Het belang van (online) vriendschappen bij tieners

Vriendschappen zijn voor iedereen belangrijk, maar voor tieners is hun vriendenkring hun hele wereld. Tegenwoordig zijn de vrienden en vriendinnen dankzij de smartphone en social media zo goed als altijd beschikbaar. Welke gevolgen dat heeft op onze tieners vroegen we aan Steffi Guffens. Zij is kinder- en jongerenpsychologe in praktijk De Meiboom in Hasselt en is ook werkzaam bij het JAC, het jongerenaanbod van het CAW, in Limburg.

Hoe belangrijk zijn die vriendschappen nu voor onze tieners?

Steffi: “Voor kleine kinderen zijn de ouders de belangrijkste figuren, maar naarmate ze ouder worden nemen vrienden deze rol voor een stuk over. Een vriend is iemand die je bewust kiest, in tegenstelling tot je familie bijvoorbeeld. Die keuze hangt af van wie je later wilt zijn, wat bij je past en wat jij als kind zelf leuk en interessant vindt. Je vrienden kies je dus op basis van gedeelde interesses en plezier.

Vrienden zijn enorm belangrijk voor onze tieners en ze leren er heel veel uit. Om te beginnen leren ze met elkaar praten, maar ook naar elkaar luisteren en iemand in vertrouwen nemen. Daarnaast leert het hen ook veel over zichzelf.”

Wat zijn de ingrediënten voor een gezonde vriendschap tussen tieners?

Steffi: “Als ik kijk naar de tieners zie ik dat het vooral om vertrouwen gaat. Dat je echt kunt vertellen wat er in het diepst van je ziel omgaat en dat je weet dat echte vrienden dit voor zichzelf zullen houden. Ook de onvoorwaardelijke steun van een vriend(in) is erg belangrijk. Je zou kunnen zeggen dat het gaat over in goede en kwade dagen.

Verder is het belangrijk dat er een goed evenwicht is en dat de vriendschap wederzijds is. Het is niet gezond dat een van beiden alle energie in de vriendschap steekt, maar er te weinig voor terugkrijgt. Een gezonde vriendschap moet je blij maken en energie geven. Je moet kunnen zijn wie je bent en je vrienden moeten jou op die manier accepteren.”

Zie jij een verschil tussen vriendschappen tussen hetzelfde geslacht of een ander geslacht op die leeftijd?

Steffi: “Als je naar het gemiddelde meisje en de gemiddelde jongen kijkt, zie je wel een verschil. Meisjes gaan veel makkelijker alles tegen elkaar zeggen, vertrouwen elkaar volledig en zijn echte BFF’s of hartsvriendinnen. Wat enorm opvalt is dat ze vaak de noodzaak hebben om constant met elkaar in verbinding te staan. Schoolvriendinnen zien elkaar overdag, maar dankzij de moderne technologieën en social media blijven ze ook na schooltijd met elkaar geconnecteerd. Ze sturen berichtjes, bellen of spelen een online spel samen. Soms vraag je je af waar ze al die tijd over kunnen praten.

“Het valt op dat meisjes constant met elkaar in verbinding willen staan.”

Jongens gaan makkelijker samen dingen ondernemen of doen. Samen gaan sporten of rondhangen bijvoorbeeld. Zij praten uiteraard ook met elkaar, maar in de meeste gevallen is het minder intiem en persoonlijk.

Ik merk dat het in de lagere school meestal om vriendschappen binnen hetzelfde geslacht gaat. Soms zie je wel een vriendschap ontstaan tussen een jongen en een meisje zonder dat er meer aan de hand is. Al zal de vraag of ze verliefd zijn op elkaar heus wel gesteld worden door de klasgenootjes als ze zien dat je als meisje vaak met een bepaalde jongen omgaat of andersom. Bepaalde meisjes vinden jongens nu eenmaal leuker omdat ze recht voor de raap zijn en minder flauw. Uiteraard zijn er ook jongens die het appreciëren dat een meisje naar hen luistert en dat ze samen over intieme of persoonlijkere dingen kunnen praten.”

Stel, je merkt als ouder dat je kind weinig vrienden heeft. Moet je je zorgen maken en hoe kun je dit stimuleren?

