Vapen blijkt steeds populairder bij jongeren. Maar liefst 1 op de 4 leerlingen geeft in een bevraging van het ‘Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs’ aan te hebben gevapet het afgelopen jaar. Verontrustende cijfers, vindt ook stoppen-met-roken-expert Sylvia Heddema. “Het grootste misverstand is dat zo’n e-sigaret onschuldiger is dan de (tabaks)sigaret, maar geloof me, de e-sigaret is ook schadelijk voor de gezondheid”, waarschuwt ze. Samen met kinderlongarts Noor Rikkers schreef ze een boek dat ouders helpt hun kinderen te doen stoppen met vapen.
Steeds meer jongeren vapen
Wat is het verschil tussen vapen en een gewone sigaret roken?
Sylvia Heddema: “Het grote verschil is dat er bij een gewone sigaret tabak verbrand wordt. Wie verbranding zegt, zegt schadelijke stoffen. Als je vapet, dan wordt er vloeistof verhit en vindt er weliswaar geen verbranding plaats, maar ook bij verhitting komen schadelijke stoffen vrij. Beide producten bevatten nicotine, de kans om hieraan verslaafd te raken, is dus ook bij vapen aanwezig en jongeren zijn er extra gevoelig voor. Tien jaar geleden had ik misschien nog gezegd dat vapen minder erg is, met de kennis van nu zeg ik dat het op een andere manier, maar ook slecht is.
Dat is dus meteen een van de belangrijkste misvattingen, dat het onschuldiger is dan de gewone sigaret. De e-sigaret wordt door de fabrikant bewust ‘vape’ genoemd, dat klinkt meteen een stuk vriendelijker. In de term ‘e-sigaret’ zit ‘sigaret’ en daarvan weet je, het is niet te best. Verder zien vapes er ook heel erg leuk uit, mooie kleurtjes, lekkere smaakjes, dat wil je toch? Ik snap het helemaal dat jongeren erdoor aangetrokken worden.”
Je kunt het de kinderen niet kwalijk nemen dat ze het willen testen, het ziet er zo leuk uit. Je moet boos zijn op de industrie die de vapes maakt en de overheid die dit toelaat.
Hoe komt het dat die vapes zo populair zijn bij jongeren, net zo erg bij meisjes als bij jongens, trouwens?
“Dat verbaast me niets! Ben je al eens in zo’n vapeshop geweest? Wel, ik raad alle ouders aan om er eens een kijkje te gaan nemen. Je zult versteld staan hoeveel roze en ‘bling bling’ er te zien is. Het is daardoor begrijpelijk dat dit ook aantrekkelijk is voor meisjes.
Jongeren zijn van nature nieuwsgierig. Als ze andere tieners met zo’n leuke e-sigaret zien rondlopen in een mooi kleurtje, dan willen ze dat ook. Het is erg goed in de markt gezet en bovendien zijn er de influencers die er reclame voor maken. Je kunt het die kinderen niet kwalijk nemen dat ze het eens willen testen. Je moet boos zijn op de industrie dat ze zoiets maken én op de overheid die het toelaat.”
In België is vanaf 1 januari de verkoop van wegwerpvapes verboden, een goed idee?
“Dat is fantastisch, dat willen we hier in Nederland ook graag. Die wegwerpvapes zijn namelijk erg makkelijk in gebruik en bovendien betaalbaar. Door het verbod moet je al een duurdere vape kopen en die gaan hervullen, dat is omslachtiger. Eigenlijk moet er een generatiegebonden verbod op nicotinehoudende producten komen, zodat kinderen volledig rookvrij/nicotinevrij kunnen opgroeien. Een verbod is een goede zaak, maar de handhaving ervan is net zo belangrijk.”
De gevolgen van vapen
We maken ons het meeste zorgen over de invloed van vapen op je brein. Dat is namelijk pas volledig ontwikkeld als je 25 bent, op dat moment vapen sommige jongeren al 10 jaar…
De meeste jongeren proberen het gewoon een keer, is dat ook een probleem?
