Lange wachtlijsten in de jeugdhulp: ‘Waarom trekt niemand aan de alarmbel?’

425 dagen: zo lang moeten kinderen en jongeren in nood gemiddeld wachten om een plek in de jeugdzorg te bemachtigen, zo blijkt uit cijfers van het Jaarverslag van de Jeugdhulp. Bovendien dreigt die wachttijd er door nieuwe besparingen in de welzijnssector niet meteen korter op te worden. ‘Waarom trekt niemand aan de alarmbel?’, vraagt Mattias Bouckaert, directeur van therapeutisch centrum Espero-Terwende, zich af in een opiniestuk.

Wie zijn die wachtende kinderen?

Gemiddeld wachten kinderen en jongeren in nood 425 dagen op een plek in een niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpvoorziening. Het gaat hier vooral om kinderen en jongeren die nood hebben aan gespecialiseerde en intensieve hulp:

• omwille van een kwetsbare thuissituatie
• of omwille van een vrij ernstige eigen problematiek zoals emotionele- of gedragsstoornissen, of een mentale of fysieke beperking.

Uit het jaarverslag van de Jeugdhulp blijkt overigens dat de vraag naar ambulante of residentiële ondersteuning – in centra waar de kinderen gedurende een lange periode kunnen verblijven en intensief geholpen kunnen worden – van kinderen en jongeren met extreme emotionele problemen of gedragsstoornissen het afgelopen jaar enorm is toegenomen: met zo’n 169 procent. Hoewel er voor die groep wel een aantal extra plaatsen werden bijgemaakt, blijven zij zo in een ‘ongezonde’ of onhoudbare situatie zitten.

Blussen als het bos al afgebrand is

En dat is onaanvaardbaar, zo klinkt het bij Mattias Bouckaert, directeur van het behandel- en observatiecentrum Espero-Terwende in een opiniestuk voor sociaal.net. Hij hekelt er niet alleen dat jongeren in een noodsituatie zo lang moeten wachten op hulp, maar ook dat dit bij onze politici en beleidsmensen blijkbaar niet eens ‘rode kaken’ veroorzaakt: ‘Blijkbaar vinden we het stilaan normaal dat in de jeugdhulp de brandweer pas toekomt als het bos is afgebrand’, zo schrijft hij.

Besparingen op welzijn

En dat lijkt te kloppen, want niet alleen wordt er over het algemeen weinig geprotesteerd tegen deze cijfers, ook in de politiek komt er niet meteen een passend antwoord, integendeel. De Vlaamse overheid gaat het komende jaar onder andere flink kappen in het budget van een paar belangrijke organisaties binnen de jeugdzorg.

Vooral de knauw uit de financiële middelen van de Vertrouwenscentra Kindermishandeling – min 92.000 euro om precies te zijn – stoot binnen de sector zelf op grote verontwaardiging. Gemiddeld worden er bij die vertrouwenscentra per week immers zo’n 130 kinderen aangemeld die fysiek, emotioneel of seksueel geweld ondergaan door een volwassene, of die door hen verwaarloosd worden.

Per dag komt dat neer op 26 kinderen die door de centra opgevangen en verder geholpen moeten worden. Hoewel de centra die grote toestroom met de huidige capaciteit al maar nipt kunnen opvangen, zullen ze door de besparingen gedwongen worden om een à twee werknemers te schrappen. Iets wat de wachttijden voor kinderen in deze situatie alvast niet ten goede zal komen.

Impact van de lange wachttijd op de kinderen: leren zwijgen en overleven

Nochtans is het voor de kinderen en jongeren zelf – en ook voor de gezinnen die instaan voor de opvoeding van deze kinderen – enorm belangrijk dat ze zo snel mogelijk op de juiste plek en bij de juiste mensen terechtkomen. ‘Wanneer kinderen na een gestelde diagnose nog meer dan 425 dagen moeten wachten vooraleer ze verder geholpen worden, dan verergert dat de situatie aanzienlijk’, vertelt Mattias aan Knack.

Wachten betekent voor deze kinderen en jongeren immers niet zomaar ‘wachten’. Door het ontoereikende antwoord op hun noodkreet krijgen ze ook nog eens een verwoestende en verkeerde boodschap mee: namelijk dat hun pijn blijkbaar niet zo belangrijk is. “Deze kinderen zien af. Ze verliezen de moed. Want zelfs als ze aangeven dat het niet meer gaat, is er toch niemand die luistert. Ze leren dan maar zwijgen en verder overleven”, zo klinkt het in het opiniestuk.

Schrijnende situaties

Om aan te tonen hoe schrijnend de situatie van deze kinderen – én die van hun ouders – soms is, bracht weekblad Knack afgelopen vrijdag het verhaal van een gezin dat al jarenlang op zoek is naar de geschikte hulp voor hun dochter met een erg complexe emotionele en gedragsproblematiek. Het gezin klopte op aanraden van een kleuterjuf voor het eerst aan bij een kinderpsychiater toen hun dochter 2,5 was.

Inmiddels is die dochter 12 jaar oud, passeerden er een hoop diagnoses en twee opnames in de psychiatrie, maar is er voor het meisje én haar gezin nog maar net een passende oplossing gevonden: een instelling waar pas in 2021 pas een plek vrij is.

Meer lezen over jeugdzorg, kinderen en opvoeden:

• ADHD: hoe herken je het en wat doe je eraan? 
• Help, mijn kind is schoolmoe: experts geven tips aan ouders
• SOS driftbui: hoe reageer je best?