Cortisol: wat is het stresshormoon (en wat als het te hoog is?)
Wist je dat je stressniveau geregeld wordt door het hormoon cortisol? Het stresshormoon is de stille kracht achter hoe je lichaam omgaat met stress. Je levensstijl, slaapgewoonten of hoeveelheid lachbuien, het heeft allemaal een invloed op je cortisolniveau. Maar wat gebeurt er als je cortisolniveau te hoog is? Ontdek alles wat je moet weten over cortisol, en hoe je het stresshormoon kunt beheersen om je gezondheid te verbeteren.
Cortisol is een hormoon dat wordt geproduceerd door je bijnieren. Het speelt een cruciale rol in hoe je lichaam omgaat met stress. Het staat ook bekend als het ‘stresshormoon’ omdat het wordt vrijgegeven wanneer je lichaam te maken krijgt met stressvolle situaties.
Het hormoon is eigenlijk als een soort stressmanager van je lichaam. Daarom heeft het een invloed op onder andere je bloedsuikerspiegel, bloeddruk, en hoe je lichaam vetten, eiwitten, en koolhydraten gebruikt. Daarnaast heeft cortisol ook een impact op je gemoed, slaap en energieniveau.
Een gezond cortisolniveau
Onder normale omstandigheden volgt cortisol een natuurlijk dag- en nachtritme: ’s ochtends is het hoog om je wakker te maken, terwijl het tegen de avond zakt zodat je kunt ontspannen en gaan slapen.
Een verhoogd cortisolniveau is ook op andere momenten nodig. In stressvolle situaties helpt het hormoon om je lichaam in een fight-flight modus te brengen. Als je cortisolniveau stijgt, word je alerter en krijg je een energieboost, zodat je de uitdaging makkelijker aankunt. Bepaalde lichaamsfuncties die niet essentieel zijn, worden stilgelegd, zodat je lichaam zich kan focussen. Later, als het gevaar geweken is, herstelt je lichaam zich weer naar de normale staat, en word je weer rustig.
Wanneer is je cortisolniveau niet meer normaal?
Misschien verbaast het je, maar af en toe een hoge cortisolwaarde hebben hoort er dus helemaal bij. Een te lage cortisol heeft dan ook schadelijke gevolgen voor je lichaam. Je lichaam kan op dat moment ziektes minder de baas, en je voelt je daarnaast zwaar vermoeid en futloos.
Maar ook het omgekeerde is nefast. Als je lichaam voortdurend cortisol produceert, wordt je cortisolgehalte te hoog.
Wat gebeurt er als je cortisol te hoog is?
Een verhoogd stresshormoon kan een scala aan klachten veroorzaken. Je kunt het vergelijken met een brandalarm dat constant afgaat, zelfs als er helemaal niets aan de hand is.
Symptomen van een te hoge cortisol zijn onder meer:
- gewichtstoename, vooral rond de buikstreek
- een opgezet, blozend gezicht
- meer behoefte aan suiker
- slapeloosheid of moeite met in slaap vallen
- een verzwakt immuunsysteem, waardoor je vatbaarder bent voor ziektes
- stemmingswisselingen, concentratieproblemen en angsten
- hoge bloeddruk en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten
- afname van spierkracht
- vermoeidheid.
Als je cortisolniveau langdurig hoog blijft, kan dit leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals diabetes, hartziekten en depressie. Het probleem wordt ook wel het syndroom van Cushing genoemd.
Hoe weet je of je cortisolwaarde te hoog is?
De symptomen van een te hoge cortisolwaarde zijn best lastig, maar kunnen ook aan andere aandoeningen gelinkt worden. Als je vermoedt dat je cortisolniveau te hoog is, raadpleeg je dus best een arts voor een test.
Er zijn verschillende mogelijkheden om je cortisolniveau te meten:
- bloed- of urinetest,
- CT- of MRI-scan van de hypofyse en bijnieren,
- speekseltest, ook online verkrijgbaar.
Wat is de oorzaak van een te hoge cortisol?
Er zijn enkele redenen waarom je bijnieren te veel cortisol vrijlaten:
- Stress: als je onder stress staat, worden je bijnieren aangemoedigd cortisol vrij te laten. Het resultaat is een verhoogde hartslag en energielevel. Maar als die stress lange tijd blijft aanhouden of te zwaar wordt, kan je lichaam zich niet herstellen en blijft je cortisol hoog.
