Tieners in lockdown: waarom corona mentaal zo’n grote impact heeft op onze jeugd

Al maandenlang legt de lockdown compleet beslag op ons leven. Akkoord: aangenaam is anders, maar voor wie dat allemaal nog net dat tikje erger is? Voor je kind of tiener thuis: “Voor hen voelt het afgelopen jaar aan als een serieuze hap uit hun jonge leven.”

Tieners in lockdown: een leven ‘on hold’

Je altijd moeten beperken tot die paar mensen in je bubbel en werk vooral moeten afhandelen tussen de vier muren van je eigen huis … je begint het zelf vast ook op te merken: de lockdown eist z’n tol. Aanvankelijk gingen de grootste zorgen in deze crisis uit natuurlijk naar onze ouderen: fysiek zijn en blijven zij immers de meest kwetsbare groep. De laatste maanden wordt echter steeds duidelijker dat corona naast 65-plussers ook nog een heel andere leeftijdscategorie in zijn greep heeft: onze kinderen en jongeren. Hoewel zij fysiek relatief weinig gevaar lopen, zijn de mentale lasten voor hen dan weer extra groot.

Al bijna een volledig schooljaar volgen onze tieners – op z’n minst gedeeltelijk – thuis les, zijn naschoolse activiteiten en hobby’s voor alle leeftijden taboe en zit ook even lekker rondhangen met vrienden op zaterdagnamiddag er hoegenaamd niet in. “En dat is voor hen veel zwaarder dan je op het eerste zicht zou denken”, zo klinkt het bij pedagoog Pedro De Bruyckere.

Experimenteren met vrienden

Pedro: “Welke impact de lockdown precies heeft op je kind, hangt natuurlijk af van de leeftijd. Voor de ontwikkeling van jonge kinderen is het erg belangrijk dat ze samen kunnen spelen: terwijl ze ravotten op de speelplaats of kunstjes uitvoeren in de turnclub, leren kinderen immers heel veel van elkaar.

“Je kan de puberteit bekijken als een wachtkamer waarin jongeren – zonder druk en zonder verwachting – kunnen uitzoeken wie ze zijn” (Pedro De Bruyckere)

Erger nog dan voor je peuter of lagereschoolkind, is de lockdown voor je puber of tiener. Pedro: “Tieners zitten in een heel bijzondere fase in hun ontwikkeling: ze zijn volop bezig hun eigen identiteit te ontplooien. Eigenlijk kun je de puberteit zien als een wachtruimte waarin jongeren de kans krijgen om zonder enige druk of verwachting van buitenaf te experimenteren met wie ze zijn. Ze ontdekken er wie en wat ze leuk vinden en maken er keuzes die ook in de rest van hun leven nog erg belangrijk kunnen zijn.

Om te bepalen wat ze leuk vinden, kijken tieners vooral in de richting van andere tieners. Pedro: “Pubers zijn helemaal niet geïnteresseerd in hoe hun ouders de dingen aanpakken. Integendeel zelfs: ze gebruiken deze leeftijdsfase expliciet om zich wat meer van hen los te maken. Ze worden een uniek individu met een eigen wil en een eigen persoonlijkheid. Die persoonlijkheid bouwen ze op in relatie met hun leeftijdsgenoten. Contact met vrienden is voor jongeren dan ook enorm belangrijk. En net dát wordt hen op dit moment ontzegd. Omdat vrienden wel hun hele wereld zijn, lijkt het voor pubers dan ook alsof hun leven letterlijk een jaar heeft stilgestaan: een jaar van onbezonnen ‘jong mogen zijn’ dat ze eigenlijk nooit meer terugkrijgen.”

Puberteit: blauwdruk voor relaties

Vooral wat sociale vaardigheden betreft, komt corona roet in het eten van onze jongeren gooien: “Je puberteit is normaal de leeftijdsfase waarin vriendschap allesoverheersend wordt. Het worden erg intense banden waarin jongeren veel leren over intimiteit en over het ontwikkelen van relaties. Ze leren er hoe ze met mensen moeten omgaan, maar bijvoorbeeld ook hoe ze hun eigen grenzen moeten bewaken. De ervaringen die ze hier opdoen, bepalen in grote mate hoe ze ook in de rest van hun latere leven met intimiteit en liefde zullen kunnen omgaan.”

“In je puberteit wordt vriendschap normaal allesoverheersend: er ontstaan heel intense banden waarin jongeren veel leren over intimiteit en relaties” (Pedro De Bruyckere)

Hoe belangrijk het is dat jongeren dit kunnen ontwikkelen in relatie met mensen van hun eigen leeftijd, toont ook hun brein aan. Tieners hebben namelijk heel sociale hersenen: ze zijn gefocust op sociale interactie en hebben contact met hun peers (leeftijdsgenoten) nodig om uitgedaagd en gestimuleerd te worden. “Zou je de hersenen van een tiener die uitleg krijgt van een ouder of leerkracht onder de loep nemen, dan zou je maar weinig activiteit zien. Toon de hersenen van een tiener die praat met een andere tiener, en er lichten letterlijk heel andere delen in hun brein op”, zo legt neuropsycholoog Jelle Jolles het uit in zijn bestseller ‘Het tienerbrein’ en ‘Leer je kind kennen’. 

