Goede vraag: waarom doen pubers soms domme dingen?
Pubers, ze willen zo graag volwassen zijn, en toch steken ze de meest domme dingen uit. Zonder helm achterop op de brommer, vuurwerk afsteken, de laatste trein of bus missen, … Maar waarom is dat zo?
De jeugd van tegenwoordig, ze denken niet na! Dat hoor je meermaals als je met de oudere generatie praat. En toch is dat risicovolle gedrag eigen aan de leeftijd én iets van alle tijden. Denk maar aan de jaren ‘60 en ‘70, waar de jongeren van toen volop experimenteerden met alcohol, drugs en vrije seks.
Op dat vlak lijken de pubers van vandaag wat gedisciplineerder. Ze roken en drinken minder, gebruiken minder drugs en hebben op latere leeftijd seks. Dat wil echter niet zeggen dat ze risico’s uit de weg gaan of beter nadenken, ze spelen zich gewoon af in een andere wereld.
Ze zijn opgegroeid met internet en sociale media, waardoor ook een groot deel van hun risicogedrag zich hier afspeelt. Denk maar aan cyberpesten, sexting of de challenges die je ziet op social media, helaas vaak niet zonder gevaar.
Waarom doen jongeren domme dingen?
Als volwassenen zijn we bang dat onze pubers rechtstreeks in hun ongeluk zullen lopen als ze zoveel risico’s nemen. We gaan hen daarom waarschuwen en steken verschillende preken af in de hoop dat ze hiernaar luisteren. Wat we echter vergeten is dat ons brein en dat van onze puber anders werkt.
Wist je dat een kind van vijf jaar het meeste hersencellen heeft? Dat vertelt Eveline Crone, hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie en auteur van ‘Het puberende brein’, in de Universiteit van Nederland. Daarna verdwijnen de cellen die je niet meer nodig hebt, maar krijgen we sterkere verbindingen in ons brein. In de tienerjaren is het er een beetje een bouwwerf: hersencellen nemen af, maar de connecties en verbindingen nemen toe.
Als we kijken naar het risicogedrag zijn er twee gebieden in de hersenen die belangrijk zijn. Het striatum, ook wel het pleziergebied of beloningsgebied genoemd, ligt diep in de hersenen en wordt actief als iemand je leuk vindt of als je erbij hoort in de groep, maar ook als je iets lekkers eet, geld wint of een like krijgt op social media bijvoorbeeld. Onderzoek toont aan dat dit gebied sterker actief wordt tijdens de tienerjaren. Pubers zijn dus heel erg vatbaar voor een beloning.
Dat blijkt ook uit een onderzoek waarin jongeren gevraagd werd of ze kiezen voor een kleine beloning, maar dan onmiddellijk, of een grotere beloning maar wat later. Wat blijkt? Jongeren kiezen bijna altijd voor de eerste optie, de instant beloning.
Daarnaast hebben we ook nog de prefrontale cortex, vooraan in de hersenen. Dit gebied speelt een rol als je gaat nadenken over de consequenties van je gedrag, en is dus belangrijk als het gaat om weerstand bieden tegen groepsdruk.
En die druk die jongeren voelen is reëel. Uit onderzoek blijkt namelijk dat ze meer risico’s nemen als ze bij hun vrienden zijn. Op dat moment wordt ook het plezier- of beloningsgebied meer actief. Een gevaarlijke cocktail of valt het wel mee?
Lees ook: Mijn tiener heeft foute vrienden. En nu?
Het hoort er natuurlijk bij. Jongeren moeten fouten maken om te kunnen leren, los te komen van hun ouders en de wereld te ontdekken. We mogen het dus niet enkel negatief zien. Meer zelfs, de jongeren die meer risico’s nemen, zijn vaak ook degenen die iets goed willen doen: opkomen voor iemand die gepest wordt, spijbelen voor het klimaat, … Het rebelse gedrag van onze pubers heeft dus zeker ook positieve kantjes.
Domme dingen van je puber: hoe ga je er als ouder mee om?
- Bespreek situaties met je puber die mogelijk gevaarlijk kunnen zijn. Denk maar aan te veel drinken, met een jongen meegaan die je niet kent, die laatste bus of trein missen, … Vraag wat je zoon of dochter zou doen in deze situaties en laat zien wat de mogelijke oplossingen zijn.
- Het belang van hulp vragen. Is er écht een probleem, leer je tiener dan dat het oké is om hulp te vragen, aan jou of iemand anders. Zorg ervoor dat je kind steeds alle belangrijke telefoonnummers in zijn smartphone heeft staan, maar liefst ook nog op een apart kaartje of briefje. Zo kan hij altijd een hulplijn inschakelen, ook als zijn batterij plat is of hij zijn gsm niet bij zich heeft.
- ‘Wat zouden mama en papa ervan vinden?’. Het puberbrein doet soms rare dingen. Misschien kan het je tiener helpen om zich op zo’n moment af te vragen wat zijn ouders ervan zouden vinden in deze situatie. Geen garantie op succes, maar het proberen waard.
- Staat er een feestje op de planning? Vraag dan aan je puber naar zijn verwachtingen. Gaat het een avond worden waar behoorlijk wat alcohol gedronken wordt? Spreek er open over met je puber, zonder meteen een oordeel te vellen.
- Ging het toch fout? Ga je kind dan niet meteen beschuldigen of zwaar straffen. Een puber doet soms domme dingen. Blijf in verbinding en grijp deze kans om hierover te praten met je zoon of dochter. Misschien zullen ze de volgende keer anders reageren of handelen?
Bronnen: universiteitvannederland.nl, tishiergeenhotel.nl, psychologiemagazine.nl
Meer tips voor ouders van pubers:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!