“We kunnen als samenleving nog veel meer betekenen voor eenoudergezinnen”
Alleenstaande ouders kampen met heel wat uitdagingen, zowel praktisch, financieel als emotioneel. Gezinswetenschapper Philippe Noens ziet echter ook mooie verhalen, maar vindt tegelijkertijd dat wij als samenleving meer kunnen doen om het leven van deze mensen makkelijker te maken.
Wie is Philippe Noens?
- Docent opleiding Gezinswetenschappen
- Onderzoeker Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Hogeschool Odisee)
- Auteur van het boek ‘Mogen we nog wel straffen?’
- Schrijft opiniestukken voor onder andere Knack, De Standaard, De Morgen en Humo
Uitdagingen van alleenstaande ouders
Philippe, wat zijn de uitdagingen als je alleen een kind opvoedt?
Philippe Noens: “Eenoudergezinnen kampen met heel wat uitdagingen. Om te beginnen is er de financiële druk. Rondkomen met één inkomen kan voor heel wat financiële stress zorgen. Daarnaast heb je het praktische aspect, dat je als alleenstaande ouder alle ballen in de lucht moet houden: zorgen voor een inkomen, het huishouden runnen én de kinderen opvoeden. Je ziet ook dat alleenstaande ouders zich vaak wat meer zorgen over de kinderen maken. Geef ik voldoende aandacht? Ben ik voldoende aanwezig? De meeste ouders gaan vanuit een reflex het belang van het kind vooropstellen en zichzelf wat wegcijferen. Naast de financiële en de praktische uitdagingen, mogen we dus ook het emotionele element niet onderschatten.
Gelukkig zijn er naast uitdagingen ook heel mooie kanten aan het leven in een eenoudergezin en die dreigen we soms te vergeten. Als we vandaag de dag vanuit de samenleving naar een alleenstaande ouder kijken, dan spelen er nog veel vooroordelen mee. ‘Het zal wel een moeilijke scheiding zijn geweest’, ‘ze zal vast problemen hebben’ of ‘die kinderen krijgen sowieso minder kansen bij één ouder’ blijven erg stereotype gedachten.
Nochtans blijkt uit onderzoek dat heel wat alleenstaande ouders erin slagen om voldoende tijd met hun kinderen door te brengen en hierdoor een heel hechte band te ontwikkelen. Ouder en kind weten perfect wat ze aan elkaar hebben. Daarnaast zie je dat kinderen die in een eenoudergezin opgroeien sneller zelfstandig zijn en meedraaien in het huishouden. Zolang je kind nog kind kan zijn en zich niet verantwoordelijk voor jouw welzijn voelt, is dat alleen maar positief. Deze kinderen en jongeren begrijpen dat het in het leven niet enkel om krijgen gaat, maar dat je ook moet geven.”
Een kind heeft niet noodzakelijk een moeder- en vaderfiguur nodig, maar verschillende rolmodellen hebben is wel prettig
Een stevig netwerk lijkt me dan cruciaal?
Philippe Noens: “Inderdaad, een netwerk of village is voor elke ouder belangrijk, maar zeker als je je kind alleen moet opvoeden. Daar zijn namelijk ook praktische consequenties aan verbonden. Wie gaat de kinderen naar school brengen, wie zorgt ervoor dat er eten op tafel staat ‘s avonds, enz. Het is cruciaal dat deze mensen goed omringd worden door familie, vrienden of buren die je om hulp kunt én durft vragen.
Die village zorgt er meteen ook voor dat je kind kan opgroeien met verschillende rolmodellen en mentoren. Ik zou als pedagoog niet zeggen dat een kind per definitie een vader- en een moederfiguur nodig heeft, maar het is wel prettig om verschillende voorbeelden in jouw leven te hebben. Misschien is er een opa die wat meer hamert op discipline, een goede vriend die erg handig is en je kind die meer praktische dingen bijbrengt en je zus die jouw zoon of dochter wat graag thuis opvangt, verhalen vertelt en helpt met huiswerk.
