“Pleisterverhalen zorgen voor een groot ‘oef’-gevoel bij kinderen. Oef, ik mág fouten maken, me anders voelen”
Al gehoord van pleisterverhalen? Dat zijn prentenboeken voor kinderen, die psychische problemen bespreekbaar maken voor jong én oud. Van depressie over hoogsensitiviteit tot faalangst: auteur An Swerts zorgt ervoor dat kinderen het beter kunnen begrijpen.
Meer begrip voor psychische kwetsbaarheid
Kinderboekenauteur An Swerts groeide op in Geel, alom gekend voor zijn psychiatrische pleegzorg. Haar buren vingen lange tijd een vrouw op die leed aan schizofrenie en ook haar tante en grootouders zorgden voor pleeggasten. “Voor mij was hun aanwezigheid heel normaal. Ik ben doordrongen van het idee dat iedereen anders is. En dat zoiets oké is.”
Die overtuiging neemt An mee in haar werk. Als gezondheidsjournalist en kinderboekenauteur maakt ze psychische problemen bespreekbaar. “Er leven nog altijd grote misverstanden”, aldus An Swerts. “Veel mensen begrijpen niet wat een psychische kwetsbaarheid is, of zijn er bang van. Dat is niet nodig. Bovendien zitten we allemaal in hetzelfde schuitje. Eén op vier mensen zal ooit een psychisch probleem ontwikkelen. Een beetje begrip kan geen kwaad.”
Voor kinderen van 5 tot 12 jaar
Sinds 2018 werkt An Swerts mee aan de pleisterboekenreeks van uitgeverij Clavis. Pleisterboeken zijn prentenboekverhalen die een gevoelig thema bespreekbaar maken. Doelpubliek: kinderen van 5 tot 12 jaar. An publiceerde onder meer over autisme, bipolaire stoornis, faalangst, dementie en hoogsensitiviteit. Eind 2022 verscheen Een doosje sneeuw: een prachtig geïllustreerd kinderboek over depressie.
“De uitgeverij en ikzelf geloven in krachtige verhalen als voedingsbodem voor (zelf)begrip, empathie en minder stigma op psychische problemen. Kinderen kijken meestal onbevangen naar anders-zijn. Ze nemen mensen makkelijker zoals ze zijn en stellen minder vragen. Onze pleisterverhalen versterken die begripvolle houding. Want vroeg geleerd is oud gedaan.”
Kinderen kijken meestal onbevangen naar psychische kwetsbaarheid. Pleisterverhalen versterken die houding
Auteur An Swerts
Mama is depressief
Daarnaast bieden pleisterverhalen ook (h)erkenning, hoop en houvast. Want vaak leidt een psychisch probleem tot verwarring. Neem nu Een doosje sneeuw. In dat verhaal doet de mama van Alex plots koel en afstandelijk tegen hem. Ze is stil, lacht niet meer en lijkt altijd verdrietig. De dokter zegt dat ze een depressie heeft, wat fundamentele vragen oproept. ‘Vindt mama mij nog lief?’
Samen met papa, tante Sara en een vriendinnetje zoekt en vindt Alex antwoorden. Mama blijkt Alex zeker nog lief te vinden, alleen maakt haar depressie het moeilijk om dat te laten zien. Dat inzicht brengt rust: de jongen begrijpt zijn mama beter. Aan het eind van het verhaal klaart de depressie stilaan op. Mama ziet opnieuw kleur, bijvoorbeeld in de prachtig besneeuwde tuin. Alex merkt dit op en koopt haar een glazen sneeuwbal voor Kerstmis. Daar is ze erg blij mee. Er ontstaat opnieuw verbinding.
In ‘Een doosje sneeuw’ doet de mama van Alex plots koel en afstandelijk tegen hem. En dat zorgt voor verwarring bij Alex: ‘Vindt mama mij nog lief?’
