Luisteren naar je kinderen bij een scheiding: “Kies voor een ouderschapsplan”
Een scheiding heeft heel wat impact op alle betrokken personen, niet in het minst op de kinderen. Daarom is het essentieel om bij belangrijke beslissingen te luisteren naar je kinderen. Over wat je met hen kunt praten en hoe je dat best aanpakt, vertelt gezinswetenschapper Philippe Noens.
Wie is Philippe Noens
- Docent opleiding Gezinswetenschappen
- Onderzoeker Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Hogeschool Odisee)
- Auteur van het boek ‘Mogen we nog wel straffen?’
- Schrijft opiniestukken voor onder andere Knack, De Standaard, De Morgen en Humo.
Scheiding? Maak een ouderschapsplan
Je beslist als koppel om uit elkaar te gaan. Dan moet er heel wat geregeld worden…
Philippe Noens: “Als je uit elkaar gaat, moet je in een EOT (echtscheiding door onderlinge toestemming) drie belangrijke dingen in orde brengen: de verblijfsregeling van de kinderen, de eventuele onderhoudsbijdrage voor de kinderen en eventuele alimentatie. Je moet, met andere, woorden nadenken over de vraag bij wie de kinderen verblijven, en wanneer ze dat doen. Hoe jullie als ex-partners de kosten van opgroeiende kinderen zullen verdelen. En of een ex-partner daarnaast nog een stukje meer financieel hoort bij te dragen.
Ik ben al lang fan van wat er in Nederland gebeurt. Daar bestaat zoiets als een verplicht ouderschapsplan, dat veel verder rijkt dan ons EOT. Het is zowel verplicht voor ouders die in onderlinge overeenstemming uit elkaar gaan als voor personen waar het wat moeilijker loopt. Het zoomt dieper in op andere aspecten van het ouderschap. Het gaat bijvoorbeeld ook over de contacten met de grootouders, maar ook over de vriendenkring of het vieren van verjaardagen. Wie wenst het kind te zien tijdens die verjaardagen bijvoorbeeld?”
Hebben kinderen ook hun zeg in dat ouderschapsplan?
Philippe: “Je moet weten dat er heel weinig scheidingen in het belang van de kinderen zijn. Mensen scheiden in de eerste plaats van elkaar. Dan is het des te belangrijker om te luisteren naar de kinderen en hen te laten meedenken over en meeschrijven aan het toekomstplan of ouderschapsplan. Het is uiteraard geen wondermiddel dat toekomstige ruzies of conflicten kan voorkomen. Het blijft een dynamisch iets, dat je er best te gepasten tijde er opnieuw bijneemt en verfijnt, met alle betrokken partijen. Als de kinderen ouder worden, dan veranderen namelijk ook hun behoeftes.
Werken met een ouderschapsplan is de ideale manier om te luisteren naar je kinderen. Zie het als een dynamisch iets, dat naargelang van de behoeftes kan veranderen
Je kunt dit ouderschapsplan trouwens ook gewoon opmaken in België, je hoeft echt niet te wachten tot de overheid hiermee aan de slag gaat. Wil je het nog kindgerichter maken, maak dan gebruik van de KIES-methode. Deze bestaat voor kleuters, lagere schoolkinderen en tieners. Vind je het belangrijk om te luisteren naar je kinderen, download dan zeker het document, het helpt je op weg.
In de meeste gevallen is het een goed idee om een extern persoon aan te duiden die samen met het kind door de methodiek gaat. Dat kan een professionele bemiddelaar zijn, maar ook een grootouder of een goede vriend kan dit doen. Het is de bedoeling dat die persoon nadien de informatie doorgeeft aan de ouders. Je moet weten dat kinderen doorgaans erg loyaal zijn ten opzichte van hun ouders en misschien hun échte wensen niet durven uitspreken. Uit angst om een ouder te kwetsen. Want ja, hoe breng je ter sprake dat je liever wat meer bij mama dan bij papa verblijft? Via de methodiek wordt op een laagdrempelige manier naar de wensen en behoeften van het kind gepeild.”
Luisteren naar je kinderen
Kun je over alles praten? En heeft de ouder nog steeds het finale beslissingsrecht?
Philippe: “Ja, op zich moet je over alles kunnen praten, want door de scheiding verandert er heel wat in het leven van jouw kind(eren) zonder dat ze daarom gevraagd hebben, maar het gesprek moet wel aangepast zijn aan de leeftijd van je zoon of dochter. Maar jij draagt als mama of papa nog steeds het ouderlijke gezag, net zoals in een traditionele gezinssituatie. Jij hebt de finale stem in de schoolkeuze, de hobbykeuze, enz., maar je kunt wel motiveren waarom je die beslissing neemt. Stel dat je niet voor fiftyfifty co-ouderschap kunt gaan omwille van professionele verantwoordelijkheden, leg dan uit aan je kind dat je begrijpt dat hij je mist, maar dat je er – vanwege je job – door de week onvoldoende voor hem kan zijn. En dat hij dan beter wat meer bij je ex-partner verblijft. Geef ook aan dat dit de huidige situatie is, maar dat het altijd kan veranderen.”
Welke rol speelt leeftijd hier?
Philippe: “Goh, kleine kinderen passen zich doorgaans makkelijker aan, al mogen we dat niet veralgemenen. En om nu te zeggen dat je pas écht in dialoog kunt gaan met je kinderen als ze al ouder zijn, dat vind ik achterhaald. Vanuit die KIES-methodiek kun je ook jouw jonge kind een centrale plaats geven, hoe hectisch, emotioneel en complex die periode na de scheiding ook is.
