‘s Middags snel een broodje, een zak chips op weg naar huis van school, … Het eetpatroon van de gemiddelde tiener is niet bepaald gezond te noemen. Maar hoe komt dat, en vooral, hoe kunnen we hen als ouder gezonde eetgewoonten aanleren? We vroegen het aan Karolien Raveydts, mama van 2 en erkend diëtist en voedingsdeskundige.
Kiezen voor gezond eten
Karolien, waarom kiezen jongeren doorgaans voor minder gezonde voeding?
Karolien: “Er zijn een paar factoren die meespelen. Om te beginnen is er op een bepaalde leeftijd meer gelegenheid. Zijn de kinderen nog jong, dan heb je als ouder nog veel in de hand, maar eens je kind tiener is, wil hij de wereld ontdekken en wordt hij automatisch meer blootgesteld aan potentieel minder gezonde voeding.
Daarnaast mogen we ook de sociale druk niet onderschatten. Hier in de praktijk hoor ik heel vaak tieners vertellen dat ze samen met de vrienden van de school naar het station wandelen. Gaat iemand chips of snoep kopen, dan is het heel moeilijk voor de rest om eraan te weerstaan.
Je mag ook niet vergeten dat pubers zich doorgaans gaan afzetten tegen wat je als ouder zegt of doet. We moeten opletten dat we niet te moraliserend over gezond eten gaan praten en alles wat we zelf als ongezond beschouwen willen verbieden. Ook op vlak van voeding gaan we onze tieners wat moeten loslaten. Hun eigen keuzes kunnen en mogen maken is op die leeftijd heel belangrijk.”
Het lijkt alsof jongeren altijd honger hebben. En dan lijkt het veel makkelijker om een zak chips te vinden dan een gezond alternatief…
“Dat klopt inderdaad. Bovendien worden de voedzame snacks niet het meest aantrekkelijk voorgesteld. Tieners zijn bovendien erg vatbaar voor reclame. En het zijn niet de appelen en de noten die gepromoot worden in advertenties of op social media.
Praat neutraal over voeding, niet in termen van gezond of ongezond. Dat maakt het laatste net nóg aantrekkelijker.
Dat het lijkt alsof ze altijd honger hebben is een heel belangrijk gegeven, waar we als ouder misschien te weinig mee bezig zijn. We kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat er voldoende aanbod is dat hen langer verzadigd houdt, waardoor ze misschien minder hongerig uit school komen en niet meteen naar chips of chocolade grijpen.
Je zou ze iets extra kunnen meegeven naar school, of de inhoud van hun lunchbox aanpassen. Maar los van dit alles: verbieden heeft geen zin. Als ze dan toch iets na school kopen, ga dan niet meteen in de aanval. Probeer neutraal te praten over voeding, niet met de termen gezond en ongezond. Dat maakt het ongezonde net éxtra aantrekkelijk.
Praat met je tiener, vraag wat hij nodig heeft. Geef aan dat hij gerust eens chips mag kopen, maar informeer hem tegelijkertijd over gezonde alternatieven die hem iets langer of meer energie geven.
Heb je tips?
Dat begint trouwens al bij het ontbijt. Veel tieners slapen liever wat langer dan de tijd te nemen om op hun gemak te ontbijten. En toch is het belangrijk, want hiermee kun je hen al een goede start geven, zodat ze kunnen focussen op school. Kies idealiter voor volkorenbrood en niet te veel snelle suikers. Een kom zoete ontbijtgranen met melk kan lekker zijn maar zal slechts kort energie geven. Kies liever voor havermout of muesli bijvoorbeeld. Eiwitten haal je uit melk of yoghurt en als je een stuk fruit erbij eet heb je ook voldoende vezels binnen.
Neemt je tiener een lunchbox mee van thuis, dan kun je ook hier alternatieven voorzien die langer verzadigen dan de witte boterham met choco. Denk aan volkoren granen of een wrap, of waarom geen pastasalade? Gaat hij of zij ‘s middags een broodje kopen, dan is het een veel beter idee om voor een volkoren variant te gaan, met wat groenten en eventueel kaas voor de eiwitten.
Als je merkt dat je tiener snel honger krijgt tussendoor, zorg dan dat er bijvoorbeeld noten voorhanden zijn die je makkelijk mee naar school kunt nemen. Een volkoren koek of meergranen crackers zijn eenvoudige alternatieven.”
