Tieners opvoeden kan behoorlijk uitdagend zijn, zeker nu er de laatste jaren heel wat veranderd is op digitaal vlak. Interesse tonen in hun leefwereld is niet altijd evident meer, weet ook Sarah Van Gysegem. Zij is mama van Amber, Aaron en Bastiaan Blommaert, redacteur opvoedingsondersteuning bij de Gezinsbond en schreef een praktische opvoedgids voor ouders van tieners van nu. “Vroeger was alles meer zichtbaar: de televisie en computer stonden in de woonkamer. Tegenwoordig speelt heel hun leven zich af op hun smartphone”, aldus Sarah.
Typisch tieners van nu
Wat is er zo ‘typisch’ aan die tieners van nu? En met welke nieuwe uitdagingen worden ouders daardoor geconfronteerd?
Sarah: “In 2016 heb ik mijn eerste boek geschreven over de opvoeding van tieners. Als ik dat vorig jaar las, leek het alsof het uit een andere tijd kwam, vooral op digitaal vlak natuurlijk. Snapchat bestond in die tijd al, maar het was nog niet alomtegenwoordig zoals nu. In mijn eerste boek had ik het bijvoorbeeld over Musically, wat voor de tieners toen gebruikt werd om dansjes te filmen en te delen. Het is zeker niet te vergelijken met TikTok nu, dat toch wel een grote invloed heeft op het leven van onze tieners.
We hebben in die periode ook de coronacrisis meegemaakt. Die heeft het digitale versneld, maar toch ook het gevoel van veiligheid wat aangetast. We leerden #metoo kennen, we gingen anders om met de Lhbtqia+-gemeenschap en we werden woke. Ik heb drie kinderen, een dochter van 24, een zoon van 22 en nog een zoon van 16. Zij spreken onderling zelfs van verschillende generaties. Toen ik dat besefte, wist ik dat het tijd was voor een update van mijn boek.”
Lees ook: Sarah van Gysegem openhartig: “Ik wilde graag de wereld zien. Maar toen de kinderen er waren, voelde ik: zij zijn het allerbelangrijkste”
Tieners lijken nu zoveel keuzes te kunnen maken, ze krijgen zoveel kansen… De wereld ligt aan hun voeten. Maakt het dat moeilijker voor hen?
“Ja, ik vind van wel. Ik heb het gevoel dat tieners vandaag de dag heel weinig op hun gemak kunnen zijn. Je zou het niet zeggen als je ze soms ziet hangen, maar ze voelen wel die constante druk. Je bent nooit gerust. Je moet de hele tijd ‘aan’ staan en bereikbaar zijn, je ouders zien je punten via Smartschool nog voor jij ze kent, en ga zo maar door.
En inderdaad wat jij zegt: hoe meer keuzes je moet maken in het leven, hoe meer stress je ervaart. Bovendien lijkt alles zo maakbaar, voor alles bestaat een oplossing. Dat zorgt voor heel wat onzekerheden, over het tienerlichaam bijvoorbeeld. Als in jouw lichaam alles begint te groeien en te bloeien en je wordt via sociale media constant geconfronteerd met hoe het perfecte lichaam eruitziet, dan heeft dat een grote impact. Ik weet dat er tegenbewegingen zijn zoals #nofilter, maar toch posten de meesten onder ons enkel hun beste foto’s. Ook ik pleit schuldig.”
Je moet als ouder tegenwoordig van alles op de hoogte zijn. Tieners zijn veel mondiger dan vroeger, ze nemen niet zomaar aan wat je zegt.
Is het ook als ouder moeilijker?
“Elke tijd heeft zijn uitdagingen, maar ik vind het behoorlijk pittig. Niet enkel de wereld van onze kinderen is groter geworden, ook die van ons. Als er morgen iemand in Amerika van een brug valt door een domme tienerstreek, dan zien wij dat ook. Op het nieuws, maar ook op Facebook, X en TikTok. Alles lijkt zo gevaarlijk dichtbij, waardoor we onze tieners amper nog dingen durven te laten ontdekken. Het heeft van ons ook onrustige wezens gemaakt.