Auteur An Swerts
“Elk pleisterverhaal is aangepast aan de belevingswereld van kinderen”, aldus An Swerts. “We vertellen onverbloemd hoe lastig psychische problemen kunnen zijn. Dat doen we steeds op een gedoseerde manier, zo blijft het behapbaar. Om die laatste reden voorzien we in elk boek ook zes interactieve pagina’s: een gedicht of liedje en spelletjes. Op de laatste zes pagina’s geven experts, verenigingen of ervaringsdeskundigen duiding en tips aan ouders, leerkrachten en andere voorlezers. Zo krijgen ook zij de juiste informatie mee en kunnen ze gericht antwoorden op vragen van kinderen.”
Pleisterverhalen als therapie
Ook kinderpsychiater Lieve Swinnen benadrukt het belang van pleisterverhalen: zij gebruikt ‘Oeps ik liet de citroentaart vallen’ – een pleisterboek over faalangst – voortdurend in haar therapiepraktijk. “Voor veel kinderen opent dat verhaal de deur naar zelfbegrip. Ze herkennen zich in Lucia, het zesjarige hoofdpersonage. Net als Lucia worstelen ook mijn cliënten met druk en de angst om iets verkeerd te doen. De gesneuvelde citroentaart creëert een groot ‘oef-gevoel’. Plots beseffen ze dat ze niet alleen staan, dat hun faalangst er mag zijn en dat fouten maken niet erg is.”
“Een prentenboekverhaal blijft vaak langer hangen dan een klassiek gesprek”, vervolgt Lieve Swinnen. “Dat geldt des te meer omdat de pleisterreeks werkt met leuke, kleurrijke personages. Kinderen identificeren zich daarmee en leggen de link naar hun eigen leven. Ze krijgen de warme boodschap dat iedereen oké is, ook al doe of ervaar je bepaalde dingen anders. De volwassenen in het verhaal reageren bovendien steeds begripvol. Ze reiken oplossingen aan. Het plaatst gevoeligheden in een meer helpend perspectief.”
De pleisterreeks werkt met leuke, kleurrijke personages, waarmee kinderen zich identificeren. En ze krijgen de warme boodschap dat iedereen oké is, ook al doe je bepaalde dingen anders
Kinderpsychiater Lieve Swinnen
“In mijn praktijk vormen de boekjes de start van een gesprek. We nestelen ons samen op de mat en maken het gezellig. Daarna lees ik voor en laat ik voldoende ruimte voor reflectie. Soms maken we een bijhorende tekening of gaan we verder door op passages die iets oproepen uit hun eigen leven.”
Rustig voorleesmoment
Wil je zelf met pleisterboekjes aan de slag? Lieve Swinnen: “Ik raad ouders aan om een rustig voorleesmoment te kiezen. Een gevoelig verhaal vertel je niet in de rush van de dag. Het moet duidelijk zijn dat dit belangrijk is. Voorzie voldoende ruimte voor een gesprek of vragen achteraf. In die zin zou ik ook niet vóór het slapengaan lezen. Je zoon of dochter moet de kans hebben om doorheen de dag op het verhaal terug te komen.”
“Schermtijd krijgt steeds vaker voorrang op voorleestijd. En dat is een probleem. Met een scherm ontwikkel je geen band, er is geen interactie. Zo blijven kinderen met lastige gevoelens zitten. Voorlezen staat voor verbinding: je voert een dialoog met je kind, onder de vorm van een verhaal. Je merkt hoe je zoon of dochter reageert en kunt daarop inspelen. In tegenstelling tot schermtijd schept voorlezen de voorwaarden tot een echt gesprek. Als je kind met iets worstelt, is dat goud waard.”
Voorlezen schept de voorwaarden tot een echt gesprek. Dat is goud waard
Kinderpsychiater Lieve Swinnen
Voor kinderen én ouders
“Ik hoop dat mijn boeken zowel kinderen als ouders bereiken”, vult An Swerts nog aan. “Kinderen verdienen verhalen die psychische moeilijkheden normaliseren en hoopvol kaderen. Ouders verdienen verhalen waarmee ze hun eigen worstelingen op kindermaat kunnen brengen. We moeten anders kijken naar psychische kwetsbaarheid. De pleisterreeks helpt jong én oud die andere bril op te zetten.”