Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!
De Alfabetcode: leren lezen en schrijven zonder dyslexie
Erik Moonen, doctor in de taal- en letterkunde aan de Universiteit Hasselt, ontwikkelde een nieuwe, heel andere methode om onze kinderen te leren lezen en schrijven: de Alfabetcode. Hiermee wil hij aantonen waarom zoveel kinderen moeite hebben met lezen en schrijven, en hoe je hen kunt helpen. Want volgens hem kun je elk kind – en als het moet ook elke volwassene – vlot leren lezen, goed leren schrijven en correct leren spellen. Wij vroegen hem hoe.
De Alfabetcode leert kinderen op een andere manier lezen en schrijven.
“Ik zal zeker niet beweren dat alle kinderen even snel en even goed zullen leren lezen en spellen. Dat is zo bij alles in het leven. Maar iedereen zal het leren.”
Waarom hebben we een nieuwe methode nodig?
Erik Moonen: “De meeste, traditionele leesmethodes leren kinderen letters herkennen en leren hen die letters dan verbinden met een klank. Maar waarom doen we dat eigenlijk zo? Als we kinderen iets nieuws leren, doen we dat toch best door te vertrekken van wat ze al kennen? Kinderen zijn al van bij hun geboorte bezig met gesproken taal, maar van letters kennen ze nog niks.
Wanneer je hen dan in het eerste leerjaar eerst letters laat zien en hen uitlegt: dit is de letter ‘oo’ , dan kun je misschien verwachten dat dat voor vele kinderen niet helemaal duidelijk is. Van daaruit ontstond het idee om te onderzoeken hoe we die richting weer kunnen omkeren en kinderen kunnen leren lezen en schrijven vertrekkende van wat ze al kennen: klanken. Of, laat me het eens anders zeggen: stel, we ontmoeten elkaar op straat en jij vraagt me de weg naar het station. Dan start ik mijn verhaal toch vanop het punt waar we staan en leid ik je zo stap voor stap naar het station? Ik zou mijn routebeschrijving toch nooit starten bij het station en je dan straat per straat vertellen hoe je bij je vertrekpunt komt? Wel, als we onze kinderen leren lezen en schrijven, doen we het wél zo.”
Wat zijn de grootste verschillen met andere, meer traditionele leesmethodes?
“De Alfabetcode leert kinderen lezen door hen te leren schrijven, net het omgekeerde van alle andere methodes”
Erik Moonen: “De kern is: we vertrekken altijd bij wat kinderen al kennen en breien daar iets nieuws aan. Dat begint al in de kleuterklas. Daar leren we kinderen ‘slakkentaal’. Dit wil zeggen dat we hen woorden laten opsplitsen in de verschillende klanken van een woord; niet in lettergrepen, dus. We leggen het principe uit en vervolgens oefenen we dit spelenderwijs in. Dat kan eender wanneer, zonder dat de kinderen het door hebben. We roepen hun naam in slakkentaal of we vragen hen om in slakkentaal te vertellen welke kleur hun trui heeft. Wanneer deze kinderen in het eerste leerjaar toekomen, kunnen ze alle woorden perfect opsplitsen in de verschillende klanken. Ook heel lange zoals ‘boswachtershuisje’ en ‘brandweerauto'”.
“Vervolgens leren we de kinderen hoe ze die klanken kunnen opschrijven. Telkens met een letter of een combinatie van letters. En wat ze kunnen schrijven, kunnen ze ook lezen.”
“Schrijven oefenen we systematisch met de hand. De kinderen leren perfecte letters maken: een ui bestaat uit twee duidelijk te onderscheiden letters: een u en een i, niet drie beentjes met ergens een puntje op. Zo kun je kinderen heel precieze feedback geven. Bovendien: kinderen die met de hand oefenen, hebben veel minder tijd nodig om woorden correct te leren schrijven dan kinderen die op een laptop oefenen, stempeltjes zetten of in een oefenboek de goede schrijfwijze moeten aankruisen. En dat is belangrijk: want van goed te leren spellen, gaan kinderen ook vlotter lezen.”