Je ziet dat alleenstaande ouders vaak de weg vinden naar ‘lotgenoten’. Het is mooi dat ze ervaringen kunnen delen of hulp vragen
Naast die praktische hulp is het ook fijn om een klankbord te hebben als het gaat over de opvoeding van de kinderen. Als je een partner hebt die bij je inwoont, dan heb je voortdurend iemand waarmee je kunt praten over de kinderen. Wat hebben we verkeerd aangepakt en hoe kan het volgende keer beter? Sta je er alleen voor, dan moet je elke beslissing – hoe klein ook – alleen nemen. Ook op dit vlak is een begripvol netwerk erg belangrijk. Dat kan gaan om familie of vrienden, maar we zien ook dat alleenstaande ouders vaak de weg vinden naar andere ‘lotgenoten’ om, digitaal of aan de schoolpoort, ervaringen te delen of hulp te vragen. Het is heel mooi, maar ook nodig, dat ze elkaar op die manier vinden.”
Hulp bieden aan eenoudergezinnen
Wat kan de samenleving of de overheid doen om het makkelijker te maken voor eenoudergezinnen?
Philippe Noens: “Om te beginnen kunnen wij als samenleving wat minder negatief en zonder vooroordelen naar eenoudergezinnen kijken. We kunnen wat vaker vragen hoe het écht met hen gaat, waar ze tegenaan lopen en hulp aanbieden waar nodig. Heb je zelf ook kinderen van dezelfde leeftijd, dan ben je misschien op de hoogte van initiatieven waar zij mogelijks geen weet van hebben? Dan kun je hen helpen met het aanvragen van bepaalde toeslagen, financiële voordelen of premies waar ze recht op hebben. Je hoeft niet bang te zijn om alleenstaande ouders hierover aan te spreken. Je geeft die personen een duwtje in de rug en zet ze net in hun kracht. Alleenstaande ouders hebben het vaak zo druk met alle ballen in de lucht te houden dat op zoek gaan naar hulp er soms teveel aan is. Goede hulp biedt zich aan, en moet je niet zoeken.
We zouden als samenleving minder negatief en zonder vooroordelen naar eenoudergezinnen moeten kijken. We kunnen hen als individu, werkgever of school ook veel meer helpen
Ook als werkgever of school kun je een groot verschil maken in de levenskwaliteit van alleenstaande ouders. Flexibel werk maakt het voor deze ouders mogelijk om op tijd aan de schoolpoort te staan, of thuis te werken indien dat nodig is. Als school ga je een soort pedagogisch partnerschap aan met alle types van gezinnen. Traditioneel is het echter zo dat alleenstaande ouders wat minder beschikbaar zijn, en het moeilijker hebben om aanwezig te zijn op een oudercontact. Het loont om hen eens op te bellen en alternatieve momenten voor te stellen, tijdens de lunchpauze bijvoorbeeld, of online.
De ideale situatie zou zijn dat je als alleenstaande ouder in een wereld terechtkomt waarbij de dienstverlening zich toespitst op maat van jouw gezin of situatie. Dat bepaalde diensten zich spontaan aandienen, door je persoonlijk aan te schrijven bijvoorbeeld, zodat je er niet steeds zelf naar op zoek moet. In principe heeft een gemeente of stad die cruciale informatie over zijn burgers, maar het probleem ligt bij de werkdruk. Gemeentediensten zoals CAW of OCMW kampen nu al met enorme wachtlijsten en ik zie die niet meteen verdwijnen. De groep eenoudergezinnen wordt bovendien steeds groter. In Amerika zijn er in bepaalde staten al meer alleenstaande ouders dan traditionele gezinnen. We zullen ons als samenleving toch wat meer ons best moeten doen om iedereen aan boord te houden.
En dan hebben we het bijvoorbeeld nog niet gehad over het stijgend aantal mannen of vrouwen die er bewust voor kiezen om alleen een kind op te voeden. Pedagogisch gezien vind ik dat iedereen het recht heeft om een gezin te stichten, gekoppeld aan de plicht om dat engagement goed te overdenken. Het zou jammer zijn moest het voor bepaalde mensen niet mogelijk zijn om alleen met een kind door het leven te gaan, uit louter financiële of praktische bezwaren.
Meer tips voor ouders:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!