We moeten wel oppassen met dat leeftijdsgericht denken. Je hoorde een tijdje dat we kinderen tijdens hun eerste 1000 dagen maar beter bij de moeder laten, in zijn of haar vertrouwde omgeving. Dat klopt echt niet. Kinderen kunnen zich makkelijk hechten aan meer dan één referentiefiguur. En het is ook niet goed voor de vader-kind relatie om de vader in een ‘wachtruimte’ te laten plaatsnemen tot het kind oud genoeg is. Kinderen, ook baby’s, hebben hun moeder én vader nodig.
De meeste mensen hebben een netwerk dat hen kan helpen, maar de kinderen – zeker als ze al wat ouder zijn – hebben dat ook. Denk maar aan vrienden op school of in de hobby- of sportclub. Die kunnen hen enerzijds afleiding bieden, maar vaak zitten daar ook ervaringsdeskundigen tussen. Kinderen en jongeren die hetzelfde hebben doorgemaakt, en die door de scheiding van hun ouders zijn geraakt. De kracht hiervan mogen we niet onderschatten. Ik vond het initiatief van de VRT podcast SPLIT heel erg mooi. Hierin ging Emma Bale praten met jongeren die gescheiden ouders hebben, net als zijzelf. Dat schept een band. Je ziet dat ouders die gescheiden zijn vaak andere gescheiden ouders opzoeken, met kinderen is dat een beetje hetzelfde. Kunnen praten met een leeftijdsgenoot die hetzelfde heeft meegemaakt verhoogt hun weerbaarheid.”
Is er ruimte om dingen te proberen wat afspraken betreft?
Philippe: “Mensen hebben de neiging om alles zo snel mogelijk te willen regelen en uitklaren, maar dat hoeft niet noodzakelijk. Kies ervoor om te luisteren naar je kinderen. Neem je tijd. Weet dat zoiets jaren nodig heeft. En inderdaad, probeer het eens op een bepaalde manier. Is er ruimte om te experimenteren, spring er dan in. Als je het door omstandigheden niet kunt opbrengen of het niet meer lukt om de afgesproken verblijfsregeling aan te houden, spreek dat dan uit. En pas aan waar nodig. Het is voor alle leden van het gezin de eerste keer dat ze zich in deze situatie bevinden. Je zoekt allemaal je weg in die scheiding met vallen en opstaan.
De maatschappij hangt nog veel te veel het ideaalbeeld van perfect verdeeld co-ouderschap op als norm. Lukt dat niet, dan voelt het voor de ex-partners aan als falen
Test dus gerust of dat lukt, een week bij mama en een week bij papa. Werkt dat niet, dan kun je op zoek naar een alternatief. Misschien wil het kind wat sneller wisselen, misschien wil het net wat langer bij één van de ouders verblijven? De ene omgangsregeling is de andere niet, en hoeft dat ook niet te zijn. Dat is ook het mooie aan zo’n ouderschapsplan, het is dynamisch. Als de omstandigheden of de behoeften veranderen, dan kun je het aanpassen.
Misschien scheiden we wel te snel? Waarmee ik bedoel: misschien is het tegenwoordig te makkelijk om uit elkaar te gaan. Daarom lijkt me zo’n ouderschapsplan ook wel een goed idee. Je dwingt mensen om te reflecteren oover hun blijvend ouderschap. Daarnaast zouden we er ook als samenleving voor kunnen kiezen om mensen die erover nadenken uit elkaar te gaan, te verplichten een aantal counselingsessies te volgen. Eveneens om die reflectie over hun partner- en ouderschap aan te wakkeren.
Raak je er dan nog niet uit, dan is het uiteraard geen schande om elkaar los te laten. Dat mag ook wel eens gezegd worden. Ouders hebben het gevoel dat ze gefaald hebben omdat ze uit elkaar gaan, en omdat ze steeds meer in ruzie en conflicten verzeild raken. Maar soms lukt het gewoon niet en is het beter om in je eigen belang en dat van de kinderen afstand te nemen van elkaar. Niet met elkaar te communiceren. Jouw kinderen solo op te voeden, met zo min mogelijk contact met de andere. Als dat ervoor zorgt dat de ruzies en conflicten uitdoven, waarom niet?
De maatschappij hangt nog veel te veel het ideaalbeeld van perfect verdeeld co-ouderschap, en gescheiden ouders die veel en makkelijk bij elkaar over de vloer komen, op als norm. Het is niet omdat je de banden met je partner doorknipt en niet samen naar het oudercontact gaat dat je een slechte moeder of vader zou zijn. Probeer niet krampachtig naar dat ideaalbeeld te streven, maar laat de rust weerkeren. Agree to disagree is evengoed een volwassen houding.
We mogen niet vergeten dat de meeste echtscheidingen zonder al te veel problemen verlopen. Toch lijkt het me goed sterker preventief op te treden. Denk dus bijvoorbeeld aan het wettelijk verplichten om, bij scheiding, een aantal counselinggesprekken te voeren. Naast de opmaak van een ouderschapsplan – dat in Nederland, maar helaas nog niet in België, verplicht is. Pas dan geven we als samenleving een belangrijk signaal aan ouders dat kinderen werkelijk belangrijk zijn in een echtscheidingsprocedure.”
Meer tips voor ouders:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!