SOS opvoeding: “We kunnen onze dochter op geen enkele manier geruststellen. Volgens ons heeft ze faalangst.”

Emine, de veertienjarige dochter van Osman en Karen, krijgt hartkloppingen en hoofdpijn als ze een opdracht voor school moet indienen. Hoe kunnen ze haar helpen?

Wat zegt mama Karen?

“Als ze een rekensom niet meteen kan oplossen, loopt ze boos weg”

Karen (40): “Het gaat al een tijdje niet zo goed met Emine, en door corona is het nog verergerd. Emine volgt nu twee dagen in de week thuis les en drie dagen op school.
We merken dat ze gigantisch veel uren spendeert aan schoolwerk en toch heeft ze regelmatig een onvoldoende omdat ze haar opdracht niet op tijd ingediend heeft of op toetsen bepaalde vragen blanco laat. Nog meer dan vroeger vraagt ze ons ook voortdurend om haar op te vragen of opdrachten na te lezen.

We hebben haar altijd veel geholpen, zelfs taken in haar plaats gemaakt, maar nu gaat het toch te ver. Waar het kan, helpen we nog, maar we zijn ook niet altijd mee met de leerstof. Plus: we weten dat Emine het kan. Het zou toch zonde zijn als ze punten zou verliezen omdat ze soms gewoon te zenuwachtig is? We zien de paniek in haar ogen als ze niet onmiddellijk een bepaalde rekensom kan oplossen. We merken dat Emine dan blokkeert. Ze wordt knalrood en krijgt letterlijk hartkloppingen en hoofdpijn. Vervolgens kan ze niets meer en wordt ze heel boos op ons. En ik vermoed ook op zichzelf.

Meestal loopt ze dan wenend naar haar kamer. De boosheid blijft vaak uren hangen. Er moet dan niet veel gebeuren of er volgt opnieuw een uitbarsting met verwijtende reacties en wenen. Het gaat heel ver. Weet je dat wij niets van geluid mogen maken als Emine studeert? We lopen hier dan letterlijk op kousen en doen de deuren heel zachtjes dicht. Zodra Emine een geluid hoort, volgt er een uitbarsting. Het lijkt wel of ze de hele tijd onder grote spanning staat. Ze gunt het zichzelf niet om eens een foutje te maken.

Ze kan heel goed uit het hoofd studeren, dat was altijd al zo, maar ik denk dat het nu gewoon te veel is om zo vanbuiten te leren. Emine studeert urenlang en dan denkt ze nog dat ze het niet gaat kunnen. Vroeger haalde ze ook altijd negens of tienen. En als ze dan eens één keer minder had, was ze teleurgesteld en moesten wij echt moeite doen om die toetsen te zien en te handtekenen.

Volgende week heeft ze een online presentatie, waar ze al een maand mee bezig is. ‘Wat als ons internet wegvalt?’ ‘Wat als ik niet kan inloggen?’ ‘Wat als mijn micro die echo geeft?’ ‘Wat als…’ Wij kunnen haar op geen enkele manier geruststellen. Ze wil zelfs uitstel vragen. Onbegrijpelijk en vooral zorgelijk. Volgens ons heeft ze faalangst.”

Wat zegt papa Osman?

“Het zou haar deugd doen om eens met iets anders dan school bezig te zijn”

Osman (45): “Faalangst? Dat zou kunnen, maar wij hebben Emine nochtans altijd veel complimenten gegeven en beloond als ze een goede toets had. We hebben haar al vaak gezegd dat ze te veel in haar eigen wereld zit. Ze zou beter eens met haar vriendinnen over haar taken en toetsen praten, maar die hele coronasituatie zorgt er ook voor dat ze minder contact heeft met haar vriendinnen op school. En ze zou wel kunnen bellen, maar daar neemt ze zelf geen enkel initiatief voor.

Er is toch meer in het leven dan taken en opdrachten maken? Voor alle duidelijkheid, we vinden de school heel belangrijk. Maar het zou haar deugd doen om ook eens met iets anders bezig te kunnen zijn.

We hopen wat tips te krijgen, zodat we haar beter kunnen helpen om niet zoveel tijd te spenderen aan het schoolwerk. We zouden zo graag hebben dat onze dochter opnieuw wat rustiger wordt. Dat zou Emines leven en het samenleven veel aangenamer maken.”