Kennis over gezonde voeding
We mogen niet vergeten dat tieners in volle groei zijn. Het is dus normaal dat hun lichaam verandert en ze wat meer vormen krijgen.
Hebben ouders voldoende kennis over welke voeding tieners nodig hebben?
“Daar is zeker nog ruimte tot verbetering, ik merk dat regelmatig in mijn praktijk. We willen het goed doen als ouder, maar vergeten soms dat tieners in volle groei zitten en eigenlijk best veel voeding nodig hebben. Het is jammer genoeg ook een leeftijd waarop heel wat foute eetpatronen ontstaan, met soms eetstoornissen tot gevolg. Dit zou een grotere bezorgdheid moeten zijn dan een tiener die wat bijkomt. Als je op dat moment gaat zeggen dat je tiener op zijn of haar gewicht moet letten, ga je een bepaald patroon in gang zetten en dat kan serieuze gevolgen hebben, ook voor het zelfbeeld en zelfvertrouwen van je tiener.
We mogen niet vergeten dat een tienerlichaam verandert. Als je dan meer vormen krijgt en dat zijn niet de vormen die je op social media voorbij ziet komen, dan kan dat gevolgen hebben voor je zelfbeeld. Zowel bij jongens als bij meisjes trouwens. Als ouder is het belangrijk om hier actief mee bezig te zijn, aan te geven dat het normaal is dat een lichaam verandert en ook hierin een voorbeeld te zijn. Tieners zijn hier heel gevoelig aan. Als jij zelf het ene dieet na het andere probeert, welk voorbeeld stel je dan?”
Voeding kan ook hun identiteit bepalen: de fitnessrage zorgt voor meer vlees op het menu bijvoorbeeld. Hoe ga je daarmee om?
“Ik vind het fijn dat je ook de fitnesstrend aanhaalt, want ik vind dat er te weinig aandacht is voor de jongens als het gaat over voeding en het ideale lichaamsbeeld. Ook wat zij zien op sociale media is niet realistisch. Die beelden worden op het perfecte moment en onder de juiste belichting gemaakt en achteraf bewerkt, dat is niet hoe zij ‘s morgens voor de spiegel staan.
Het klopt dat tieners op zoek gaan naar een bepaalde identiteit en hoe ze eruitzien hoort daar zeker bij, maar het is onze rol als ouder om te zorgen dat ze niet de extremen gaan opzoeken. Neem nu de fitnesshype. Het is goed dat je tiener een gezond en sterk lichaam wilt, maar je moet hem ervan bewust maken dat hij nog in volle groei is en het dus niet te zwaar mag belasten.
Ook wat voeding betreft, moet je de juiste keuzes maken als je veel sport als tiener. Voldoende koolhydraten (die energie geven) voor de training. Na de training heb je koolhydraten nodig om je energievoorraad terug aan te vullen en iets eiwitrijk voor je spierherstel. In principe kun je voldoende halen uit een gezonde en volwaardige voeding, maar de markt speelt in op deze fitnesstrend en prijst allerlei shakes en repen aan. Ook hiervoor zijn jongeren gevoelig en kunnen ze extra begeleiding gebruiken.”
Autonomie is belangrijk voor tieners. Hoe kunnen we hen inspraak geven?
“Als we kijken naar gezond eetgedrag dan zijn drie kernwaarden erg belangrijk: autonomie, verbondenheid en competenties. Je zou samen met je tiener een weekmenu kunnen opstellen, of samen de wekelijkse boodschappen doen en hen daar iets laten kiezen. Samen koken is ook een goed idee. Dat creëert verbondenheid, maar je geeft hen tegelijkertijd ook het vertrouwen. Bovendien leren ze zo zelf koken, en die competentie is cruciaal om dat gezond eetpatroon te behouden.
In sommige landen, zoals in Scandinavië bijvoorbeeld, krijgen de kinderen kooklessen op school. Dat vind ik erg waardevol! Je ziet dat die kinderen ook thuis willen koken om te laten zien wat ze kunnen. Je gaat ook anders kijken naar voeding als je er bewust mee bezig bent. Misschien ga je in de klas al eens iets extra proeven, omdat je het zelf hebt klaargemaakt, of omdat je vriendin het ook gewoon eet?
En zeg nu zelf, het is toch ook een geruststelling om te weten dat je puber kan koken als hij op kot gaat?”
Met dank aan erkend diëtist en voedingsdeskundige Karolien Raveydts.
Meer tips over gezonde voeding:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!