisbaas van de anderen.
Niet alle alleenstaanden of alleenwonenden zijn eenzaam, hun netwerk ziet er alleen een beetje anders uit…
Daarnaast is er ook een verschil tussen sociale en emotionele eenzaamheid. Met sociale eenzaamheid bedoelen we een soort kwantitatief gebrek aan mensen rondom jou. Bij de emotionele eenzaamheid mis je de kwaliteit van een sociale relatie, zoals met een soulmate bijvoorbeeld, of een partner.
De sociale eenzaamheid is veel minder een issue omdat die mensen vaak een heleboel mensen om zich heen hebben. Bij sommigen zie je dat die emotionele eenzaamheid speelt, maar anderen identificeren zich als happy singles en voelen zich als een vis in het water in bijvoorbeeld een grootstedelijke context.”
Moeten ook wij ons beeld bijstellen? Niet alle alleenwonenden zijn eenzaam?
“Je mag inderdaad niet vergeten dat er ook mensen zijn die er bewust voor kiezen. Misschien ga je wel het huis uit, nog steeds met het oog op het vinden van een potentiële partner, maar evolueer je nadien in de richting van de happy single? Sommige mensen kiezen ook bewust voor een carrière en hebben geen tijd voor een partner. Ze hangen hun identiteit aan hun job en blijven op die manier in die single status hangen.
Je moet zien dat je ook hier niet vanuit de koppelnorm redeneert, die mensen zijn niet allemaal eenzaam. Wat je ziet gebeuren is dat je vrienden van op school allemaal beginnen trouwen en kindjes krijgen. Op een bepaald moment voel je je als single niet meer thuis in dat clubje. Het is fijn om één keer samen naar de speeltuin te gaan, maar niet elk weekend. Dus zoek je ook andere kringen op, en die vrienden groeien met je mee. Je weet wat je aan elkaar hebt en wat je aan wie kunt vragen. Dat is net zo goed een steunnetwerk. Je moet vanuit hun levensloop denken. Het zijn niet allemaal zieligaards die alleen wonen en niemand om hen heen hebben. Hun netwerk ziet er gewoon een beetje anders uit.”
We denken misschien te vaak dat singles iets missen in het leven?
“Dat klopt, dan vertrek je weer vanuit die koppelnorm. We gaan ervan uit dat iedereen halsstarrig op zoek is naar een partner, het spreekwoord zegt ook ‘alleen is maar alleen’. Dat klopt voor velen, maar je kunt ook perfect gelukkig zijn zonder partner.
Met dank aan Dimitri Mortelmans, gezinssocioloog aan de UAntwerpen.
Meer lezen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!