Lockdown-survivalgids voor tieners

Wat ouders – en ook jongeren zelf – kunnen doen om het leven in lockdown toch zoveel mogelijk zonder kleerscheuren door te komen? Daar zijn wel een paar tips voor. Pedro De Bruyckere:

• “Probeer elke kans die je hebt om coronaproof contact te maken met je leeftijdsgenoten, ook te grijpen. Die bubbel van vier waar je wel mee mag omgaan: spreek die aan. Ga buiten wandelen, hang een beetje rond in het skatepark, doe samen die dingen die wel nog mogen.
• Praat ook als het nodig is: voel je je slecht, weet dan dat je zeker niet alleen bent. Veel jongeren worden getroffen door de lockdown. Die onzekerheden en moeilijkheden delen, dat kan al heel helend werken.
• Let ook als ouder op: zie je dat een van je kinderen het op een bepaald moment moeilijk heeft, kies je knuffelcontact dan in functie van dat kind.
• Probeer zoveel mogelijk beroep te doen op je vrienden: is het niet in levende lijve, doe het dan online. Richt WhatsApp- of chatgroepen op of begin een online gaming community.
• Blijf ook vooral bewegen: een gezonde geest begint met een gezond lichaam. Elke dag op z’n minst een dertigtal minuten bewegen in openlucht, is enorm belangrijk. Vooral tieners kunnen al eens geneigd zijn om na school in de zetel neer te ploffen. Wie regelmatig sport of buitenkomt, zal zich veel energieker en beter in z’n vel voelen.”
• Tot slot is ook de uitzichtloosheid en de eentonigheid die de lockdown met zich meebrengt voor veel tieners lastig. Pedro: “Zorg er daarom voor dat je tiener realistische doelen voor zichzelf opstelt, waarvan het resultaat zichtbaar is op vrij korte termijn. Worden er op de school van je kind nu veel minder toetsen ingelast, probeer dan zelf studiedoelen op te stellen: op welke dag moet hij welk hoofdstuk onder de knie hebben? Het leuke aan die doelen is niet alleen dat het je kind de structuur biedt die hij nodig heeft, als alles goed gaat houdt hij er nog eens een mooie succeservaring aan over ook. Ook dat werkt als een boost op het gemoed.”

Wat na corona?

Of onze jeugd effectief blijvende schade zal oplopen door dit jaar in lockdown? Daar kan De Bruyckere dan weer iets geruster in zijn: “Het brein van jonge mensen is heel flexibel. Akkoord, tieners lopen nu heel wat leuke en leerrijke ervaringen met hun leeftijdsgenoten mis, maar niets dat zich de komende jaren niet weer perfect kan rechttrekken. Voor de meeste jongeren zullen de effecten op lange termijn dan ook wel meevallen. Waar ik meer schrik voor heb, is voor de gevolgen bij kinderen en jongeren die ook zonder corona al in een iets kwetsbaardere situatie zaten. Want die kwetsbaarheid wordt door de lockdown en situatie nu nog een stuk versterkt.

Vooral jongeren uit gezinnen die het financieel moeilijk hebben, die psychisch kwetsbaar zijn of die zich erg eenzaam voelen zitten in de gevarenzone. “Voor hen zou de crisis weleens een kloof kunnen slaan en de ongelijkheid die er al was ten opzichte van andere kinderen nog wat groter kunnen maken.”

Hoe we ervoor zorgen dat de verschillen tussen onze jongeren onderling zo klein mogelijk blijven?

• “Ten eerste door ervoor te zorgen dat deze crisis zo snel mogelijk is opgelost. Daarom wil ik er ook voor pleiten je – hoe lastig het soms ook is – toch zoveel mogelijk aan de maatregelen te houden. Hoe strikter iedereen die opvolgt, hoe sneller alles ook achter de rug zal zijn.
• Stop met  de twijfel rond de vaccinaties: vaccineren is onze snelste en waarschijnlijk enige weg uit deze pandemie.
• Zorg ervoor dat ook kinderen en jongeren in de meest kwetsbare situaties voldoende mentaal worden uitgedaagd. Dat is zeker niet alleen een opdracht voor ouders, maar vooral ook voor het onderwijs. Pas jullie technieken en methodes aan en heb oog voor de noden van elk kind afzonderlijk. Ook nu die zich vaak gedeeltelijk achter een scherm of mondmasker kunnen verbergen.”
• Als samenleving moeten we tot slot ook op zoek gaan naar nieuwe structuren om het leven en het inkomen van financieel kwetsbare gezinnen na de crisis zo snel mogelijk weer op de rails te krijgen. Alleen zo zullen zij hun kinderen de beste toekomstgarantie kunnen bieden.”

Meer lezen over kinderen en corona:

• Opvoeden na corona: “Bereid kinderen voor op een complexe wereld” 
• Mentaal welzijn in coronatijd: 7x zo kom je tot rust 
• Coronatijden: “Astrid Coppens en ik zijn vriendinnen. Alleen weet zij het niet” 

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief (onderaan de homepage) om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!