Hoogbegaafdheid bij kinderen: een vloek of een zegen?
Er zijn heel wat vooroordelen over hoogbegaafdheid. Maar wat is hoogbegaafdheid nu echt? En hoe weet je of je kind hoogbegaafd is? We vroegen het aan Tessa Kieboom van Exentra, het expertisecentrum voor hoogbegaafdheid.
Hoogbegaafdheid, wat is dat?
“Heel wat mensen associëren hoogbegaafdheid met zeer intelligent zijn, met hoge punten op een rapport en een vlekkeloze carrière in een topfunctie. Maar zo zwart-wit is het niet.
Een hoge intelligente maakt natuurlijk wel deel uit van het plaatje. Vanaf een IQ van 130 spreken we van hoogbegaafdheid. Hoogbegaafd is echter meer dan een cijfer: het kind is anders en heeft andere (leer)behoeften. Hoogbegaafdheid kan alleen al daarom meer problemen met zich meebrengen dan je op het eerste gezicht zou vermoeden.
Hoogbegaafdheid is meer dan enkel een hoog cijfer op een IQ-test
Hoogbegaafdheid is het verzamelwoord voor een aantal persoonskenmerken die maken dat iemand anders denkt en handelt dan de mensen rondom hem. Vaak voorkomende kenmerken:
- slimme, snelle en complexe denker
- kritisch
- nieuwsgierig
- gedreven
- sensitief
- intens
- creatief
- sterk rechtvaardigheidsgevoel
- hoog bewustzijnsniveau”
Hoe uit hoogbegaafdheid zich bij kinderen?
“Hoogbegaafdheid is bij elk kind uniek, en ‘verstopt’ zich vaak, dus het is zeer moeilijk te herkennen. Zeker voor mensen die er niet dagelijks mee te maken hebben.
- Soms vermomt hoogbegaafdheid zich als het tegenovergestelde: kinderen leren moeilijk de tafels van buiten, het lezen van de klok wil maar niet lukken, spelfouten blijven terugkomen …
- Soms maakt hoogbegaafdheid zich onzichtbaar. De kinderen doen het goed in de klas, maar luieren wat in hun comfortabele hangmat en missen de juiste werkhouding.”
Hoogbegaafdheid in de klas: “Het zijn niet de bollebozen die altijd een goed rapport hebben”
Wanneer ben je zeker dat je kind hoogbegaafd is?
“Checklijsten en algemene regels helpen niet. Er bestaat geen vragenlijst die je kunt invullen en die je op het einde vertelt of je kind hoogbegaafd is of niet. Enkel aangepaste testen geven echt uitsluitsel. Een grote meerderheid van de hoogbegaafden weet niet dat ze hoogbegaafd is.
Betrouwbare test laten uitvoeren door een expert
Het is niet altijd strikt noodzakelijk dat er een ‘officiële’ beoordeling komt van iemands (hoog)begaafdheid, maar in vele gevallen – zeker wanneer er problemen zijn, en vooral bij kinderen – is het toch goed om een betrouwbare test te laten uitvoeren. Het signaleren van hoogbegaafdheid kan mensen immers helpen om bepaalde, voor hen schijnbaar onverklaarbare, problemen te duiden en aan een aangepaste oplossing te werken.
Bij Exentra vzw worden de testen afgenomen door experten in hoogbegaafdheid. Hoogbegaafdheid slaagt erin om zich niet alleen voor de omgeving verborgen te houden, ook standaard intelligentietesten zijn – zeker bij kinderen – niet altijd effectief in het opsporen ervan. Specialisten met ervaring in hoogbegaafdheidsonderzoek weten hoe ze kinderen op hun gemak kunnen stellen en vertrouwen kunnen geven om tot een betrouwbaar resultaat te komen.”
Maar ik wil mijn kind niet laten testen!
“Dit is het eerste gevoel dat bij 99% van de ouders opduikt wanneer hoogbegaafdheid ter sprake komt. De vertaling van dit gevoel is: Ik DURF mijn kind niet te laten testen!
Dat gevoel is perfect te verklaren en ook begrijpelijk: vaak gaat het niet goed op school en/of thuis. Het kind toont zich verre van een Einstein of een Mozart met een bijzondere gave, wat automatisch verwacht wordt bij de term ‘hoogbegaafdheid’.
Wat als …?
We weten uit ervaring dat de grootste drempel voor ouders schuilt in de ‘wat als’ –vraag. ‘Wat als’ mijn kind niet hoogbegaafd blijkt? Kom ik dan niet over als een verwaande ouder? Waar haal ik het lef vandaan om te denken dat mijn kind hoogbegaafd zou kunnen zijn?
Het merendeel van de ouders die bij Exentra terechtkomen voelen dezelfde terughoudendheid. Laat dit gevoel je niet tegenhouden. De associaties waar je voor vreest, zijn wel het laatste waar onze experten aan denken als een kind niet hoogbegaafd blijkt te zijn. In alle eerlijkheid voelen zij dan vooral een geruststelling, want één mogelijke verklaring voor de problemen is alvast uitgesloten.”
Is hoogbegaafdheid uitzonderlijk?
“Als hoogbegaafdheid ter sprake komt, denken we al gauw aan wonderkinderen: zo’n Einstein van wie er elke eeuw wel eentje wordt geboren.
