Jongeren drinken steeds minder alcohol en ook steeds later. Goed nieuws? Zeker! Maar toch zit het glaasje ingebakken in de Vlaamse cultuur en lijkt elke gelegenheid goed om een fles te kraken. “We hebben een mentaliteitswijziging nodig, bij jong en oud”, zegt Katleen Peleman van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD).

Het eerste pintje

Hoe is het gesteld met het drankgebruik van de Vlaamse jongeren? Drinken ze minder dan vroeger?

Katleen: “We houden het drankgebruik van jongeren in het secundair al twintig jaar systematisch bij en we zien echt dat jongeren vandaag minder drinken. We zien een dalende tendens, en we zien dat ze ook later beginnen drinken. Vergelijk je met tien jaar geleden bijvoorbeeld, dan drinken jongeren hun eerste glas alcohol nu een jaar later. Globaal gezien doen ze het dus goed.

Wat studenten betreft, zien we dat ze relatief veel drinken, maar hier is het belangrijk om te nuanceren. De groep die veel alcohol drinkt, wordt kleiner en kleiner. De gemiddelde student drinkt negen standaardglazen per week. Maar eigenlijk zit je met driekwart van de jongeren die maar drie standaardglazen drinkt per week, en één kwart die er 29 drinkt. Dat laatste is het beeld dat mensen hebben van studenten: een groep die zich elke dag volledig zat zuipt. Het is jammer dat dit beeld overheerst, want dat klopt dus niet. Er zijn nog steeds jongeren die te veel drinken en daardoor heel wat risico’s nemen, maar die groep wordt echt kleiner.”

Dat eerste pintje, wanneer drinken jongeren dat?

“Ondertussen drinken jongeren gemiddeld hun eerste glas alcohol als ze veertienenhalf zijn. Waar dat precies is, daar durf ik geen uitspraak over doen, maar we zien wel dat er een groot misverstand leeft bij heel wat ouders. Zij denken namelijk dat tieners hun eerste glas alcohol beter in een veilige, beschermde omgeving drinken en laten hen dus liever thuis een glaasje meedrinken.

We zien echter dat dit een omgekeerd signaal geeft. Je zegt eigenlijk: voor ons is het helemaal oké dat je drinkt. En we zien ook in de cijfers dat jongeren die thuis meedrinken gemiddeld gezien méér alcohol drinken. Een belangrijk advies naar ouders toe is dus: geef zelf het goede voorbeeld. Drink zo weinig mogelijk (zeker als je tiener het kan zien) en laat je zoon of dochter niet meedrinken. Als je jongeren waarschuwt voor de risico’s van alcohol is het alleen geloofwaardig als je zelf ook niet bij elke gelegenheid een fles opent.”

Niet altijd alcoholtijd

Hoort alcohol er altijd bij?

“We hoeven het echt niet overal te bannen, maar we willen mensen ertoe aanzetten om even na te denken. Is het echt nodig om alcohol te drinken? Misschien kun je eens een keertje neen zeggen? We zien ook dat het als heel normaal beschouwd wordt om een pintje te drinken terwijl de kinderen voetbaltraining hebben of een match spelen. Maar is dat zo normaal? Je zegt tegen je kinderen dat ze moeten opletten met alcohol, maar ook op die momenten geef je een tegenovergestelde boodschap. Je woorden zullen dus niet veel indruk maken.

Eigenlijk willen we dat alcohol nergens de norm is. We zien gelukkig wel een verschuiving. Er zijn écht al ouders die de vanzelfsprekendheid van alcohol in vraag stellen. Is het niet vreemd om op het schoolfeest pintjes of wijn te drinken, in het bijzijn van je kinderen? Welk voorbeeld geef je zo? Die jongere generatie is op de goede weg. We zien bijvoorbeeld bij mensen onder de 35 jaar bijna niemand meer die dagelijks een glas drinkt, terwijl dat bij de oudere generatie nog vaak als oké aanzien wordt.

Het wil natuurlijk niet zeggen dat je nergens alcohol mag drinken, maar op sommige vlakken zijn we heel erg streng: alcohol in het verkeer bijvoorbeeld, of alcohol tijdens de zwangerschap. Dat is niet oké, hier zijn de risico’s te groot. Ook op bepaalde plekken mag je het best verbieden. In een ziekenhuis bijvoorbeeld, vind ik het heel erg vreemd dat er alcohol beschikbaar is in de cafetaria, zelfs voor patiënten, terwijl de ziekenhuisopname van heel wat mensen verband houdt met alcoholgebruik.”

Het zit toch erg ingebakken in de Vlaamse cultuur. Hoe krijg je die mentaliteitswijziging voor elkaar?

“Dat is niet makkelijk, dat geef ik toe. We werken er op verschillende manieren aan. We merken dat getuigenissen van bekende mensen veel effect hebben. Als zij zeggen dat ze zich beter voelen sinds ze niet meer of veel minder drinken, dan verlaagt dat de drempel voor anderen. Campagnes als Tournée Minérale hebben een gelijkaardig effect. Die geven je een maand lang een reden om niet te drinken, waardoor neen zeggen gemakkelijker is. En tijdens die maand voel je aan den lijve wat het met je doet. Je hebt meer aan je weekend als je niet drinkt, je slaap wordt beter, enz. Je geeft mensen eigenlijk een positieve ervaring mee.

