SOS coronastress: “Angst en somberheid zijn enorme energievreters. Laat ze niet de bovenhand nemen”

Na iets meer dan zes maanden leven we nog steeds met het coronavirus, en dat zorgt ook voor heel wat mentale klachten. We vroegen psychologe Marieke Impens naar de impact van het virus op ons mentale welzijn én naar hoe je zelf de balans terug kunt vinden.

Wat is momenteel de impact van het virus op onze mentale gezondheid?

Marieke Impens: “Die impact valt niet te onderschatten, dat merk ik nu al. Enerzijds zie ik veel mensen met somberheids- en spanningsklachten. Dat komt voor een groot stuk omdat er heel wat leuke dingen wegvallen die je veel energie geven. Die energie heb je ook echt nodig om je batterij op te laden. Het alledaagse leven vergt veel van je, maar zolang je kunt opladen, functioneer je vrij goed.”

“Anderzijds merk je ook dat heel wat mensen angstklachten ontwikkelen. De angst om besmet te raken, de angst om zelf te besmetten, de angst dat het nog lang zal duren, angst voor financiële gevolgen. En ook dat is een enorme energievreter.”

Het is helemaal oké om nu even niet je ‘beste zelf’ te zijn. Sla dus niet nodeloos in paniek

Welke alarmsignalen hou je dan maar beter goed in de gaten?

“Denk eerst en vooral niet te snel in termen zoals alarmsignalen, dan geef je jezelf alleen maar meer stress. Het is oké om je soms wat minder te voelen of slechter te slapen. En het is niet abnormaal dat je eens een tijdje hoofdpijn of spierpijn hebt. Focus daar niet te hard op en kader dat allemaal een beetje binnen de huidige omstandigheden. Bedenk voor jezelf: hoe komt dat precies en hoe kan het anders? Maar doe dat niet met de insteek ‘oei, ik ben slecht bezig’ of ‘oei, ik sta hier op het punt om in de afgrond te glijden’.”

“Natuurlijk gaat het er wel ook om hoelang het duurt. Als je echt al maanden aan een stuk voelt dat je spierpijn hebt, gespannen bent, prikkelbaar bent, dat je zo moe bent dat zelfs de leuke dingen voor jou een opdracht zijn, dan is het natuurlijk wel belangrijk om steun van je omgeving of professionele hulp in te schakelen.”

Breng je omgeving en realiteit in kaart. Wat zijn de dingen die je nu nog energie geven? En welke lastige dingen zijn erbij gekomen?

Hoe ga je daarmee zelf aan de slag?

“Sowieso geeft je lichaam duidelijke signalen waar je zelf rustig aan kunt werken zonder daarbij in paniek te schieten. Als jij al een paar weken slecht slaapt, is het misschien niet slecht om eens je eigen realiteit in kaart te brengen. Wat zijn de dingen die je nu nog energie geven? Of welke lastige dingen zijn er allemaal extra bijgekomen? En wat zijn de pistes die je kunt bewandelen? Het is vooral erg belangrijk om dat zonder druk te doen en niet te denken ‘oei, als ik hier nu niet iets aan doe, dan loopt het mis’.”

Het is dus vooral een kwestie van je eigen gevoelens een beetje om te buigen, zodat je omgeving opnieuw als ‘normaler’ aanvoelt?

“Ja, en het is ook voor een stuk echt een nieuw evenwicht zoeken. Dat is iets van alle tijden en alle situaties. Stel dat jij heel veel sport en plots je enkel breekt, dan zul je ook op zoek moeten gaan naar alternatieven en naar wat werkt voor jou. Natuurlijk ben je de balans kwijt of zelfs even in paniek, maar denk dan aan wat je kan helpen om je terug beter te voelen. Voor veel mensen met een rijk gevuld sociaal leven is die balans nu natuurlijk ook danig verstoord, terwijl het leven van andere mensen net wat minder verstoord is door het virus.”

Er bestaat niet zoiets als dé manier om evenwicht te zoeken. Dat is voor elke persoon en elke situatie anders

Je hoort inderdaad ook wel mensen die door het virus net meer rust gevonden hebben. Of het gevoel hebben dat de druk even van de ketel is, dat er ademruimte is.