De werkelijkheid is echter helemaal anders. Wist je dat in een klas van 25 kinderen gemiddeld genomen één hoogbegaafde leerling te vinden is? Dit betekent dat in een school met 300 leerlingen al snel een twaalftal hoogbegaafde kinderen zitten. Veel vaker voorkomend dus dan we denken.
De normaalste zaak van de wereld
We streven er vanuit Exentra juist naar om hoogbegaafdheid als de normaalste zaak van de wereld te zien en niet als uitzonderlijk of speciaal. Er zijn immers kinderen die snel kunnen lopen, anderen die mooi kunnen tekenen, nog anderen die prachtig kunnen zingen. Een hoogbegaafd kind kan snel denken. Iedereen is duidelijk anders, en dus uniek en dat mag!”
Is hoogbegaafdheid een probleem?
“Dat hoeft niet per se, maar hoogbegaafden vormen wel een risicogroep. Mogelijke gevolgen zijn:
- gedragsproblematiek
- onderpresteren
- vaak hebben ze moeite met het schoolsysteem omdat dit hen onvoldoende uitdaagt
- wanneer het herhaaldelijk op onbegrip stuit en geen inzicht krijgt in de reden waarom het zich soms anders voelt en gedraagt, kan het kind een vervormd zelfbeeld ontwikkelen
- vermijden van risico’s nemen, fouten maken”
Hoogbegaafdheid: mythes ontkracht
Dit zijn volgens Tessa Kieboom en Kathleen Venderickx van het expertisecentrum Exentra de grootste misverstanden over hoogbegaafdheid:
- Een hoogbegaafd kind haalt altijd 10 op 10.
“Dat is niet altijd zo. Op jonge leeftijd vliegt een hoogbegaafd kind moeiteloos door de leerstof. Maar hoogbegaafde kinderen presteren niet zomaar, ook zij moeten leren leren. Heel wat hoogbegaafde kinderen zijn onderpresteerders, ze worden te weinig uitgedaagd, hoeven geen moeite te doen en haken af in hun leerproces. Heel wat hoogbegaafden komen later in hun schoolcarrière in de problemen, net omdat ze niet hebben geleerd om te leren.
Hoogbegaafden zijn ook extra vatbaar voor faalangst. Juist omdat de aanvankelijke leerstof voor hen zo gemakkelijk is, gaan ze twijfelen over het juiste antwoord. Zo simpel kan het toch niet zijn?
Bovendien zijn ze vaak extreem perfectionistisch. Liever niets invullen dan een onvolledig antwoord. Veel hoogbegaafde kinderen worstelen met de gedachte dat zij vanwege hun intelligentie nooit een fout mogen maken. Wat als ik toch niet zo slim ben als iedereen zegt?”
2. Een hoogbegaafd kind is sociaal gehandicapt
“Om evenwichtig te ontwikkelen hebben hoogbegaafde kinderen andere kinderen om zich heen nodig, een deel daarvan zijn best ontwikkelingsgelijken. Die vinden ze niet steeds onder leeftijdsgenootjes, vaak trekt het hoogbegaafde kind met iets oudere kinderen op.
Net als alle kinderen hebben ook hoogbegaafde leerlingen uiteenlopende persoonlijkheden. Sommigen spelen graag met andere kinderen, anderen zijn meer op zichzelf. Maar dat maakt die laatste groep niet sociaal onaangepast. Integendeel: dankzij hun bovengemiddelde intelligentie zijn hoogbegaafde kinderen zich juist erg bewust van de sociale verhoudingen in de klas.
Hoogbegaafde kinderen leggen de lat hoog, ook in hun vriendschappen en dat zorgt er dus voor dat ze vaker gekwetst worden. Ze begrijpen de anderen ook niet altijd, en omgekeerd.”
3. Een hoogbegaafd kind heeft pushende ouders
“Heel wat hoogbegaafde kinderen verbazen hun ouders doordat ze opeens kunnen lezen, rekenen en zelfs schrijven (woorden tekenen, om correct te zijn). Geen van deze ouders heeft het kind dit daadwerkelijk aangeleerd, op een dag kon hun kind dit gewoon. Net als het op een dag kon lopen en zelfs fietsen lukte ineens. Voor een buitenstaander is dit moeilijk te geloven. Hoe kan je kind nu ineens in staat zijn om de straatnamen te lezen als jij dat niet hebt aangeleerd?
Ouders kennen hun kind beter dan wie ook. En ze willen dat hun kind zich goed voelt, koste wat het kost. Dus als zij merken dat het op school niet aan zijn of haar trekken komt, trekken ze aan de bel. Dit is niet pushen, maar betrokkenheid tonen. Als de school, het CLB of een particuliere organisatie als Exentra hen onderbouwde adviezen geeft, zullen de meeste ouders deze opvolgen en zich gesteund voelen.”
Redactrice Sara leest: ‘Hoogbegaafd. Als je kind (g)een Einstein is’ van Tessa Kieboom
Met dank aan Tessa Kieboom van Exentra, het expertisecentrum rond hoogbegaafdheid.
Bronnen: www.zitdazo.be; www.exentra.be; klasse.be
OOK INTERESSANT:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!