De campagnes verlagen zo de drempel om iets niet-alcoholisch te bestellen én ze zorgen voor een breder aanbod. Dat laatste is ook belangrijk. Je wilt immers niet de hele avond fruitsap of cola drinken.

Campagnes als Tournée Minérale richten zich vooral op mensen bij wie alcohol drinken een gewoonte is, en dat is bij de allerjongsten nog niet het geval. Die zijn aan het experimenteren. Voor jongeren gaan we eerder samenwerken met scholen om de boodschap over te brengen.”

Hoe pak je het als ouder best aan?

“Wacht niet te lang om er met je kinderen over te praten. Hou er rekening mee dat de kans groot is dat je niet altijd weet waar je tiener mee bezig is. Wachten tot het misloopt is dus geen goed idee. Voel je dat er in de omgeving van je zoon of dochter gedronken wordt, dan is het hoog tijd om het gesprek aan te gaan.

Nog heel belangrijk: vermijd horrorverhalen! Jongeren denken toch dat het hen niet overkomt. Ook langetermijngevolgen hebben weinig invloed, daar zijn ze niet mee bezig. Focus dus op de risico’s in het nu, dronkenschap bijvoorbeeld, dat is duidelijk. Jongeren die zich na een pintje te veel misdragen, ruzie veroorzaken en zich achteraf schamen. Die door hun gedrag problemen krijgen met een meisje bijvoorbeeld, een examen missen of betrokken zijn bij een ongeval, dat zijn tastbare dingen. De impact van alcohol op de groei is nog zo eentje waar jongeren best ongerust van worden.”

Geen alcohol onder de achttien jaar

Vandaag mogen jongeren bier en wijn drinken vanaf zestien. Moet die leeftijdsgrens omhoog?

“Daar pleiten we wel voor ja. Een algemene leeftijdsgrens van achttien jaar lijkt ons een veel beter idee. We zijn één van de weinige landen in Europa waar je al vroeger bier of wijn mag drinken. Een verbod op alcohol onder de achttien jaar heeft heel wat voordelen. Het geeft ouders een extra argument om te zeggen dat het écht niet goed voor je is, en het maakt de wet ook duidelijker voor bijvoorbeeld winkeliers, horeca of jeugdbewegingen: onder de achttien jaar is alle alcohol verboden.

We hebben nog een weg af te leggen, maar we zien dat steeds meer organisaties en diensten die met gezondheid bezig zijn, overtuigd zijn. Denk maar aan kankerpreventie bijvoorbeeld. Ik snap dat jongeren hier niet mee bezig zijn, maar langs de andere kant kennen ze vast iemand in hun omgeving of familie die tegen de ziekte strijdt. Hoe later je met alcohol begint, hoe minder gezondheidsproblemen je later ontwikkelt, inclusief kanker. De politiek, die aarzelt nog steeds, ze onderschatten het draagvlak bij de bevolking voor een verhoging van de minimumleeftijd. Ook hier is dus een mentaliteitswijziging nodig.

Als we dit willen verwezenlijken, hebben we heel de maatschappij nodig. We gaan dus heel erg moeten inzetten op sensibiliseren, niet enkel naar de jongeren, maar naar alle lagen van de bevolking.”

Alcoholvrij bier wordt steeds populairder. Is het ook in trek bij jongeren?

“Nee, op dit moment niet. Het is een product dat vooral verkocht wordt aan mensen die regelmatig drinken en op zoek zijn naar een alcoholvrij alternatief. Voor deze groep levert dat echt gezondheidswinst op. Maar we moeten op onze hoede zijn als het gaat over jongeren. Het mag niet in de markt gezet worden voor jongeren die nog geen alcohol mogen drinken.

We krijgen wel eens vragen van ouders: mag mijn zoon of dochter van veertien een alcoholvrij biertje drinken? Dan volstaat het wettelijk antwoord niet, want volgens de letter van de wet kan het. Maar het is absoluut geen goed idee. Op die manier ga je namelijk de opstap maar gewoon bier verkleinen, door jongeren vertrouwd te maken met de smaak en het merk. En waarom zou je dat doen? We proberen net de samenleving ervan te overtuigen om zo laat mogelijk met alcohol te starten.”

Waarom drinken jongeren alcohol?

“Het sociale verhaal en nieuwsgierigheid. Waarom ze het niet doen is omdat het niet mag of omdat ze er geen behoefte aan hebben. Dat is heel krachtig en dat moeten we bestendigen. Je kunt je ook prima amuseren zonder alcohol. Waar we wél ongerust over moeten zijn, zijn jongeren die naar alcohol grijpen omdat ze door een moeilijke periode gaan of zich depressief voelen. Dan begeef je je in risicogebied. Hier is het belangrijk om te benadrukken dat alcohol die depressieve gevoelens op lange termijn altijd gaat versterken. Jongeren zijn tegenwoordig erg bezig met mentale gezondheid. Ze willen zich goed voelen in hun vel, het is belangrijk om mee te geven dat alcohol niet helpt op dat vlak.

Eigenlijk hebben we voor deze doelgroep ook getuigenissen nodig van rolmodellen die hen inspireren. Zo is er bijvoorbeeld Zwangere Guy, die openlijk vertelt dat hij al meer dan twee jaar niet meer drinkt. Deze mensen hebben we nodig om aan te tonen dat niet drinken helemaal oké en zelfs heel gezond is.”

Met dank aan Katleen Peleman van het VAD (Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs).

Meer tips voor ouders:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!