Liefde in tijden van borstkanker: ook tussen de lakens wordt alles anders

Dat je hele leven overhoop wordt gehaald als je borstkanker hebt, weet iedereen. Maar ook in bed is niets nog zoals het was. Hoe wordt het weer fijn?

Het leven op z’n kop

Borstkanker zet alles op z’n kop, ook iemands seksleven. Voor veel vrouwen zijn borsten een onderdeel van hun vrouw-zijn. “De impact van borstkanker op seksualiteit is heel groot”, vertelt arts-seksuoloog Marianne Vergeer. “Als de diagnose borstkanker wordt gesteld, wordt het leven ineens helemaal anders. Vrouwen beginnen aan een intensieve behandeling, die voor hen en hun lichaam grote gevolgen heeft. Opeens moet er in hun borst worden gevoeld, geprikt en gesneden. Ze raken soms een borst kwijt; een deel van hun lijf dat bij hen hoorde en waardoor ze zich vrouwelijk en zelfverzekerd voelden.

“Chemotherapie heeft een enorme impact op je energie en vitaliteit. De meeste vrouwen hebben lange tijd geen zin om te vrijen”

Daarnaast heeft chemotherapie een enorme impact op het energieniveau en de vitaliteit. Voor de meeste vrouwen betekent dit dat ze lange tijd geen zin hebben om te vrijen. Tegen de tijd dat de operatie en behandelingen achter de rug zijn en het leven in rustiger vaarwater komt, doemen de gevolgen voor de seksualiteit op. Begin daar dan maar eens over. Het is achter de rug, ik ben er nog, wees blij, vinden vrouwen vaak. Niemand vraagt hoe het nu seksueel met ze gaat, terwijl die gevolgen vaak niet gering zijn.”

Ander gevoel

De cijfers liegen er niet om. In een onderzoek van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) geeft meer de helft van de borstkankerpatiënten aan dat emoties en gevoelens zijn veranderd na de diagnose. Ze hebben last van een droge vagina, pijn bij het vrijen, hormonale schommelingen, vermoeidheid en moeite met klaarkomen.

Zeer veel vrouwen ervaren daarbij geen lust of opwinding en hebben een veranderd zelfbeeld. Volgens verpleegkundige Annemieke Boone komt dat voor een groot deel door de behandeling: “Een borstamputatie, borstsparende operatie of borstamputatie met reconstructie geeft een veranderd lichaamsbeeld en een ander gevoel in de huid, borst en tepel. Een borstamputatie zorgt voor een gevoel van verlies in het vrouw-zijn. Een reconstructie gaat gepaard met een ander gevoel in de borst en bij een borstsparende operatie hoort meestal bestraling, die de huid ongevoelig, stug en pijnlijk kan maken.

Na chemotherapie voelen vrouwen zich door het haarverlies vaak minder vrouw. De behandeling tast de slijmvliezen aan, waardoor ze last kunnen hebben van een droge, strakke vagina en pijn bij het vrijen. Vrouwen met een hormoongevoelige tumor krijgen ook nog eens hormoontherapie, waarbij aanmaak of werking van oestrogeen wordt geremd. Bij jonge vrouwen wordt vaak ook de werking van de eierstokken platgelegd. Dat is nodig, omdat de tumor juist groeit door het hormoon oestrogeen. Deze therapie heeft helaas tot gevolg dat vrouwen minder zin in seks krijgen. Bovendien hebben alle behandelingen vermoeidheid tot gevolg, die de lust meestal ook niet aanwakkert.”

Het gaat over

Vrouwen zijn vaak zo gefocust op hun behandeling, dat ze door de seksuele gevolgen worden overvallen. Bovendien is seks nog altijd geen onderwerp waar je gemakkelijk over praat. Seksuologe Marianne Vergeer: “Voor veel mensen is het makkelijker om gewoon te vrijen, dan om erover te praten. Maar als je borstkanker gehad hebt, kun je niet om dit onderwerp heen. Partners willen hun vriendin of vrouw echter niet nóg meer belasten. Ze houden hun gedachten over het vrijen dus vaak voor zich en maken geen aanstalten om een vrijpartij te beginnen.”

