Als gescheiden ouder een kind opvoeden is niet makkelijk, zeker niet als de maatschappij jou enorm veel druk oplegt. “Co-ouderschap met een week bij mama en een week bij papa is niet voor iedereen de beste oplossing”, zegt klinisch psychologe Vanessa Maes. Ze legt uit wat een mogelijk alternatief kan zijn.

Kinderen opvoeden als gescheiden ouder

Als je als koppel met kinderen uit elkaar gaat, betekent dat dat je als alleenstaande ouder een nieuwe manier moet vinden om je kind allebei op een warme manier op te voeden. Dat is echter niet makkelijk, zelfs niet als alles op het eerste gezicht goed geregeld blijkt. In haar boek ‘De helft van mij’ wil klinisch psychologe Vanessa Maes ouders leren om de beste versie van zichzelf te zijn voor het kind, ook als er nog spanningen zijn met de andere ouder. De inzichten en tips zijn interessant voor elke gescheiden ouder die zich soms wat onzeker voelt.

Scheiden is niet meer zo ongewoon als één of twee generaties geleden. Gaan we er tegenwoordig te licht over en denken we dat het allemaal vanzelf gaat?

Vanessa Maes: “Ik denk niet dat we te licht gaan over het nemen van de scheidingsbeslissing. Mensen die niet gelukkig zijn samen, mogen in deze tijden zeker uit elkaar gaan. Wat je wel merkt, is dat we te weinig stilstaan bij hoe complex en ingewikkeld het allemaal is om nadien als gescheiden ouders kinderen groot te brengen. Zelfs wanneer alles op het eerste zicht goed geregeld is, kan het complex zijn om alles geregeld te krijgen.

Ook voor een kind blijft het complex. Hoe goed je ouders het ook regelen, het leven in 2 huizen kan blijvende stress opleveren. Ook daar staan we als maatschappij te weinig bij stil.

Ik wil wegblijven van oordelen, maar ik merk dat er te weinig kennis is over gescheiden ouder zijn, zelfs lang na de scheiding. Net omdat er te weinig informatie bestaat, gaan we er al snel vanuit dat de kinderen zich zomaar aanpassen of de situatie gewoon worden. 

Er is een groep ouders bij wie het echt niet haalbaar is om samen ouder te blijven na de scheiding en samen afspraken te maken, om welke reden dan ook. Voor die groep ouders hebben wij op dit moment als maatschappij geen antwoord.”

De tijd eerlijk verdelen tussen beide partners lijkt de beste oplossing, maar dat is niet altijd zo?

Vanessa: “Voor de maatschappij lijkt co-ouderschap de ideale oplossing, vooral omdat het zo eerlijk verdeeld is. Maar in de praktijk zie je dat er geen enkele regeling goed is voor iedereen. Bovendien ligt een kind vaak niet wakker van bijvoorbeeld een ongelijk aantal dagen bij mama of papa. Het zijn niet de kinderen die tellen in aantal dagen, zij zijn gelukkig als hun ouder aandacht voor hen heeft. Het maakt wel dat jij je als ouder heel onzeker voelt als je minder dagen met je kind kunt spenderen, en dat geeft zoveel ruimte voor stress en conflict. Laat ons vertrekken vanuit wat er nodig is voor het kind. Niet van wat de maatschappij een goede of simpele oplossing vindt.

Die goede manier legt de maatschappij ons op: op één lijn staan, samen naar het oudercontact gaan, … Jammer genoeg merken veel ouders dat dit voor hen niet werkt en voelt het alsof ze opnieuw falen. Hoe mooi zou het zijn dat we van bij de start nadenken over wat past voor beide ouders én de kinderen? Als er tussen de ouders zoveel gebeurd is of als de situatie zo ingewikkeld is dat ze dit niet samen kunnen doen, dan vind ik het de opdracht van de maatschappij om een alternatief te bieden.”

Parallel solo ouderschap

Wat is voor jou dan een betere oplossing?

Vanessa: “Parallel solo ouderschap kan een alternatief zijn. Dit betekent concreet dat je je voor ogen houdt dat je allebei ouder bent en blijft van je kind, maar dat je je kind leert om een relatie te onderhouden met mama naast de relatie dat hij met papa heeft. Beide relaties mogen verschillend zijn. In plaats van in te zetten op het eens zijn over alles, leren we een kind leven in twee contexten die misschien heel erg verschillend zijn van elkaar. De boodschap moet zijn dat het verschil oké is. Zolang jij als gescheiden ouder vertrekt van opvoedingswaarden, goede intenties en heel veel liefde -en de andere doet dat ook- kan je kind perfect omgaan met die verschillen.