“Klopt, inderdaad. En dat is natuurlijk ook wel dubbel hé, dat verschilt van persoon tot persoon. De ene persoon haalt net energie uit een grote fuif met heel veel mensen, terwijl iemand anders net veel energie krijgt van met z’n gezinnetje samen gezellig naar een film te kijken. Het is dan ook logisch dat iedereen individueel naar zijn of haar evenwicht moet zoeken en daar is geen ultiem recept voor.”

Anderzijds is het voor veel mensen toch ook niet evident om positief te blijven. Hoe kun je wat positiever proberen te denken?

“Ik denk dat het belangrijker is om je gedrág te veranderen, eerder dan om anders te leren denken, maar ik ben dan ook een gedragstherapeut. (lacht) Het is belangrijk om vooral wat tijd te nemen om dingen voor jezelf te doen. Wat zijn de dingen die je leuk en waardevol vindt? Wat zijn de dingen waar je fier op bent? Maar ook: wat zijn de dingen die je lastig vindt? Waar ben je minder gelukkig mee? Koppel daaraan enkele haalbare perspectieven en dingen die je kunt doen om daarmee om te gaan. Want door andere dingen te doen, zul je je beter voelen en hoe beter jij je voelt, hoe makkelijker het ook is om vol te houden en positief te blijven denken.”

Zoek je veiligheidsgevoel niet bij externe factoren. Ook als je het Journaal eens vijf dagen niet gezien hebt, komt het allemaal wel goed

Zijn we ook niet té veel bezig met het coronavirus? Elke dag naar het nieuws kijken, de cijfers bijhouden, … Dat helpt ook niet echt om je beter te voelen, natuurlijk.

“Inderdaad, we moeten het veiligheidsgevoel vooral in onszelf vinden als we merken dat we ongerust raken. Zoek je veiligheid niet extern door toch nog eens extra naar de dokter te gaan of toch nog het nieuws mee te pikken en cijfers te controleren. Kijk er eens níét naar, zodat je verplicht bent jezelf gerust te stellen. En denk vooral: welke keuze zou ik maken als mijn angst zich nu eens niet zou komen moeien? En wie maakt de keuzes nu? Ben jij dat of is het vooral de angst? Misschien wil jij wel gewoon de persoon zijn die twee keer in de week naar het nieuws kijkt.”

En wat als je toch maar de hele dag door blijft piekeren en tobben?

“Het feit dat je erover piekert en nadenkt, is normaal, je móét er ook over nadenken. Het is pas problematisch als je hoofd ermee aan de haal gaat en jij niet langer kunt beslissen wanneer je erover wilt nadenken. Wat wij dan altijd aanraden, is het gebruik van een piekerdagboek. Plan dagelijks één of twee momenten in waarop je mag neerschrijven wat je allemaal denkt of voelt. En schrijf dat ook echt op, zodat je minder snel in herhaling zult vallen. Zo kun je op andere momenten ook tegen jezelf zeggen: ‘nu even niet, ik zal er straks wel over nadenken’.”

Veel mensen hebben het toch ook echt lastig met de beperkte bubbelcontacten, die ook geregeld weer bijgestuurd worden. Hoe hou je dat draaglijk?

“Dit is natuurlijk niet de leukste periode, en nogmaals, het is echt oké om nu niet de leukste versie van jezelf te zijn. Maar anderzijds zijn er ondertussen wel een aantal maatregelen versoepeld, waardoor er nieuwe mogelijkheden zijn. Belangrijk is om dat angstige stemmetje in je hoofd niet de bovenhand te laten nemen. Je kunt bijvoorbeeld al perfect buiten gaan sporten met een aantal mensen. Alleen zien we dat veel mensen het echt niet durven, en dan is het natuurlijk heel frustrerend om te zien dat de rest van de wereld wel contacten heeft en jij niet.”

Besef goed dat jij geen controle hebt over de keuzes van een ander. Iedereen heeft het recht te verschillen

Veel frustratie komt ook voort uit de naleving van de regels. De een houdt zich er  heel strikt aan, de ander is net heel los. Hoe zorg je ervoor dat je jezelf daar niet in verliest?