Je kunt er je ogen niet voor sluiten, want je moet als ouder ook van alles op de hoogte zijn. Tieners zijn namelijk veel mondiger dan vroeger, ze nemen niet zomaar aan dat wat jij zegt de waarheid is. Zeg jij dat ze goed moeten studeren om het later te maken, dan tonen zij je meteen enkele mensen die het ver geschopt hebben zonder diploma. Dan sta je daar.” (lacht)
Puberteit: de lastigste periode
Typisch voor tieners is natuurlijk ook de puberteit. Hoe komt het dat de ene er makkelijker doorheen fietst dan de andere?
“Daar is eigenlijk geen verklaring voor. Ik denk dat het gewoon de aard van de mens, of in dit geval de tiener, is. Net zoals de ene persoon sneller boos wordt of verdrietig is. Natuurlijk kunnen omstandigheden ervoor zorgen dat ze nog erger gaan puberen, of zich net gedeisd houden. Maar het heeft toch vooral met karakter te maken. Ik heb drie kinderen en ik kan je zeggen dat het drie keer anders is geweest.”
Jij kunt vergelijken: wat vond jij het mooiste aan die tijd en wat het meest uitdagende?
“Het allermooist vind ik de heel grote sprongen die je kinderen maken en hoe je ziet dat die volwassen persoon er stilletjes insluipt. Voor mij persoonlijk was het extra boeiend omdat ik toen ook al over tieners schreef. Ze voor mijn neus zien opgroeien, was tegelijkertijd interessant didactisch materiaal. (lacht) De puberteit mag moeilijk zijn, ze blijft ergens ook magisch. Die schommelingen, van enthousiast naar down, zijn ook gewoon heel puur.
Het moeilijkste vind ik nog steeds loslaten. Ik ben een heel bezorgde moeder, ook omdat ik te veel kranten lees en te veel op sociale media zit.”
Hoe vind je dat evenwicht, tussen loslaten en beschermen?
“Dat is heel moeilijk, maar ik zou als raad geven om het te benoemen. Soms vragen ze mij of ze ergens met de fiets naartoe mogen. De bezorgde moeder in mij zegt: ‘Neen, blijf maar thuis.’ Tegelijkertijd wil ik dat ze zorgeloos de wereld kunnen ontdekken, dus moet ik een oplossing zoeken. Dan zeg ik gewoon dat ik het niet goed weet, dat ik erover moet nadenken.
Ik vind loslaten het allermoeilijkst, ik ben gewoon ook erg ongerust. Als ik hier te ver in ben gegaan, geef ik dat toe en zeg ik sorry. Blijven praten is belangrijk!
Soms merk je ook achteraf dat je misschien overdreven hebt, en dan zeg je nadien gewoon sorry. Aan mijn jongste durf ik voor hij vertrekt nog van alles te vragen: ‘Heb je je fluovest en je fietsslot mee? Waar ga je je fiets zetten? En komen jullie samen terug naar huis?’ Soms vraag ik hem zelfs om alles te herhalen, omdat hij soms chaotisch overkomt en ik me afvraag of hij me wel begrepen heeft. ‘Amai, ik wist niet dat dit een mondeling examen was’, antwoordde hij eens. Toen besefte ik dat ik hem misschien wat overstelpt had met adviezen. (lacht)
Ik ben gewoon erg ongerust. Je moet weten dat ik nu twee kinderen heb die zelf al met de auto rijden. Dat maakt me soms bang, zeker omdat ik een onverklaarbare angst heb dat ze met hun auto in het water gaan rijden. Geen idee waar dat vandaan komt! Ik heb hen onlangs zelfs zo’n dingetje gekocht waarmee je je gordel kunt doorsnijden en je ruit mee kunt verbrijzelen als het nodig zou zijn. Zo ver gaat het! Gelukkig kunnen we erover praten, ik leg hen dan uit waarom het belangrijk is voor mij. Blijven praten, dat is belangrijk.”
In verbinding blijven
Die verbinding bewaren en interesse tonen komt inderdaad erg vaak voor in je boek. Is dat het allerbelangrijkste?