“Tijdens de behandeling zijn intimiteit en tederheid het belangrijkste. Als dat goed zit, komt de rest later vanzelf weer wel”

Praten over seks met de partner is al lastig, laat staan met een arts. Annemieke Boone brengt seksualiteit en intimiteit tijdens het eerste gesprek met patiënten al ter sprake. “Mijn boodschap is altijd dat seksuele problemen meestal overgaan. Tijdens de behandeling zijn intimiteit en tederheid het belangrijkste. Als deze gevoelens goed zijn, komt de seksualiteit vanzelf weer op gang. Als de seksuele problemen groot zijn en we er niet uitkomen, verwijs ik door naar een seksuoloog of psycholoog.”

Meer om het lijf

Het goede nieuws is dat je zelf kunt zorgen dat dingen verbeteren. “Zin in seks wordt bij vrouwen zeker niet alleen door hormonen bepaald“, aldus Marianne Vergeer. “De drempel om opgewonden te worden en klaar te komen is veel hoger geworden door wat er met je lichaam is gebeurd. Die drempel over gaan, gaat vaak niet zomaar. Je zit als het ware niet meer op een elektrische fiets, maar op eentje waar je zelf moet trappen.” Dat betekent voor de meeste vrouwen dat ze bewust over het vrijen zullen moeten nadenken.

Marianne: “Stap af van het idee dat zin om te vrijen spontaan moet komen en anders maar niet. Dat is namelijk niet zo. Als je doet wat je prettig vindt, komt de zin meestal vanzelf. Ontdek samen met de partner wat goed voelt en wat niet. Hiermee schep je de beste voorwaarden om weer fijne, ontspannende en opwindende ervaringen op te doen. Wat betreft geslachtsgemeenschap blijft de kans op pijn bij het vrijen groot, zolang het oestrogeengehalte door hormoontherapie laag is. Het is dus verstandig om niet direct seks te hebben. Vrijen heeft tenslotte veel meer om het lijf! En het kan best wat wachten. Als het zover is, zorg er dan wel voor dat je goed ontspannen en echt opgewonden bent. Gebruik eventueel een glijmiddel, bijvoorbeeld op basis van siliconen. Het is misschien jammer dat dingen niet meer vanzelf gaan, maar met een beetje moeite, tijd en aandacht voor elkaar volgt er weer een prima begin.”

Tips van de seksuoloog

Seksuoloog Daniela Hahn begeleidt vrouwen met borstkanker en hun partners. Dit zijn haar adviezen:

• Praat samen over hoe seksualiteit en intimiteit door de ziekte veranderd zijn. Doe dit open en eerlijk en vertel ook over eigen onzekerheden. Blíjf met elkaar in gesprek, dat is heel belangrijk.
• Het klinkt weinig opwindend, maar zet seks in de agenda. Met een lager libido komt het er anders helemaal niet meer van. Door het gewoon te proberen, komt de zin soms vanzelf.
• Zeg wat prettig voelt, maar ook waar de grenzen liggen. De ene keer kan alleen knuffelen genoeg zijn, een andere keer niet. Ontdek samen wat fijn voelt.
• Ga op seksuele ontdekkingstocht. Probeer bijvoorbeeld eens een glijmiddel of een vibrator die seks leuker maakt. En als een favoriete houding te pijnlijk is, is er misschien een ander standje dat fijn is.
• Wie geen partner heeft en op zoek is naar een nieuwe liefde, staat voor nóg een uitdaging: jezelf blootgeven na kanker. Dat kan eng zijn. Wen eerst zelf aan je veranderde lijf. Nieuwe partner gevonden? Vertel wat er is gebeurd en praat samen over de invulling van jullie (seks)leven.
• Veel partners verzorgen hun vrouw tijdens borstkanker. Daar is vaak niets romantisch aan. Probeer daarna weer minnaars te worden. Verzorg jezelf goed, wees niet bang om te fantaseren en zoek verleidelijke situaties bewuster op.

Tekst: Deborah Ligtenberg – Bewerking: Evelien Roels

Lees ook:

• Borstkanker: welke behandelingen zijn er?
• VIDEO: Debbie en haar mama Magda vochten allebei tegen borstkanker
• Mijn verhaal: beste vriendinnen Susanne en Carine hadden samen kanker

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!