“Het virus maakte al zoveel slachtoffers en heel wat mensen moesten al afscheid nemen van een dierbare uit hun omgeving. Dat is verschrikkelijk, dus natuurlijk moet je de regels zo strikt mogelijk naleven. Alleen kan dat zelfs binnen je eigen gezin of vriendenkring soms moeilijk zijn. Ik kom zelf uit een gezin met vijf kinderen en ook bij ons is dat niet altijd gemakkelijk. Het is vooral belangrijk om te beseffen dat elke mens andere noden heeft, andere waarden heeft en ook anders opgevoed is. Als jij jezelf frustreert, stel jezelf dan ook eens de vraag ‘wie heeft daar het meeste last van’? Uiteindelijk is het alleen bij jou dat de batterij verder leeg zal lopen. Iedereen heeft een andere realiteit, dus probeer ook goed te beseffen dat mensen het recht hebben om te verschillen.”

“Het is ook niet evident om met de regels die nu in voege zijn te gaan bepalen wat juist of fout is. Het is in tijden van crisis en beperkingen belangrijk om mild te zijn naar jezelf maar ook te leren om milder te worden naar anderen toe. Ga in dialoog, oefen in begripvol zijn en vraag ook aan anderen wat je zelf nodig hebt in plaats van elkaar verwijten te maken of te eisen dat iedereen zich hetzelfde gedraagt.”

Maar het moeilijke bij dit virus is natuurlijk dat de keuzes die jij maakt, ook invloed hebben op de mensen rondom jou …

“Tuurlijk, maar iemand die drie glazen wijn drinkt en vindt dat hij of zij nog perfect met de auto kan rijden, heeft even goed invloed op andere mensen. Besef gewoon dat je geen controle hebt over de rest van de wereld. We leven dag in dag uit met risico’s, en er kan zoveel meer gebeuren dan die ene coronabesmetting waar je zo bang voor bent. De kans op een besmetting is er, maar alle risico’s die er daarvoor al waren, zijn er ook nog steeds, hoor.”

“Je moet leren leven met dat nieuwe risico, en ik hoop dat mensen ook keuzes durven te maken mét de risico’s die er zijn. Geniet jij graag van een lekker tasje koffie op een terras in de herfstzon? Doe dat dan alsjeblieft. Want depressief worden is misschien een veel grotere prijs die je zult betalen dan bijvoorbeeld een eventuele positieve test. En als je je eigen mentale welzijn een beetje wilt bewaken, laat een ander dan vooral z’n eigen keuzes maken, want die kun je toch niet veranderen.”

Nog iets wat in het nieuws kwam en misschien toch te vaak vergeten wordt: heel wat mensen schrapten hun vakantie, maar gingen daardoor minder uitgerust weer aan het werk. Dat kan waarschijnlijk ook wel wat gevolgen hebben?

“Ja, dat denk ik wel. Vooral mensen die sowieso al op hun tandvlees zitten, zullen het nu wel moeilijker krijgen. Want die tellen meestal af naar de zomervakantie, om terug de nodige energie op te halen. Misschien wordt de kerstvakantie evengoed een harde dobber, als alle mensen die normaal een fijne skivakantie boeken nu thuis zullen moeten blijven. Maar het is vooral belangrijk om toch echt vakantie te nemen als je op je tandvlees zit. Neem die weken waar je recht op hebt en wees creatief. Denk aan wat je wél kunt doen en neem ook meer dan één weekje vakantie. Heb je daar geen nood aan, ook goed, maar neem dan eens een verlengd weekendje of splits je vakantiedagen. Luister vooral naar je eigen noden.”

Lees ook zeker deze artikels:

• Openhartig: Liesbet, mama van drie, kreeg borstkanker vlak voor de coronacrisis
• Bio populairder in coronatijden: 3 tips om goedkoper bio te eten
• SOS relatie: “Nu we door de coronacrisis zijn gaan samenwonen, ben ik bang dat het allemaal te snel is gegaan”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!