Die verschillen kunnen heel concreet zijn. Bij mama maak je je huiswerk beneden aan de keukentafel met mama naast jou. Bij papa maak je je huiswerk alleen in je kamer. De week dat je bij mama bent, word je met de auto naar school gebracht, maar papa laat het toe om met de fiets naar school te gaan. Als je bij mama bent, ga je naar de tekenacademie omdat je dat leuk vindt. In de week dat je bij papa bent, lukt dat niet omdat de afstand te groot is.

We kijken nu heel erg naar ouderschap na scheiding door de bril van een kerngezin. Eén regel, dat is makkelijker voor een kind. Maar opgroeien in twee huizen is niet makkelijk. Als dat blijven zoeken naar één lijn betekent dat je als ouder je kind moet opvoeden op een manier die niet bij jou en jouw waarden en normen past, dan werkt dat niet. Het is veel beter om tegen een kind te zeggen ‘Bij ons is het zo en bij papa is het anders, maar dat is niet beter of slechter. Kan ik je helpen om op een goede manier om te gaan met dat verschil?’ Dan verandert je focus. Je werkt niet meer aan de relatie tussen de ouders, die mogen elkaar loslaten, maar hoe je het kind kunt helpen om zich goed te voelen in die twee contexten.”

We mogen ons dus niet laten leiden door wat de maatschappij ons oplegt, maar zelf oplossingen zoeken?

Vanessa: “Er zijn een aantal ongeschreven regels voor ouders die gescheiden zijn. Men vindt een week bij de ene ouder en een week bij de andere de beste oplossing. De wissel van de ene ouder naar de andere doe je ook best zelf en op het oudercontact van de school ben je liefst allebei aanwezig. Als gescheiden ouder voel je die druk en heb je continu het gevoel dat je er samen moet zijn. Hebben wij dan als maatschappij niet de taak om te gaan kijken wat er voor het kind nodig is, zonder al die oordelen?

Zo is het belangrijk voor een kind dat een wissel van de ene ouder naar de ander vlot verloopt, zonder al te veel stress. Natuurlijk is het fijn voor je kind als jij als papa de wissel kunt doen en nog vijf minuten kunt babbelen met de mama. Maar laat ons vooral niet te veel zeggen dat het ene goed is en het andere slecht. Dan ga je weer veroordelen. Er zijn nu eenmaal situaties waarin dit niet lukt. Als je dan een manier vindt, door iemand uit je netwerk in te schakelen bijvoorbeeld, die voor iedereen werkt, wie zijn wij dan als maatschappij om daar een mening over te hebben?” 

Als jullie nooit samen zijn, hoe pak je dat dan praktisch aan als je samen beslissingen moet nemen?

Vanessa: “Dat is dus één van de grootste misvattingen die er bestaan. Het klopt dat je over bepaalde dingen het akkoord van de ander nodig hebt. Dat betekent echter niet dat je die beslissing samen moet nemen. Misschien kun je je vinden in het voorstel dat de ene ouder doet of misschien wil je een tegenvoorstel doen? Maar het is niet zo dat je over alles samen rond de tafel moet gaan zitten.

Als het over een schoolkeuze gaat, lijkt het me logisch dat beide ouders akkoord moeten zijn. Wanneer het echter gaat over de aankoop van een jas of schoenen is dit akkoord van beide ouders misschien iets minder expliciet nodig. Moet er echt telkens een foto gestuurd worden voor een gewone aankoop kan plaatsvinden? Het slaat momenteel soms wat door. Op dat moment gaat het trouwens niet om het kind, maar om het feit dat je je gelijkwaardig wilt blijven voelen als ouder. De omgeving speelt hier ook een belangrijke rol. Zij vinden dat je op zo’n moment je gezond verstand moet gebruiken. Hiermee gaan ze voorbij aan de complexiteit en staat men soms te weinig stil bij wat er op een dieper niveau speelt. Het gaat zelden enkel over de jas of de schoenen.”

De rol van de omgeving

Dat netwerk rond jou als gescheiden ouder kan een belangrijke rol spelen. Ook zij krijgen tips in je boek.