Steffi: “Uiteraard wil je als ouder dat je kind zich goed voelt en voldoende vriendjes heeft. Maak je je zorgen? Praat er gerust over met je kind en vraag hoe hij er zich bij voelt. Zou hij liever meer vrienden hebben en wat is datgene waar hij het moeilijk mee heeft? Als je mogelijke oplossingen bespreekt, hou dan zeker het karakter van je kind in het achterhoofd. Sommige kinderen zijn wat verlegen en vinden het moeilijk om sociale contacten aan te gaan. Anderen zijn net erg druk, wat het ook niet makkelijk maakt om vriendschappen te sluiten.

“Als ouder kun je geen vrienden maken voor je kind.”

Het is belangrijk om te weten dat je als ouder geen vrienden kunt maken voor je kind. Ergens gaat hij dat toch zelf moeten doen. Ondersteunen is zeker een goed idee, maar probeer in geen geval te pushen of dingen te forceren. Als je kind zelf aangeeft dat hij graag iemand wilt aanspreken, kun je helpen met de manier waarop, een zinnetje voorbereiden of samen eens oefenen.

Je voelt dat er druk is om een grote vriendenkring te hebben en veel likes op social media. Maar eigenlijk is het helemaal oké om een kleine maar kwaliteitsvolle vriendenkring te hebben. Onderzoek heeft aangetoond dat één tot vier goede vrienden hebben perfect normaal is. Als kind heb je misschien meerdere vrienden op de sportclub of in de tekenacademie, maar er zijn er slechts enkele die je als vertrouweling ziet.”

Welk effect heeft het constant beschikbaar moeten zijn op onze tieners?

Steffi: “Op het moment dat ze een smartphone hebben, zijn ze constant online, sturen ze foto’s naar elkaar of videobellen ze nog na school. Ze vinden dat heel erg fijn, maar je kunt je wel afvragen waar dat stopt. Vooral tieners die voor iedereen goed willen doen en zichzelf minder snel op de eerste plaats zetten, vinden het moeilijk om even niet beschikbaar te zijn. Dat zorgt voor een constante druk die deze tieners ervaren.

“Apps waarin je ziet of iets gelezen is, geven extra druk.”

Tegenwoordig zie je ook in bepaalde apps wanneer iets gelezen is en dat geeft extra druk om snel te antwoorden. Krijgen ze niet meteen een reactie? Dan voelen ze zich onzeker en vragen ze zich af of ze iets verkeerd hebben gedaan. Voor de tieners die hier gevoelig voor zijn is het zeker een goed idee om de meldingen af te zetten of de smartphone op bepaalde momenten aan de kant te leggen, zeker als het tijd is om te studeren of te slapen. Je kunt je kind voor een stuk beschermen door duidelijke grenzen te stellen en afspraken te maken.”

Wat zijn de verschillen tussen het online en offline gedrag binnen een vriendschap?

Steffi: “Als je met iemand online communiceert moet je er rekening mee houden dat dingen makkelijker verkeerd begrepen kunnen worden. Je mist namelijk heel wat, zoals intonatie en non-verbale communicatie. Online gaat alles heel erg snel. Stel dat je een verkeerde emoji stuurt of net een smiley vergeet, kan de boodschap verkeerd overkomen en denkt iemand misschien onterecht dat je boos bent. Je ziet namelijk niet hoe iemand reageert en dat stukje belangrijke informatie ontbreekt op dat moment.

Het heeft voor- en nadelen natuurlijk. Omdat het snel en afstandelijker is, ga je in de meeste gevallen minder nadenken over wat je zegt of stuurt. Aan de andere kant zorgt die afstand er ook voor dat sommige tieners net makkelijker moeilijke gesprekken durven aangaan. Zie je dat een vriendin het moeilijk heeft? Dan is het makkelijker om in een berichtje te vragen wat er scheelt en of je kunt helpen dan face-to-face.

In het JAC merk ik dat de online hulpverlening erg veel gebruikt wordt bij tieners en pubers. De anonieme chatfunctie bijvoorbeeld is erg laagdrempelig en neemt remmingen weg, waardoor deze doelgroep erg makkelijk over moeilijke onderwerpen kan praten.”

