Voor de meeste kinderen is het gewoon vakantie, maar sommige – vaak kwetsbare kinderen of kinderen met een taalachterstand – mogen een tiental dagen naar de zomerschool. “Zomerscholen willen deze kinderen een rijke en stimulerende vakantie bieden”, zegt Kim Bellens, senior onderzoeker aan de Thomas More Hogeschool.
Een zomerschool, wat is dat?
De zomerschool bestond al langer, zij het misschien eerder beperkt, maar kreeg een boost tijdens corona, klopt dit?
Kim: “Ze bestaan inderdaad al langer, maar sinds 2020 worden ze op grote schaal door de Vlaamse Overheid gesubsidieerd naar aanleiding van covid. De scholen zijn toen een hele tijd gesloten geweest, waardoor veel leerlingen een achterstand hadden opgelopen. Met de zomerscholen wilden ze de kinderen die het sowieso al wat moeilijker hadden op school helpen, zodat ze in september opnieuw sterk aan de start konden staan. Die aanvankelijke aanleiding is nu verdwenen. Waar er toen de nadruk lag op remediëren, zien we dat de zomerscholen geëvolueerd zijn naar een zomeraanbod in hoofdzaak voor kinderen die een taalachterstand hebben of die thuis geen Nederlands spreken.”
Is zo’n zomerschool dan enkel bedoeld voor deze kinderen?
“Neen, ze zijn er uiteraard niet enkel voor deze leerlingen, maar ze maken wel het grootste deel uit van het doelpubliek. Je ziet ook zomerscholen die de focus leggen op bijvoorbeeld rekenen, maar algemeen kun je stellen dat ze er zijn voor kinderen die het wat moeilijk hebben op school.
In het begin waren het de scholen zelf die zomerscholen organiseerden, met hun eigen leerkrachten en voor hun eigen leerlingen. Dat is de afgelopen jaren veranderd. Nu zijn het voornamelijk openbare besturen die het initiatief nemen. Zij staan uiteraard in contact met de scholen en vragen hen om de leerlingen te selecteren die het meeste baat hebben bij een zomerscholenaanbod.
Vaak wordt er gekozen voor één plek in de stad of gemeente waar alle leerlingen van verschillende scholen samenkomen. De grote uitdaging is om medewerkers te vinden die de kinderen op een gepaste manier onderwijs kunnen bieden, want het gaat tenslotte niet om de vertrouwde juf of meester.”
Dé zomerschool bestaat niet
Jullie hebben onderzoek gedaan naar die zomerscholen en daaruit blijkt onder meer dat dé zomerschool niet bestaat?
“Dat klopt inderdaad. Zomerscholen zijn eigenlijk vrij om ze voor een groot stuk zelf in te vullen. Er moet natuurlijk een onderwijsaanbod en een vrijetijdsaanbod zijn, maar binnen dat kader kan er veel. De meeste scholen kiezen voor een voormiddag met taal of rekenen en in de namiddag is het tijd voor ontspanning. Dat laatste is heel divers. Soms staat de speelpleinwerking van de stad of gemeente in voor dit deel, maar in bepaalde gevallen staan er ook uitstapjes naar het zwembad, de bibliotheek of een museum op het programma.
Terwijl het onderwijsaanbod in 2020 veel meer op maat van de leerlingen was uitgewerkt, zien we nu een eerder algemeen stimulerend aanbod, afhankelijk van het leerjaar. In het eerste leerjaar is dat bijvoorbeeld vaak technisch lezen, in het tweede leerjaar het automatiseren van de sommen tot twintig en bepaalde spellingregels. Eigenlijk gaat het om de basis die ze na elk leerjaar moeten kennen die in de zomerschool herhaald wordt.”
Moet het gaan om betere resultaten? Of wil je kinderen die anders niet zo’n boeiende vakantie zouden gehad hebben wat meer stimuleren?
Zie je betere resultaten bij die leerlingen het jaar nadien?
“Wel, dat is heel moeilijk te zeggen omdat we daar geen data over hebben. Doen leerlingen die geen zomerschool gevolgd hebben het minder goed dan hun vriendjes die wel kwamen, dat weten we dus niet. De vraag is ook of je die verwachting mag hebben na tien halve dagen onderwijs.
We zien dat zomerscholen vaak een breed stimulerend aanbod willen geven aan kinderen die anders misschien een minder boeiende zomervakantie zouden gehad hebben. Wij gaan met onze kinderen op vakantie, trekken al eens naar een museum of vertellen over de geschiedenis van een streek. Het grote deel van de kinderen die naar de zomerschool komen, krijgt die kansen misschien niet. Dankzij het aanbod van de zomerschool komen ook zij met meer achtergrond en een rijkere kennis aan de start in september.”