“Wij zeggen natuurlijk liever: gewoon afblijven! Aan nicotine raak je namelijk heel snel verslaafd, veel sneller dan bijvoorbeeld aan alcohol. We weten dat tieners die slechts een paar keer per week een e-sigaret roken, na enkele weken al verslaafd kunnen zijn. Ik vroeg laatst aan een meisje waarom ze vapet. ‘Groepsdruk’, antwoordde ze. Maar ze was op het moment gewoon thuis, er was van groepsdruk geen sprake. Onbewust voelen ze op dat moment al de drang naar nicotine en gebruiken ze een smoesje. Dat heet verslaving. Voor je het weet, gaan deze vapers ook gewone sigaretten roken, en dat is wat de tabaksindustrie wil natuurlijk.”
Wat zijn de gevolgen voor vapende jongeren, op korte én lange termijn?
“De kans op een nicotineverslaving staat met stip op één als je de gevolgen op korte termijn bekijkt. Inmiddels weten we ook dat vapen gevolgen heeft voor de luchtwegen, hart en bloedvaten. Maar wat ons het meeste zorgen baart, is de invloed die de e-sigaret heeft op de ontwikkeling van je brein. Je hersenen zijn namelijk pas volledig ontwikkeld als je 25 bent. Stel dat je begon met vapen op je 15de, dan is je brein er 10 jaar lang aan blootgesteld, dat heeft invloed op de verbindingen in je hersenen. De mogelijke gevolgen? Het kan zijn dat je je minder goed kunt concentreren, je eerder bang bent en misschien zelfs depressief.
We zijn ook erg ongerust over de DNA-schade die vapen kan veroorzaken, want we weten dat die schade de voorloper is van kanker. Er zijn nu al studies aan de gang. Ik hoop dat de jongeren én hun ouders ten volle beseffen hoe gevaarlijk vapen is.”
Help, mijn kind vapet
Vapet je kind? Het is belangrijk dat jij als ouder wéét waar je over praat. Informeer je en loop gerust eens zo’n vapeshop binnen. Je zult versteld staan!
Hoe gaan we hier als ouder het beste mee om? Stel, je merkt dat je zoon of dochter aan het vapen is…
“De eerste belangrijke stap is: zorg dat je als ouder weet waar je over praat. Je kind weet het immers al, hoog tijd voor jou om je erin te verdiepen. Neem eens een kijkje op de site van Tabakstop bijvoorbeeld. Loop eens zo’n winkel binnen en kijk wat ze er allemaal verkopen. Praat met andere ouders. Wat weten zij ervan, hoe pakken zij het aan met hun kinderen? Heb je een partner, ga dan eens rustig samenzitten en stel samen duidelijke regels op. Je wilt niet dat je kind vapet, maar wat zijn de consequenties als hij of zij het toch doet? En dan is het tijd om met je kind te praten.
Probeer in het gesprek met je zoon of dochter niet meteen te veroordelen, maar wees nieuwsgierig en stel open vragen. Luister naar je kind. Hoe komt hij aan die vapes, wat vindt hij er zelf van, wat wéét hij ervan? Ik-boodschappen doen het ook goed. ‘Ik heb een artikel gelezen en ik maak me zorgen. Gebeurt dat bij jou op school ook? Heb je het zelf al eens gedaan? Hoe vond je dat?’ Zonder het te veroordelen, dat is belangrijk!
Ten slotte zul je toch moeten overgaan tot concrete afspraken. Die zijn er uiteraard al in je gezin, over schermtijd of studeren bijvoorbeeld, alleen nog niet over vapen. Hoog tijd dus om die concreet te maken en na te denken over de gevolgen. Als je kind tóch vapet, dat is er bijvoorbeeld minder schermtijd, of mag hij of zij niet uit. Hoe je het concreet aanpakt, bepaal je zelf – jij kent je kind tenslotte het beste -, maar het is wel belangrijk om consequent te blijven en er regelmatig op terug te komen.