“Ja, dat vind ik wel. Een klein kindje hangt letterlijk aan je rok, maar een tiener wil zich losmaken. Dat is helemaal normaal. Let wel: het blijft jouw verantwoordelijkheid als ouder om ervoor te zorgen dat je tiener zonder kleerscheuren door de puberteit komt, en dat kan alleen door in verbinding te blijven. Hoe closer je bent, hoe meer thema’s besproken kunnen worden en hoe makkelijker het loopt.
Ga mee online, installeer TikTok en Snapchat. Alleen zo weet je welk effect die apps hebben op jongeren.
Interesse tonen is bij tieners van vandaag niet evident. Het betekent dat je in de auto hun lievelingsmuziek opzet of samen films kijkt die jou misschien totaal niet interesseren. Ik heb me bijvoorbeeld helemaal verdiept in de Marvel-saga, want ik heb twee echte Marvel-freaks in huis.
Hun leefwereld ziet er tegenwoordig helemaal anders uit en die bevindt zich voor het grootste deel online, vergeet dat niet. Ga dus mee online, installeer TikTok en Snapchat. Je hoeft daar niet de populaire uit te hangen – dat zal toch niet lukken – maar je moet wel weten hoe het algoritme werkt en welk effect dat op kinderen en jongeren heeft. Heb je een gamer in huis, speel eens mee. Vermijd dat je vanop afstand negatieve commentaar geeft als je niet weet waarover je praat.
Ik geef toe dat het vroeger makkelijker was, alles was veel meer zichtbaar. De televisie stond in de woonkamer, en er was één computer voor iedereen. Tegenwoordig is hun smartphone hun wereld en lopen ze constant met een koptelefoon op hun hoofd. Je weet zelfs niet wat hun lievelingsmuziek is!”
Bij jonge kinderen kun je schermtijd begrenzen, bij tieners is dat veel moeilijker. Die smartphone is hun leven.
Het moeilijkste aan tieners vandaag opvoeden is misschien nog wel omgaan met die smartphone.
“Dat is zeker zo. Al merk ik wel dat ze door op te groeien zelf een evenwicht vinden. Bij jongere kinderen, die hun scherm puur voor het amusement gebruiken, kun je dat nog afbakenen, maar bij tieners is dat echt moeilijk. Die smartphone is hun leven! Eerlijk, moest ik nu een tiener zijn, ik zou er ook verslaafd aan zijn. Wij hingen constant aan de telefoon met onze vriendinnen, en schreven elkaar briefjes. Nu verloopt dat contact allemaal digitaal, via hun telefoon. Het is dus heel moeilijk om die schermtijd te gaan beperken.
Wat ik wél belangrijk vind, is dat het gezellig blijft, je wilt tenslotte verbinding met elkaar. Het is niet echt sfeervol als iedereen tijdens het eten op zijn telefoon kijkt. Ik heb dus drie regels: niet bij het eten, niet als je gaat slapen en niet als je moet studeren. Voor de rest probeer ik het wat los te laten, ik heb namelijk gezien dat ze zichzelf daar wel in opvoeden naarmate ze ouder worden.”
Tegenwoordig hebben we heel wat inzichten in de puberteit. Is het belangrijk om die met hen te delen?
“Ik wou écht dat ik dat had geweten als tiener. Dat iemand mij had verteld dat het om een fase gaat, die heel erg lastig is omwille van je hormonen en de manier waarop je brein werkt. Ik vind dat we hen mogen meegeven hoe hun hersenen en hun lichaam aan het veranderen zijn. Soms denk je als tiener: is dít nu het leven? Neen, dat is het niet. In het boek vertel ik dat je in een verbouwing zit, en dat is heel erg lastig, maar je moet vertrouwen hebben dat het goedkomt.
Vertel hen gerust ook over jouw tienerjaren, over hoe jij met liefdesverdriet omging bijvoorbeeld. Ze kunnen er zich misschien weinig bij voorstellen, maar ook wij zijn ooit jong geweest, ook voor ons was school soms lastig, ook wij waren onzeker en hadden verdriet. Maar kijk, het is goedgekomen, toch?”
Meer lezen over tieners van nu?
Met dank aan Sarah Van Gysegem, redacteur opvoedingsondersteuning bij de Gezinsbond.
Meer tips voor ouders van tieners:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!