Zo ging het verder

“Het is belangrijk om Emine te complimenteren om wat ze dóét, zoals iets op tijd inleveren, en niet om wie ze is”

Psychotherapeut, auteur en docent Sven Bussens: “Hartkloppingen, hoofdpijn, veel maar niet efficiënt studeren, zichzelf geen fouten toestaan en taken uitstellen kunnen wijzen op een soort faalangst. Osman en Karen knikken en Osman vraagt of Emine volgende keer kan meekomen of alleen kan komen om te ontdekken hoe ze rustiger kan blijven onder haar schoolwerk.

Dat kan, maar eerst wil ik samen met hen nagaan hoe zij de angst van hun dochter ervaren. Osman zegt dat hij vindt dat Emine overdrijft, dat haar inspanningen niet in verhouding zijn met wat het maar is: schoolwerk. Karen zegt: ‘Ze heeft wel echt angst en echte hartkloppingen en dat verontrust mij. Dat kan toch niet gezond zijn?’

Ik probeer wat beide ouders ervaren te verbinden, en dat is bezorgdheid. Ze maken zich allebei zorgen, ze willen allebei dat er iets verandert en ze willen Emine allebei helpen. We besluiten dat het belangrijk is om de angst en bezorgdheid om hun dochter te aanvaarden. Hoe meer we vechten tegen angst, hoe groter die zal worden.

Daarna wil ik met Osman en Karen nagaan hoe zij hun dochter het best zouden kunnen tonen dat de angst en spanning er mogen zijn. Karen: ‘We kunnen gewoon zeggen dat we merken dat ze zenuwachtig is en dat dat oké is.’ Osman voegt toe dat ze kunnen proberen niet meer altijd onmiddellijk in te gaan op alles wat Emine zegt als ze onder stress staat. Ik geef aan dat dit waardevolle ideeën zijn.

Ik vertel ook dat ik gehoord heb dat Emine vaak focust op die dingen die fout kunnen gaan en vraag hoe zij daarop reageren. Osman: ‘Ik probeer haar te overtuigen dat het allemaal wel goed komt. Maar ze gelooft mij niet.’ Ik vraag wanneer ze wél meer vertrouwen heeft in een goede afloop. Karen: ‘Het helpt als ik vertel over welke fouten ik al gemaakt heb en hoe ik dat aangepakt heb.’ Weten dat ook andere mensen weleens de mist ingaan, kan inderdaad helpen om op een andere manier te denken over zichzelf. Van hieruit kan er ruimte komen om jezelf ook toe te staan af en toe de mist in te gaan.

Faalangstig gedrag wordt vaak gestuurd vanuit niet-helpende gedachten, zoals: ‘ik kan het niet’, ‘ik ben te dom’, ‘het moet perfect zijn’. Het is interessant om na te gaan wat het effect is van meer helpende gedachten, zoals ‘iedereen gaat weleens de mist in’, ‘ik kan alleen maar proberen’ of ‘ik moet niet perfect zijn’. Osman zegt dat ze Emine meer complimenten kunnen geven. Ik zeg dat dat oké is, maar dat ze vooral complimenten moeten geven over dingen die ze doet, niet over wie ze is. Bijvoorbeeld: een opdracht op tijd in dienen, de tijd nemen om tot rust te komen, naar een vriendin bellen.

Osman en Karen nemen zich voor tegen de volgende afspraak wat dingen uit te proberen. Karen zal vragen of Emine ook een gesprek wil. Goed idee, want de hulpmiddelen die mensen zelf bedenken, hebben meer slaagkans dan wat anderen hen opleggen.

In de volgende vier gesprekken ontmoet ik Emine. Na verloop van tijd slaagt ze er beter in om onrust en opkomende spanning te aanvaarden, te focussen op helpende gedachten en rust vinden. Emine geeft aan dat rustig in- en uitademen vanuit de buik heel goed werkt, net als haar vuisten ballen. Ondertussen krijgt Emine op school ondersteuning bij het aanleren van een efficiënte studiemanier, want alles uit het hoofd leren werkt niet meer. Ze maakt snel vorderingen en Osman en Karen zijn blij met wat Osman noemt: ‘de terugkeer van de rust’. ”

Uit: Libelle 20/2021 – Tekst: Sven Bussens – Meer info op borgerhoff-lamberigts.be/auteurs/sven-bussens en oplossingsgerichtcentrum.be

MEER OPVOEDINGSKWESTIES:

• SOS opvoeding: “Onze oudste dochter is zo onzeker over zichzelf. Ik herken haar bijna niet meer”
• SOS opvoeding: “We vinden het niet oké dat onze zoon veel tijd spendeert voor al die schermen, maar tegelijkertijd zien we ook geen uitweg”
• SOS opvoeding: “Onze zoon is nog maar zes, maar gedraagt zich al zo dominant”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!