Is de timing van belang?
“Ook hier krijg je als zomerschool zelf de vrijheid om tien volledige opeenvolgende dagen onderwijs aan te bieden. In principe kan dat gedurende heel de zomervakantie, maar we zien dat de meeste kiezen voor het einde, vanaf de tweede week van augustus.”
Dé zomerschool bestaat niet. Soms moet je geselecteerd zijn om ernaartoe te mogen gaan, andere scholen bieden een open aanbod waar iedereen welkom is
Zijn de leerlingen bereid om een deel van hun vakantie op te geven? Of is het verplicht?
“Een inschrijving voor de zomerschool is altijd vrijwillig, en het gaat dus ook om een vrijwillige deelname. Maar de leerlingen die geselecteerd worden door de school worden wel erg aangespoord om deel te nemen. Het is vaak ook een publiek waar je als organisatie wat achteraan moet gaan. Het is de taak van de zomerschoolcoördinatoren om kort op de bal te spelen. Ze bellen, whatsappen, gaan soms op huisbezoek om te helpen bij de inschrijving. Alles om die kinderen actief in het verhaal te betrekken. Een week voor de zomerschool van start gaat, zie je coördinatoren enorme inspanningen leveren om de ouders van die kinderen te herinneren aan het belang ervan.”
Als je wilt deelnemen moet je wel geselecteerd zijn, of kun je ook vrijwillig gaan?
“Dat hangt er een beetje vanaf. Ik zei al dat dé zomerschool niet bestaat. Sommige scholen werken enkel met een uitnodiging, hiervoor moet je dus geselecteerd worden. Er zijn daarnaast ook openbare besturen die open zomerscholen organiseren, en daar mag iedereen naartoe komen.”
De toekomst van de zomerschool
Jullie hebben zonet een rapport klaar over de zomerscholen van 2023 en daarin doen jullie ook aanbevelingen. Hoe ziet de toekomst van de zomerschool eruit?
“Zoals ik al zei zit je met verschillende soorten zomerscholen, er zijn dus ook verschillende aanbevelingen. De zomerscholen die vanuit de school zelf georganiseerd worden met eigen leerkrachten hebben in theorie de beste papieren, omdat zij weten hoe ze de leerlingen het best kunnen bijsturen. Maar we zien dat het aantal scholen dat hiervoor kiest, daalt. Voor de lokale besturen is die aanpak op maat van de leerlingen een stuk moeilijker. We kunnen ons afvragen waarom de scholen zelf afhaken, of hoe we lokale besturen kunnen helpen om meer op maat van de leerlingen te kunnen werken.
Het hoeft natuurlijk niet zozeer om die individuele leerlingen te gaan, je kunt ook kiezen voor een algemener aanbod. Daarbij is het wel belangrijk om een concreet doel te stellen. Scholen die een afgebakend en duidelijk idee hebben van wat ze willen bijspijkeren, hebben doorgaans het beste rendement. Wil je werken aan de spellingregel rond verenkelen en verdubbelen, focus dan vooral daarop. En zet je vrijetijdsaanbod ook in het teken van taalremediëring, dat loont het meest.
In beide gevallen is een brede gedragenheid belangrijk. Zorg dat de zomerschool geïntegreerd is in een breder netwerk van sociale- en vrijwilligersorganisaties en dat de connectie tussen het lokale bestuur en de scholen goed is zodat er kort op de bal kan gespeeld worden.”
In sommige kringen wordt gepleit voor een kortere zomervakantie. Kan dat volgens jou een gunstig effect hebben op de leerlingen?
“Ik vind dat heel erg dubbel, vooral in de huidige context. Met het lerarentekort dat er heerst, vraag ik me af of dat de meest optimale maatregel zou zijn. Ik denk dat je ook de andere opties moet bekijken en de leertijd tijdens het schooljaar optimaal moet benutten. Misschien kan een zomerschool dan wel een mooie aanvulling zijn?”
Zelf een zomerschool organiseren?
Ben je geïnteresseerd in het organiseren in een zomerschool, neem dan zeker een kijkje in de inspiratiegids die Kim samen met haar collega’s ontwikkelde op basis van een eerder onderzoek.
Met dank aan Kim Bellens, senior onderzoeker bij het Expertisecentrum Onderwijs en Leren (Thomas More Hogeschool).
Meer tips voor ouders:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!