“In het kort is de Alfabetcode een aanpak waarbij we ervoor zorgen dat elk kind zo weinig mogelijk nodeloze hindernissen moet overwinnen om goed te leren spellen en lezen. Dat zal niet voor alle kinderen even snel en even goed gaan. Maar dat geldt voor alle dingen die we moeten leren in het leven. Dat een kind wat moeilijkheden ondervindt, is dus geen reden om te besluiten dat het nooit zal lukken.”
“Ik stel voor om het begrip ‘dyslexie’ voorlopig even in de koelkast te zetten en ernaar te streven om iedereen goed te leren lezen. En de Alfabetcode is het beste wat ik daarvoor kon bedenken.”
Klopt het dat de Alfabetcode dyslexie geen kans geeft?
Erik Moonen: “Dat zul je me niet horen zeggen. Wat ik wel wil zeggen is: heel wat lezers en schrijvers van dyslexie websites en -boeken gaan ervan uit dat dyslexie het gevolg is van een aantoonbaar anders werkend brein. Maar dat weten we eigenlijk niet. Julian Elliott en Elena Grigorenko betogen in The Dyslexia Debate (een recent overzicht van ruim honderd jaar dyslexie-onderzoek) dat dyslexie op geen enkele manier kan worden vastgesteld, ook niet met breinonderzoek. Hersenscans laten wel zien dat er een verband is tussen hoe vlot mensen lezen en welke hersendelen bij het lezen worden geactiveerd. Het is erg verleidelijk om daaruit af te leiden dat de prestaties voor lezen bepaald worden door wat er in het brein gebeurt. Maar die interpretatie wordt tegengesproken door breinonderzoek bij dyslectische lezers die een succesvol interventieprogramma achter de rug hebben. Ex-dyslectische breinen activeren vanaf dan dezelfde gebieden als vlotlezende breinen. Anders gezegd: de activatiepatronen in de hersenen bepalen niet of een kind kan leren lezen, maar de manier waarop kinderen leren lezen bepaalt welke hersendelen bij het lezen worden geactiveerd. Daarom mijn pleidooi om eerst al eens te bekijken waar we onze kinderen in het hele proces van leren lezen en schrijven allemaal in de war brengen en het misschien moeilijker maken dan het is. Dat is wat de Alfabetcode doet: zoveel mogelijk verwarring uitsluiten. En dan zullen we wel zien of we het concept ‘dyslexie’ nog nodig hebben. Ik stel voor om het begrip ‘dyslexie’ voorlopig even in de koelkast te zetten en ernaar te streven om iedereen goed te leren lezen. En de Alfabetcode is het beste wat ik daarvoor kon bedenken.”
Hoeveel kinderen leerden al met de Alfabetcode lezen en wat zijn de resultaten?
“Sinds mijn eerste boek over de Alfabetcode ‘Dwaalspoor dyslexie’ uitkwam, werken een tiental scholen in Vlaanderen met de Alfabetcode. De TintelTuin in Zoutleeuw is de pionier en leert haar leerlingen nu al 10 jaar op die manier lezen en schrijven. Alle kinderen die met de Alfabetcode startten en tot en met het zesde leerjaar op die school bleven, zijn allemaal vlotte lezers, hebben allemaal een goed handschrift en het zijn allemaal trefzekere spellers. Toegegeven: dat is geen wetenschap, dat is ervaring. Maar het is waarschijnlijk ook geen toeval dat ze het 10 jaar na elkaar alle kinderen goed leren.”
Ontdek alles over de Alfabetcode in het nieuwe Alfabetcodeboek ‘Exit dyslexie’ (uitgeverij Manteau) en op www.alfabetcode.be
Meer over leren lezen en schrijven?
- Veerle leert de kinderen uit haar klas lezen en schrijven met de Alfabetcode
- Help, mijn kind leest niet (graag)! Tips van de expert
- 10 redenen waarom lezen zo belangrijk is voor kinderen