Als je afscheid moet nemen van een ouder: “Hét rouwproces bestaat niet. Iedereen overleeft verlies op z’n eigen manier”

Ooit komt de dag dat we onze ouders moeten afgeven. Het afscheid valt meestal bijzonder zwaar. “Je verliest dan niet alleen een dierbare, maar ook je dagelijkse routine als je lang voor hen hebt gezorgd”, zegt Sandy Heylen, experte mentaal welbevinden bij het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. “Hoe je die rouw dan beleeft, is voor iedereen anders.”

Wat is rouwen?

“Rouw is een groot verdriet om het verlies van iemand waar je van houdt. Het is een reactie op de dood van een persoon, of op het afscheid nemen van iets. Rouwen is niet het verwerken van het verlies, maar wel dat verlies overleven. Het is beseffen dat wat vroeger was, er nu niet meer is.”

Hoe verloopt het rouwproces?

“Er bestaat niet zoiets als één rouwproces dat iedereen doorloopt. Rouw is iets organisch. Er is dan ook niet één juiste manier van rouwen, geen kaart die je hierbij helpt. Het is een sprong in het diepe.

Er zijn wel veel pogingen geweest om dit proces te benoemen. Eén van de bekendste omschrijvingen is die van de Oostenrijkse psychiater dr. Elisabeth Kübler-Ross. Zij beschreef het rouwproces aan de hand van 5 fasen: ontkenning, woede, onderhandelen, depressie en acceptatie. Later voegde haar leerling, David Kessler, hier nog een zesde fase aan toe, namelijk zingeving. Hij vond dat er geen einde is aan een rouwproces en dat je de dood niet gewoon kan accepteren. Je kan er nooit klaar mee zijn: het hart blijft gebroken. Zingeving kan volgens Kessler de pijn verzachten, als een kussen om het verlies te dragen.

Een andere manier om naar het rouwproces te kijken, is die van prof. dr. Manu Keirse. Hij geeft aan dat het rouwproces 4 taken omvat:

• De werkelijkheid onder ogen zien. Laat het verdriet toe als je op voorhand weet dat iemand gaat sterven. Wie het wegstopt, wordt veel harder geraakt door het verdriet dan diegene die het toelaat.
• De pijn van het verlies ervaren. Zoals Kübler-Ross aanhaalde, ervaar je in een rouwproces veel verschillende emoties, die als een rollercoaster op je (kunnen) afkomen. Woede, depressie of extreme vermoeidheid: er valt niet aan te ontsnappen. Het is ook pas door deze emoties te voelen dat je kunt genezen.
• Aanpassen aan een wereld zonder de persoon die je verloren hebt. Je moet op zoek naar een nieuwe balans. En dit is niet eenvoudig. Als je een persoon verliest die dichtbij je staat, zoals een ouder, verlies je een belangrijk anker in je leven.
• Opnieuw leren genieten en warme herinneringen aan de persoon levendig houden. Benoem zinvolle momenten en houd de persoon in leven door te vertellen wie hij of zij was.

Het opdelen in fasen of het doorlopen van taken normaliseert het rouwproces. Het maakt dat je je niet alleen voelt en het helpt je ontdekken wat het betekent om in rouw te zijn.”

Je ouders verliezen, valt ons bijzonder zwaar. Waarom is dat zo?

“Heel veel hangt af van de band die je met je moeder of vader had. Maar als een ouder sterft, kan dat gelijk staan aan het verlies van een dierbare en een vertrouwenspersoon. Je kunt ook je routine verliezen als je lang voor je ouder hebt gezorgd.”

Hoe ga je om met de leegte die een ouder achterlaat?

“De dood van een ouder laat vaak een emotionele wonde na. En net zoals een diepe snee niet geneest door het tijd te geven, zal de tijd ook een emotionele wonde niet helen. Het is een goede verzorging van de snee die maakt of deze zal genezen of niet. Dit is ook voor een emotionele wonde het geval: de zorg die je eraan besteedt, maakt dat het geneest.

Een manier om deze emotionele wonde te verzorgen is door met elkaar te praten, elkaars verdriet te delen, te luisteren naar elkaar en er te zijn voor elkaar.”

Wat als je broer of zus op een andere manier rouwen?

“Dat is volkomen normaal, want niet iedereen rouwt op dezelfde manier. Verlies kun je niet vergelijken. Elk verlies ervaar je op een hoogstpersoonlijke manier. Volgens David Kessler is het ergste verlies altijd je eigen verlies. En Manu Keirse geeft aan dat je verlies of verdriet niet kunt wegen. Dat het werkelijk zo erg is als jij dit voelt.

Zorg er daarom voor dat je, naast je dichte familie, nog andere mensen hebt die er voor je kunnen zijn. Want twee mensen met een lege tank kunnen elkaar niet vullen.”

Hoe steun je familieleden in het rouwproces, zonder je eigen verdriet uit het oog te verliezen?

“Door te luisteren en aanwezig te zijn. Vergeet het zoeken van oplossingen, of het wegnemen van de pijn. Maar luister naar het verhaal van de rouwende en doe dit zonder te oordelen. Vraag waar je familieleden nood aan hebben. Sommigen hebben behoefte aan rust, anderen willen dan weer liever praktische hulp of een babbel. Dat is voor iedereen anders.”

Een verhaal om te illustreren hoe belangrijk het is om er voor elkaar te zijn: “Een man komt door een voordeur en wordt onmiddellijk geraakt door de geur van lekker eten. Hij is benieuwd naar wat voor lekkers er geserveerd wordt. Hij gaat de eerste kamer binnen en ziet een geweldig buffet en mensen met meterslange lepels die ze niet naar hun mond kunnen brengen. Ze zien er niet blij en gezond uit, eerder uitgehongerd en geïrriteerd. Hij gaat een andere kamer binnen. Daar is iedereen vrolijk en blij, ook al hebben ze dezelfde meterslange lepels. Wat is het verschil? Ze geven elkaar in plaats van zichzelf te eten.”

Lees ook:

• Rouwen: de experte geeft tips en lezeressen getuigen over hun rouwproces
• Omgaan met verdriet: 8 vragen aan rouwspecialist Manu Keirse
• Uit het hart van Hannelore: “Hoe schoon jij je verdriet draagt”, zegt de vriend, “meer mensen zouden dat moeten durven”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!