Maar liefst een derde van de kinderen groeide in 2022 op met een andere taal dan het Nederlands. Een probleem, of net een rijkdom? Tenslotte biedt het kunnen spreken van meerdere talen niets dan voordelen. Dat vindt ook Orhan Agirdag, hoogleraar pedagogische wetenschappen aan de KU Leuven, gastprofessor Academica UOAS en expert meertaligheid. “Ik vind het jammer dat sommige mensen hun kinderen niet tweetalig opvoeden uit angst.”

De voordelen van tweetalig opvoeden

Hoe kijkt de maatschappij tegenwoordig naar tweetalig opvoeden?

Orhan: “Dat hangt er eigenlijk van af om welke taal het gaat. Mijn internationale collega’s die hun kinderen in het Nederlands en Engels opvoeden krijgen lovende woorden en schouderklopjes. Gaat het echter om Turks bijvoorbeeld, dan krijg je vreemde blikken. Dat heb ik zelf mogen ondervinden. Waar Engels als tweede taal gezien wordt als een cognitieve rijkdom, wordt de opvoeding in het Turks geassocieerd met allerhande maatschappelijke problemen. Opgroeien in een meertalige context zou een enorme culturele rijkdom moeten zijn, maar zo wordt het vandaag de dag jammer genoeg niet altijd bekeken.”

Wat zijn de voordelen van twee- of meertalig opvoeden?

Orhan: “Er zijn heel wat voordelen natuurlijk. Om te beginnen blijkt uit onderzoek dat vanaf jonge leeftijd meerdere talen gebruiken een goede training vormt voor je hersenen. We zien dat tweetalige hersenen zich op een betere manier ontwikkelen.

Het belangrijkste voordeel is echter het sociaal kapitaal dat ermee samenhangt. Dat wil zeggen dat je, als je een extra taal spreekt, automatisch toegang krijgt tot een grote groep mensen die dezelfde taal spreken. Op kleine schaal betekent dit dat je als kind bijvoorbeeld met je grootouders kunt praten, maar eigenlijk opent zich een hele gemeenschap.

Ook het economisch kapitaal mogen we niet vergeten. Spreek je meerdere talen, dan heb je een streepje voor op de arbeidsmarkt ten opzichte van anderen met hetzelfde diploma. Heel wat van mijn Turkse vrienden waarmee ik in Leuven studeerde, werken nu voor multinationals. Niet omdat ze Nederlands of Engels kunnen – zo zijn er genoeg –, maar precies omdat ze dankzij de kennis van het Turks de bloeiende handel met Turkije konden ondersteunen.

Een laatste groot voordeel is het cultureel kapitaal. Ik heb veel Turkse boeken en hou van Turkse theatervoorstellingen. Ik zou het doodzonde vinden moest ik dit niet kunnen doorgeven aan mijn kinderen.

Met deze voordelen in het achterhoofd, konden we niet anders dan onze zoon tweetalig, in het Nederlands en het Turks, opvoeden. Pas op, voor veel mensen lijkt het eenvoudig, maar het vraagt echt wel extra inspanningen. Je komt als kind namelijk automatisch overal met het Nederlands in contact, dat je als ouder écht moeite moet doen om het Turks ook een plekje te geven.

Ik ben in de jaren negentig opgegroeid in Limburg en ik heb zelf gezien hoe die moedertalen verdwijnen als je er geen aandacht aan schenkt. Dat leidt tot hartverscheurende taferelen van kinderen die niet meer met hun grootouders kunnen praten. Dat wilde ik absoluut vermijden.

Weet je, veel mensen staan er niet bij stil en laten het zijn gangetje gaan. Ze spreken de taal van het kind en hopen misschien dat hij hier en daar iets zal oppikken van de tweede taal die thuis soms gesproken wordt. Daarnaast zie ik ook heel wat mensen die hun moedertaal niet meegeven aan hun kinderen uit angst. Ze denken dat hun kind namelijk geassocieerd zal worden met problemen of geweld.”

Tweetalig opvoeden: hoe pak ik het aan?

Als je ervoor kiest om die tweede taal wél mee te geven, dan zijn er verschillende manieren. Hoe kun je het best aanpakken?

“Dat klopt. De meest bekende manier is de OPOL-manier, namelijk One Parent One Language. Eén ouder spreekt bijvoorbeeld de hele tijd Nederlands met het kind, de andere ouder uitsluitend Turks. Ik heb zelf gemerkt dat dit heel moeilijk vol te houden is. In bepaalde gevallen, zeker als er bijvoorbeeld gevaar dreigt en je snel moet handelen, grijp je automatisch terug naar het Nederlands, omdat dat toch de primaire taal is van je kind.