Als ouder heb je meer invloed dan je denkt, dat mag je niet vergeten. Je denkt misschien algauw dat je kinderen toch niet luisteren, maar ze wéten wel dat het niet mag en dat jullie er zwaar aan tillen. Stel dat jij het belangrijk vindt om niet met je schoenen in de zetel te hangen, dan zullen ze die regel thuis misschien aan hun laars lappen, maar wees er maar zeker van dat ze het bij anderen niet zullen doen. Ze beseffen heel goed dat het niet beleefd is en het blijft écht wel hangen. Dat is niet anders met jouw regels over vapen, al zullen ze dat niet meteen toegeven natuurlijk.”
Stoppen met vapen: maak een plan
Het allerbeste is natuurlijk stoppen met vapen. Hoe pak je dat aan?
“Stoppen met vapen is best een uitdaging en het gaat in de meeste gevallen niet van vandaag op morgen. Belangrijk is dat je kind zelf graag wil stoppen met vapen en vervolgens bepaal je samen een goede stopdag. Kies niet het allermoeilijkste moment, zoals de dag waarop je tiener naar een feestje gaat, maar prik wel een datum, liefst tussen nu en 1 tot 2 weken vooruit. Zo kun je het stoppen goed voorbereiden en kan je kind er naartoe leven.
Misschien kun je vrienden of klasgenoten overtuigen om samen te stoppen? Dat is altijd makkelijker dan alleen.
Laat je informeren, via Tabakstop bijvoorbeeld, en stel een duidelijk plan op. Als je op een verre reis vertrekt, doe je dat ook niet onvoorbereid. Dan weet je welke vaccinaties je nodig hebt en wat er allemaal in je koffer mag. Bekijk dit op dezelfde manier. Kies zoals gezegd het juiste moment. Vapet je tiener vooral op school, dan kan een vakantieperiode een goede start zijn. De verleiding is dan minder groot. Blijf in gesprek, want na die eerste schoolvrije periode volgt toch de confrontatie.
Ga ervan uit dat het niet eenvoudig zal zijn, en elke kleine overwinning is een feestje waard. Is het al twee dagen gelukt om niet te vapen, trakteer op frietjes. Blijf positief en maak je zoon of dochter ook duidelijk dat je vindt dat die goed bezig is. Gedragsverandering is moeilijk, dat weten we allemaal. Als wij beslissen om gezonder te eten, dan worden we ook niet meteen gestraft als we toch eens een taartje eten. Bespreek zo’n moment wel, want je wilt weten waarom het niet goed ging, zodat je er de volgende keer op een andere manier mee kunt omgaan.”
Wanneer schakel je professionele hulp in?
“Weet dat je, ook in België, hulp kunt krijgen van tabakologen, en dat hoeft helemaal niet duur te zijn. Raadpleeg je een geregistreerde tabakoloog, dan wordt dit gedeeltelijk terugbetaald. Die professionele hulp is zeker een aanrader als het om meer gaat dan enkel vapen. Stel dat je tiener ook jointjes rookt, of bijvoorbeeld ook depressief is, dan heb je soms meer nodig dan enkel een plan. In bepaalde gevallen wordt er geopteerd voor nicotinevervangers in de vorm van pleisters bijvoorbeeld, maar daar begin je best niet aan op eigen houtje, daarvoor heb je echt begeleiding nodig.
Hulp vragen is ook helemaal geen schande. Tegenwoordig zoeken jongeren ook steeds makkelijker hulp bij een psycholoog als ze het moeilijk hebben, waarom zou een tabakoloog dan geen optie zijn?”
Met dank aan stoppen-met-roken-expert Sylvia Heddema. Ze schreef, samen met kinderlongarts Noor Rikkers, dit praktische boek voor ouders.
Meer tips voor ouders:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!