Vanessa: “Dat klopt. Het netwerk en de omgeving speelt een belangrijke rol in het steunen van ouders en hun kinderen. Een rol die ze niet altijd beseffen. Jammer genoeg weten ze niet goed hoe ze kunnen helpen of missen ze handvatten en tips. Ik wou in het boek concrete tips meegeven, speciaal voor die omgeving, omdat we weten hoe belangrijk die mensen op dat moment zijn. 

Als grootouder bijvoorbeeld, raakt het je uiteraard als je kind gaat scheiden. Je krijgt emotionele verhalen te horen, die je een beeld geven van wat er gebeurd is. Maar er zijn twee kanten aan elk verhaal en daar moet je je elke keer opnieuw bewust van zijn. 

Wat je vaak ziet is dat de grootouders het conflict in stand houden of zelfs versterken. Dat is natuurlijk niet goed voor het kind. Je moet als kind tegen je oma kunnen zeggen dat papa boos was over iets wat gebeurd is, zonder dat oma daarom papa meteen een slechte papa vindt. Vele kinderen kunnen dat niet. Ze voelen het oordeel en zwijgen. Of ze vertellen enkel dat deeltje en verzwijgen het andere stuk over papa. Zo wordt een beeld versterkt. 

Je hoeft daarvoor niet de twee kanten van het verhaal te kennen. Wees gewoon eerlijk. Je mag gerust vertellen dat je nog steeds een beetje boos bent op papa om wat hij als man jouw dochter als vrouw heeft aangedaan. Zolang je ook zegt dat dat niet betekent dat diezelfde man wel een lieve en fijne papa kan zijn. Zo leert een kind rollen uit elkaar halen. En leert een kind dat iemand én goede dingen én slechte dingen doet, of dat iemand die soms erg lief is ook soms mensen pijn doet. Dat moeten kinderen leren.”

Conflicten na de scheiding

Soms lijkt alles na een scheiding goed geregeld, maar hoe komt het dat er nadien nog conflicten kunnen ontstaan?

Vanessa: “Het is belangrijk om te beseffen dat een kind zich ontwikkelt, ouder wordt en op dat moment andere dingen nodig heeft. Er gebeurt van alles in je leven en je moet je regelmatig blijven afvragen of alles nog werkt. 

Stel je voor: een kind van zeven jaar vindt het doorgaans niet zo belangrijk welke jeans hij draagt. Op dat moment werkt een kleerkast bij mama en kleerkast bij papa perfect. Maar als tiener bepaalt kledij een stuk van je identiteit en wordt diezelfde jeans opeens wél belangrijk. Het kan dus zijn dat wat je als mama en papa destijds goed hebt geregeld opeens niet meer werkt.

Hiermee rekening houden vraagt een flexibiliteit van iedereen, van jullie als ouders en van de kinderen. En dat vraagt veel, want iedereen is een bepaalde regeling gewoon en dat herbekijken kan weer spanningen geven. Maar een leven na scheiding kan nog vele kanten op. Er kan nog veel veranderen in het leven van een kind, maar ook van de ouders.

Ook hier eist de maatschappij een flexibiliteit die niet lukt als je in een complexe scheiding zit. Gescheiden ouder zijn is net zo ingewikkeld, omdat er zoveel kan veranderen. Die dingen kun je niet voorzien op het moment dat je uit elkaar gaat. Je weet bovendien niet hoe je kind zal ontwikkelen. Ik wil het nogmaals herhalen, we gaan te licht over heel de periode die komt nadat je in eerste instantie afspraken hebt gemaakt bij de scheiding. En de maatschappij legt ouders heel erg veel druk op.

Ik zou die ouders heel graag een hart onder de riem steken. Het is mogelijk dat af en toe de spanningen weer naar boven komen of dat er blijvend conflicten zijn. Het kan bovendien ook dat jullie niet samen door één deur kunnen om welke reden dan ook. Dan nog kun jij heel veel doen om je kind echt te helpen leven in twee huizen en beide ouders graag te zien. Daar wil ik met dit boek een steentje toe bijdragen.”

‘De helft van mij´ van Vanessa Maes is uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts (€ 24,99).

Openhartige verhalen over een scheiding:

• Openhartig: deze lezeressen wisten een vechtscheiding te vermijden
• Openhartig: als je je stiefkind na de scheiding niet meer mag zien
• Mijn verhaal: Mireille verwerkte haar pijnlijke scheiding met behulp van paarden

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!