Relatietherapeute Esther Perel: “Een affaire hoeft niet het einde te zijn van een relatie”

Dat overspel zelfs de beste relaties kan overkomen. Het is maar één van de inzichten waartoe de Nederlandse relatie- en familietherapeute Esther Perel kwam nadat ze sprak met honderden koppels. Ze schreef er eerder al een boek over: ‘Liefde in Verhouding’.

De vraag die élke mens wil beantwoord zien – of net niet: hoeveel wordt er bedrogen?

Esther Perel: “Ik krijg die vraag altijd, inderdaad. Maar wat is de definitie van ontrouw? Is het seks? Is het onbeantwoorde liefde? Is het sexting, porno kijken of stiekem actief blijven op datingsites als je in een relatie zit? Een exact cijfer is er niet. Afhankelijk van hoe streng je bent, loopt het op van 26 tot 75 procent. Eigenlijk is in onze westerse samenleving monogamie de officiële regel, en ontrouw de ongeschreven regel. Zo vaak gebeurt het.”

Hoe komt het dat iedereen trouw belooft, maar bijna niemand het een heel leven lijkt te kunnen?

“Als we naar de geschiedenis kijken, had monogamie eigenlijk niets te maken met liefde. Het was een overeenkomst die vooral voor mannen belangrijk was: welke kinderen zijn van mij, en wie krijgt de koeien als ik doodga. Een ‘leven lang’ is vandaag ook veel langer dan honderd jaar geleden, omdat mensen ouder worden. En doorheen de jaren is de betekenis van monogamie veranderd. Vroeger betekende het één persoon in je leven. Je huwde en had voor de eerste keer seks met de man of vrouw waarmee je in het huwelijksbootje stapte. Vandaag betekent monogamie één persoon per keer. Nu trouwen we en stoppen we met seks hebben met anderen. Dat beloven we aan elkaar.”

Wat is volgens jou dan ontrouw?

“Mijn definitie bestaat uit drie delen. Ten eerste: een geheime relatie hebben, dat is de basisstructuur van een affaire. Ten tweede een emotionele connectie, en als derde een seksuele aantrekkingskracht. Dat laatste is heel belangrijk, want de gedachte aan een kus die je zou kúnnen geven kan even intens zijn als effectief, fysiek bedrog.”

Als het zo menselijk en vaak voorkomend is, waarom is het dan zo vreselijk pijnlijk?

“Toen het huwelijk nog een economische verbinding was tussen een man en een vrouw was ontrouw een bedreiging voor de economische veiligheid van een koppel. Vandaag is een huwelijk, of een vaste relatie, een romantische verbinding, waardoor ontrouw veel dieper gaat en ons emotioneel raakt. Een affaire is doorheen de geschiedenis altijd pijnlijk geweest, maar vandaag is het bijna traumatiserend omdat het zo persoonlijk wordt. We hebben een romantisch ideaal en één persoon moet dat invullen. Die moet de beste minnaar, de beste vriend, de ideale vader of moeder en nog zoveel meer zijn. En omgekeerd dus ook. Ontrouw vertelt je dat je dat niet bent. Het is het ultieme verraad omdat het je raakt in wie je zelf bent, in je eigen identiteit. Maar uit al mijn gesprekken heb ik geleerd dat het eigenlijk niet altijd gaat om de bedrogen partner, maar eerder over de persoon die vreemdgaat zelf.”

“Hoe vaak overspel gebeurt? Een exact cijfer is er niet. Afhankelijk van hoe streng je bent, gaat het van 26 tot wel 75%”

Hoe bedoel je?

“De meeste mensen met wie ik werk, zijn geen chronische overspeligen. Het zijn vaak mensen die diep monogaam zijn in hun overtuiging, maar in een situatie zijn terechtgekomen waarbij hun gedrag en hun waarden in conflict zijn gekomen. Mannen en vrouwen die tientallen jaren trouw zijn geweest en op een dag een grens oversteken die ze nooit dachten over te steken, met het risico alles te verliezen. Waarom doen ze dat? Omdat de andere partner niet meer genoeg is? Nee. Mensen die bedriegen, keren zich niet af van de relatie die ze hebben, maar eerder van de persoon die ze zelf geworden zijn.