Zijn er dingen waarvoor we onze kinderen moeten waarschuwen?

Steffi: “Een belangrijke boodschap die je aan je tiener moet meegeven is: alles wat je online zet, blijft online. Als je niet wilt dat het in graffiti op de gevel van je huis geschilderd wordt, moet je het ook niet online zetten. Als je een foto of berichtje stuurt is er ook altijd bewijsmateriaal. Dat is iets waar tieners vaak niet bij stilstaan, maar wat verregaande gevolgen kan hebben.

“Leer je kind dat alles wat ze online zetten, online blijft.”

Als ouder is het soms moeilijk om grenzen te stellen. In deze tijd speelt een groot stuk van de vriendschap zich online af. Vroeger zouden kinderen sneller afpreken om te gaan voetballen bijvoorbeeld, terwijl ze elkaar nu online ontmoeten. Voor een ouder voelt het helemaal anders, terwijl het in beide gevallen deel uitmaakt van de vriendschap. De ouder ziet het als schermtijd, maar voor de tiener is het vaak gewoon een manier om contact te onderhouden. Het is belangrijk om hier een goed evenwicht in te vinden en dat is zeker niet makkelijk.”

Sommige tieners hebben ook vriendschappen die enkel online plaatsvinden. Zijn dat ook echte vrienden?

Steffi: “Vooral in het wereldje van het online gamen doet zich dat regelmatig voor en voor onze tieners zijn dat wel degelijk echte vriendschappen. Zo’n online vriendschap heeft ook voordelen. Het is vaak makkelijker om contacten te leggen of aansluiting te vinden omdat het om kinderen gaat die dezelfde interesse delen. Het is een stuk laagdrempeliger dan iemand in het echt aan te spreken en je hoeft er zelfs je zetel niet voor uit te komen.

Natuurlijk zijn er ook nadelen. Zoals ik al eerder aanhaalde, blijft alles wat je online zet online staan. Het is dus makkelijker om iemand te kwetsen of te pesten als die persoon niet voor je staat. Bovendien weet je nooit echt met wie je te maken hebt. Je tiener moet zich ervan bewust zijn dat iedereen zich kan voordoen als iemand anders en dat er altijd een kans bestaat dat iemand slechte bedoelingen heeft. Leer je kind ook dat als iets te mooi klinkt om waar te zijn, dat meestal zo is.”

Hoe kun je ervoor zorgen dat je je kind beschermt zonder dat je hem controleert of zijn privacy schendt?

Steffi: “Vooraf erover praten is heel belangrijk. Dat kan gerust al op jonge leeftijd, zodat ze weten wat de mogelijkheden zijn, maar ook de valkuilen kennem. Zeker in de lagere school is een bepaalde controle zeker aangewezen. Zet de computer of de laptop in de woonkamer, zodat je altijd makkelijk bereikbaar bent als ze vragen hebben of dat je het merkt als er een probleem is.

Hoe ouder ze worden, hoe meer privacy je kind nodig heeft en hoe meer vertrouwen je hem zal moeten geven. Ook op deze leeftijd blijven praten en preventie belangrijk. Geef je kind mee dat hij nooit iets moet doen waar hij zich niet goed bij voelt. Het is belangrijk dat  hij weet dat hij altijd bij jou terecht kan, ook als hij zich voor iets schaamt of misschien iets verkeerd heeft gedaan. En voelt het op de een of andere manier niet oké om met jou als ouder te praten? Geef dan aan dat er nog andere aanspreekpunten zijn waar je terecht kunt, al dan niet anoniem.”

Meer info over kinderen in de digitale wereld vind je op de site van Mediawijs.

Zit je met vragen als tiener en wil je (anoniem) praten? Dan kun je o.a. terecht bij het JAC.

Meer over tieners:

• Slaapt jouw tiener voldoende?
• Hierover maken we het meest ruzie met onze tieners
• Eerste hulp bij mama-twijfels: Mijn kinderen zijn tieners. Waarom vind ik dan nog steeds geen rust?

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!