13 vragen over artrose beantwoord door een professor
Kom je ’s ochtends traag op gang en voelt je lijf stijver en strammer dan je lief is? Dan kamp je misschien wel, net zoals zovelen, met artrose. Professor Stassijns legt uit en geeft enkele nuttige tips.
1. Wat is artrose precies?
Prof. dr. Gaëtane Stassijns: “Artrose kun je kortweg omschrijven als slijtage van de gewrichten, maar eigenlijk gaat het specifiek om slijtage van het kraakbeen in de gewrichten. Het is een natuurlijk verouderingsproces dat vooral kan optreden in de knieën, handen, nek, rug, schouders en heupen.
Wanneer het gewrichtskraakbeen afneemt, vermindert ook het schokdempend vermogen in het gewricht en ontstaat er botafzetting. Dat kan leiden tot pijnlijke en stijve gewrichten en een verminderde beweeglijkheid van het getroffen lichaamsdeel.”
2. Wat zijn de symptomen?
“Slijtage van het kraakbeen hoeft geen pijn te doen, maar wanneer die er wel is, is dat meestal ‘bewegingspijn’, pijn als je beweegt dus. Kenmerkend is de kortdurende ‘ochtendstijfheid’ en een pijnlijk gevoel dat optreedt als je te lang in dezelfde houding hebt gewerkt of gezeten, of na een te intensieve belasting zoals een te lange wandeltocht. Patiënten komen ook vaak moeizaam op gang.
Als de pijn plots opkomt, kan een lichte ontsteking de oorzaak zijn, waardoor het gewricht opzwelt en warm aanvoelt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan dikke knieën. Ook je spierkracht kan afnemen, waardoor het bijvoorbeeld moeilijker wordt om een fles open te draaien of trappen te doen.
Bij vergevorderde artrose kan het zijn dat je je dagelijkse activiteiten moet aanpassen. Zo zal bij ernstige knieartrose werken in de tuin moeilijker worden, en bij ernstige handartrose fijn naaiwerk bijvoorbeeld niet meer lukken.”
3. Hoe krijg je artrose?
“Aangezien artrose een natuurlijk verouderingsproces is, kan iedereen ermee te maken krijgen. Maar er zijn natuurlijk wel een aantal factoren die het slijtageproces kunnen versnellen, zoals je genen of je levensstijl. Ook O- of X-benen vergroten het risico, net zoals een chronische overbelasting door bijvoorbeeld fysiek zware arbeid of intensief sporten.
Ook een te zwakke algemene fysieke conditie of een eerder opgelopen sportletsel kunnen artrose in de hand werken, net zoals obesitas. Enerzijds omdat de gewrichten dan zwaarder belast worden, anderzijds omdat vetcellen ontstekingsstofjes produceren die het kraakbeen kunnen aantasten.”
4. Veel mensen halen artrose en artritis door elkaar. Wat is het verschil?
“Bij artrose ligt de nadruk op slijtage van het gewrichtskraakbeen, terwijl bij artritis een pijnlijke en permanente ontsteking in de gewrichten op de voorgrond staat. Artritis gaat dan ook meestal gepaard met ontstekingssymptomen zoals roodheid, zwelling en warmte. In beide gevallen kun je best een arts raadplegen.”
5. In welke gewrichten komt artrose het meest voor?
“De knieën en de handen worden het vaakst getroffen, net zoals de heupen, lage rug en de nek.”
6. Vanaf welke leeftijd is de kans het grootst dat je artrose ontwikkelt?
“Er zijn maar bitter weinig mensen op hoge leeftijd die niet aan artrose lijden. De meeste 60-plussers kampen ergens in hun lichaam met artrose, al hoeft niet iedereen pijn te ervaren. Maar het is niet uitgesloten dat je op je 20ste al tekenen van artrose vertoont, na bijvoorbeeld een letsel bij het voetballen of na een ongeval of verlamming op jonge leeftijd. De mate waarin je lichaam met artrose kampt, is vooral toe te schrijven aan risicofactoren zoals erfelijke belasting, overgewicht of je beroep. Iedereen heeft dus een ander risicoprofiel.”
7. Is er een verband tussen artrose en de menopauze?
“Ja, er is zeker een verband. Door de menopauze verandert je hormonenbalans en door de verminderde hoeveelheid oestrogenen kan het bot verzwakken, denk maar aan osteoporose. Maar oestrogenen hebben ook een effect op de kraakbeencellen. Daarom komt na de menopauze, vaak zo vanaf de leeftijd van 50 jaar, artrose meer voor bij vrouwen. Vooral de handen en knieën worden harder getroffen.”