Priya, bijvoorbeeld. Gelukkig getrouwd, moeder van twee kinderen. Iemand die haar leven lang al doet wat de mensen van haar verwachten, en haar man nooit pijn zou willen doen. En toch begint ze een affaire met de tuinman, een man die met zijn tatoeages niet verder zou kunnen afstaan van haar echtgenoot. Die affaire gaat niet over haar man die tekortschiet, maar over de puberteit die ze nooit gehad heeft. Over eindelijk iets voor zichzelf willen. In het hart van ontrouw vind je bedrog en leugens, maar ook vaak een verlangen om verloren delen van jezelf terug te vinden, een levenslust die we kwijt zijn. Eén woord komt altijd terug als mensen tegen me praten over hun affaire: ik voelde me weer ‘levend’.”

Als je het zo omschrijft, willen we ook wel een affaire…

(lacht) “Ik wil gewoon verduidelijken dat het niet zo is dat je een slechte relatie hebt als er een affaire is. Het cliché: ‘Als je alles thuis hebt, zoek je het niet op een ander’, klopt niet. Zelfs in een goeie relatie kan het gebeuren.”

Die gedachte is toch nogal verontrustend.

“Ik snap dat het beangstigend is. Maar een affaire hoeft ook niet het einde te zijn van een relatie. Vroeger was een scheiding onbespreekbaar, ook na ontrouw bleef je gewoon bij elkaar. Vandaag vergt het net moed om sámen te blijven na bedrog, want voor de buitenwereld is het bijna een grotere schande om bij elkaar te blijven. Maar sommige relaties zijn gebaat bij overspel.”

Nu wordt het nog extremer. Zou je dan een affaire aanraden?

“Die vraag krijg ik vaak. Ik zou net zo min een affaire aanraden als ik kanker zou aanraden. Maar we weten wel dat sommige mensen na kanker anders en beter in het leven staan. ‘t Is niet omdat ik denk dat er iets positiefs zou kunnen voortkomen uit een affaire, dat ik het zou aanraden. Soms is het de druppel voor relaties die al dood waren, maar andere relaties kunnen erdoor groeien. Een affaire heeft twee kanten: pijn en bedrog aan de ene, en groei en zelfontdekking aan de andere kant. Wanneer een koppel dat bedrog doorgemaakt heeft, bij mij komt, zeg ik altijd hetzelfde: ‘De meeste mensen in het westen zullen twee of drie relaties hebben, en sommigen zullen dat met dezelfde persoon doen. Jullie eerste huwelijk is voorbij. Willen jullie samen een nieuw scheppen?’”

Hoe begin je daaraan?

“In de psychologie merken we dat een trauma pas kan helen als de dader z’n fouten toegeeft. Naast het verbreken van de affaire is het dus essentieel dat de partner die de affaire heeft gehad, schuld opbiecht. De partner die het vertrouwen beschadigd heeft, moet dat vertrouwen terugbrengen. En dat kan, al zal het energie kosten. Tegen een groot aantal van mijn patiënten heb ik gezegd dat als ze maar een tiende van het vuur dat ze in hun affaire hebben gestoken in hun relatie hadden geïnvesteerd, ze nooit bij mij hadden moeten komen.”

Het cliché ‘Als je alles thuis hebt, zoek je het niet op een ander’, klopt niet. Zelfs in een goeie relatie kan het gebeuren.”

En wat kun je doen als je bedrogen bent?

“De partner die bedrogen is, moet dingen doen die zijn of haar eigenwaarde terugbrengen. Omring je met liefde en vrienden en activiteiten die plezier geven en je eigen identiteit terugbrengen. Nog belangrijker: onderdruk de neiging om details te achterhalen die je alleen maar meer pijn doen. In onze digitale tijden kun je bijna woord voor woord gesprekken en foto’s terugvinden. Dat doet alleen maar pijn en leidt tot niets. Ga liever over tot de onderzoekende vragen: wat was het motief? Vraag aan je partner wat het bedrog betekende, wat kon hij of zij daar uiten? Veel koppels hebben direct na een affaire gesprekken met een openheid en eerlijkheid die ze al jaren niet meer hadden. Elke affaire herdefinieert een relatie, en elk koppel bepaalt samen wat de erfenis zal zijn van het overspel. Want ontrouw bestaat al zo lang als er mensen zijn en zal blijven gebeuren. Het is wat we ermee doen dat belangrijk is.”

Meer lezen? ‘Liefde in verhouding’ door Esther Perel, € 19,99 bij uitgeverij Lev.

Tekst: Lisa Gabriëls voor Libelle magazine

Lees ook …

• Deze 4 onverwachte gespreksonderwerpen maken van jullie een sterk koppel
• Mijn verhaal: Anneke weet als enige dat haar schoonzoon vreemdgaat
• Openhartig verhaal: Kims verloofde leidde een dubbelleven

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!