Het hangt er ook vanaf wat je wilt bereiken. Wil je dat je kind perfect tweetalig is, dan zul je meer moeite moeten doen. Maar het kan ook laagdrempeliger. Zo kun je ervoor kiezen om enkel Frans te spreken telkens je in Frankrijk op vakantie bent.

Ook om welke taal het gaat speelt een grote rol. Engels is overal aanwezig, dat heb je natuurlijk minder met Turks of Italiaans. Voor die laatste talen zul je als ouder dus wat meer moeite moeten doen om voldoende input te voorzien. Wij hebben bijvoorbeeld gekozen om Netflix in het Turks aan te bieden aan onze zoon.

Je hebt natuurlijk ook mensen met kinderen die naar België komen en de taal nog niet spreken. Dan spreek je thuis automatisch je moedertaal en leert het kind de nieuwe taal op school of in de kinderopvang. Dat hoeft op zich geen enkel probleem te zijn.

Ikzelf ben op zesjarige leeftijd naar België verhuisd. Mijn ouders spraken Turks, maar ik ben in een heel fijne klas terechtgekomen met een warme en liefdevolle leerkracht waardoor ik me meteen welkom voelde. Zij deed echt veel moeite voor me. Dat was in de tijd dat er nog geen Google Translate bestond en ze dus in het woordenboek woordjes moest opzoeken zodat ik de basis kon begrijpen.

Ik voelde me goed en veilig in die klas en het heeft me slechts een half jaar gekost om Nederlands te leren. Als ik me minder welkom had gevoeld, of de juf had een negatieve houding gehad ten opzichte van mijn moedertaal, dan was het misschien anders gelopen.”

Moedertaal op school

Wat vind je van het feit dat de politiek een vreemde moedertaal wil weren uit de school? In Zweden zien ze de moedertaal als een superkracht, die je niet constant, maar wel als het nodig is, kunt inzetten.

“Zweden neemt op dat vlak echt een voortrekkersrol in. Ik weet bijvoorbeeld dat kinderen er zelfs recht hebben op moedertaalonderwijs zodra er vijf kinderen zijn die dezelfde moedertaal hebben.

Hier bij ons gaat het jammer genoeg vaak om een negatieve benadering van de moedertaal. In sommige gevallen verbiedt de school het spreken van de moedertaal en komt het zelfs tot straffen. Een andere negatieve manier is het tolereren zonder er gedragsregels aan te koppelen. De Zweedse superhelden moeten hun superkrachten ook niet te pas en te onpas gebruiken, dat is een mooie vergelijking. Je wilt namelijk niet dat kinderen enkel en alleen hun moedertaal spreken op school, waardoor de relatie tussen leerlingen en leerkracht gaat verzuren. Er zijn dus wel degelijk regels en afspraken nodig.

Maar als jij een boek wilt lezen in je moedertaal, of een andere leerling met dezelfde moedertaal heeft hulp nodig omdat hij het Nederlands onvoldoende machtig is, dan mag dit toch geen probleem vormen? We moeten naar een taalbeleid waar zowel de taal van de meerderheid als je superkracht – jouw moedertaal in dit geval – een plaats krijgt.”

Zijn leerkrachten hier klaar voor?

“Dat is dubbel. Ik weet dat slechts 16% van de leerkrachten aangeeft dat ze voldoende voorbereid zijn om les te geven aan een multiculturele of meertalige groep. Dat is heel erg weinig. Er is dus duidelijk nood aan meer opleiding of bijscholing op dat vlak.

Tegelijkertijd zie ik heel mooie dingen gebeuren in bepaalde scholen, waar docenten er wél in slagen om op een positieve manier om te gaan met die talige diversiteit. Ondanks die negatieve politieke sfeer zie je toch leraren die op zoek gaan naar hun eigen manier om die andere talen te valoriseren en bijvoorbeeld digitale middelen gebruiken om de kinderen te helpen.

Waar mijn juf in Limburg vroeger enkel gebruik kon maken van een Nederlands-Turks woordenboek, ligt er nu een hele wereld voor ons open. De mogelijkheden van Google Translate en Google Lens – waarmee je bijvoorbeeld met behulp van de camera van je telefoon hele pagina’s uit een schoolboek vertaalt naar de moedertaal van het kind – zijn eindeloos.

Je voelt dat er van onderuit een nieuwe, positieve wind waait van mensen die wél geloven in een meertalige samenleving. Dat is mooi om te zien en geeft me vertrouwen in de toekomst.”

Met dank aan Orhan Agirdag, hoogleraar pedagogische wetenschappen aan de KU Leuven en kroonlid van de Onderwijsraad.

Meer tips voor ouders:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!