8. Bijna iedereen die lang leeft, krijgt het. Kun je dan niks doen om artrose te voorkomen?
“Ja én nee. Er zal altijd een vorm van slijtage van het gewrichtskraakbeen optreden met het verstrijken der jaren, maar je kunt dit proces vertragen door zorg te dragen voor je lichaam. Voldoende bewegen, in combinatie met gedoseerde kracht- en stabilisatietraining die je dieperliggende buik- en rugspieren versterken, zijn een goed begin. Dat kan in de fitness, bij een kinesist of gewoon thuis.
En dan zijn er nog een gezond lichaamsgewicht en evenwichtige voeding natuurlijk. Eens het proces van artrose in gang gezet is, is dat onomkeerbaar, maar je kunt de snelheid van de slijtage wel nog afremmen. Aandacht voor ergonomie is cruciaal, beweeg voldoende en doe wat je kunt, maar vermijd overbelasting.”
9. Mensen zuchten weleens dat ze meer last hebben bij slecht weer. Hoe komt dat?
“Patiënten ervaren inderdaad meer klachten in koudere periodes van het jaar en er lijkt een verband te zijn met verhoogde luchtvochtigheid. Maar heel duidelijk is het oorzakelijk verband tussen de twee niet. Als je ervaart dat warmte deugd doet, kan een infraroodlamp of kersenpittenkussen misschien wel soelaas bieden. Door de warmte zullen je verkrampte spieren sowieso wat makkelijker ontspannen, waardoor je minder pijn zult ervaren. Maar bij een ontstekingsreactie kan het meer deugd doen om ijs te leggen. Baat het niet, dan schaadt het niet, zou ik zeggen.”
10. Zijn er dingen die je beter niét doet, als je artrose hebt?
“Het is geen goed idee om de getroffen gewrichten zwaarder te belasten dan ze aankunnen. Vermijd dus bijvoorbeeld om te gaan hardlopen op een harde ondergrond zonder degelijk schoeisel dat voor schokdemping kan zorgen. In sommige gevallen is het zelfs beter om het lichaamsdeel echt te gaan ontlasten door met een stok te stappen of om te fietsen in plaats van lange wandelingen te maken. Blijf wel zoveel mogelijk in beweging. Je spieren zorgen voor een natuurlijke bescherming van je gewricht. Yoga, aquajogging en tai chi zijn goede bewegingsvormen die voor een minimale belasting van je gewrichten zorgen.”
11. Wat kun je doen tegen de pijn?
“Ten eerste, artrose hoeft zeker niet altijd pijn te doen. Je kunt jarenlang met artrose rondlopen zonder symptomen of klachten te hebben. Bij een opstoot van pijn kunnen ontstekingsremmers helpen, maar neem die uitsluitend voor korte periodes en in overleg met je arts.
Een ontsteking snel aanpakken door medicatie of een inspuiting met cortisone kan zinvol zijn om schade aan een gewricht te beperken. In sommige gevallen kan ook een op maat gemaakte brace helpen. In een minderheid van de gevallen is een heelkundige ingreep zoals een heupprothese zinvol.”
12. Komt artrose meer voor dan vroeger?
“Er zijn vandaag inderdaad meer mensen met artrose dan vroeger, omdat mensen steeds ouder worden en de kans op artrose toeneemt met de leeftijd. Bovendien zijn er vandaag ook meer mensen met risicofactoren zoals overgewicht, of die te weinig of net te extreem bewegen.”
13. Hebben lopers nu net een groter of kleiner risico op artrose?
“Hoewel lopen heel wat impact heeft op je gewrichten, wijst onderzoek uit dat deze sport, mits een correcte training, goed schoeisel en geschikte ondergrond, net een beschermend effect heeft op artrose. Enerzijds omdat lopers vaker een lager lichaamsgewicht hebben, maar ook omdat lopen de kraakbeencellen stimuleert.”
Wist je dat…
- … in de volksmond de term ‘reuma‘ vaak gebruikt wordt voor pijnlijke gewrichten, pezen of spieren, terwijl daar eigenlijk artrose mee bedoeld wordt? Reuma staat voor reumatoïde artritis en is een ernstige auto-immuunaandoening die gepaard gaat met langdurige ontstekingen.
- … pijn niet altijd van de gewrichten zelf komt? Ook peesletsels, spierknopen of zenuwletsels kunnen pijn veroorzaken.
- … je meer pijn zult ervaren als je lichaam gespannen is?
Professor Gaëtane Stassijns is diensthoofd en hoofddocent Fysische Geneeskunde en Revalidatie, UZA. Gespecialiseerd in gewrichts (artrose)- en peesletsels, sportletsels, blessurepreventie, bewegingsbegeleiding, elektromyografie, nek- en rugklachten, echografie, infiltratie onder echografie. Voorzitter van de Belgische Vereniging voor Fysische Geneeskunde en Revalidatie. Auteur van het boek ‘Move. Tijd om te Bewegen’ (Stichting Kunstboek).
Deze artikels vind je misschien ook interessant:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!