- Problemen met de hypofyse: de hypofyse is een belangrijk onderdeel van je hersenen, dat een heleboel lichaamsfuncties regelt door de afgifte van hormonen. Als je er een aandoening hebt, wordt er te veel van het hormoon ACTH (adrenocorticotroop hormoon) geproduceerd, waardoor je bijnieren getriggerd worden OM meer cortisol aan te maken.
- Een bijniergezwel: wanneer er zich een gezwel ontwikkelt aan je bijnieren, worden er hormonen zoals cortisol vrijgegeven. Meestal zijn bijniertumoren goedaardig, al is er een ook een zeldzame kwaadaardige variant.
- Bijwerkingen van medicijnen: medicatie voor reuma, kanker, astma of andere luchtweginfecties kunnen een te hoge cortisol veroorzaken, zeker als ze voor lange tijd worden ingenomen. Ook werd een verband gelegd tussen orale anticonceptie en het cortisolgehalte in het bloed.
Hoe verlaag je een te hoge cortisol?
Cortisol is onmisbaar om de dag door te komen, maar trop is te veel. Stress is een duidelijke oorzaak voor een verhoogde cortisol. Gelukkig zijn er bewezen manieren om je stressniveau te verlagen en zo ook je cortisolniveau onder controle te houden.
1. Adem in, adem uit
We hebben het al vaker gezegd, maar het is een waarheid als een koe: ademen is de meest effectieve manier om stress te verlagen. Bovendien kun je het overal toepassen en heb je er niets voor nodig. In de auto, tijdens je favoriete tv-serie, of zelfs op het toilet. Een paar minuten bewust ademen, en je lichaam vliegt in actie om je stressniveau te verlagen.
Je stressniveau verlagen op de meest bewezen manier? Probeer deze ademhalingsoefeningen meteen uit
In die zelfde trant is ook meditatie, een gekend wapen tegen stress. Heel wat studies tonen namelijk aan dat meditatie je stressrespons vermindert én zo ook de productie van cortisol. Het is niet voor niets dat neuroloog en topdokter Steven Laureys al jaren pleit voor meditatie als verplicht vak op school.
2. Bewegen, bewegen, bewegen!
Nog zo’n topper tegen stress is lichaamsbeweging. Vooral wandelen, fietsen of yoga brengen je lichaam tot rust en doen je cortisolniveau dalen. Bovendien zorgt bewegen voor een de aanmaak van endorfines, ook wel gekend als het feel-good hormoon. Die endorfineboost doet je niet alleen goed voelen, het geeft je lichaam nóg een extra stimulans om je cortisolniveau te verlagen. En dan hebben we het nog niet gehad over de verbeterde slaapkwaliteit als gevolg van die dagelijkse portie beweging.
Let op! Een sport die veel van je lichaam vraagt, kan je cortisol ook de hoogte in duwen. Een intensieve intervaltraining is dus minder geschikt om je lichaam van stress te ontdoen.
3. Gezonde voeding
Een gezond dieet kan een positieve invloed hebben op je cortisolniveau. Kies voor voeding rijk aan vezels, zoals groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten. Maar ook voedingsmiddelen zoals pure chocolade en groene thee staan erom bekend dat ze de cortisolspiegels kunnen verlagen.
4. Kwaliteitsvolle slaap
Een goede nachtrust is cruciaal om je cortisolniveau in balans te houden. Chronische slaapproblemen door bijvoorbeeld slaapapneu of werken in nachtshiften veroorzaken duidelijk een hogere cortisolwaarde.
Probeer elke nacht minimaal 7-8 uur slaap te krijgen. Een regelmatig slaappatroon helpt je lichaam om cortisol op een gezond niveau te houden.
5. Lachen
Lachen is tenslotte een hoogst amusante manier om je cortisolniveau te verlagen. Door te lachen, bijvoorbeeld tijdens het kijken van een grappige film of door tijd door te brengen met vrienden, komen niet alleen endorfines vrij, maar ook serotonine en dopamine, twee andere gelukshormonen. Bovendien heeft het daardoor ook een pijnstillend effect, en verhoog je je gevoel van mentaal welzijn. Met zo’n doeltreffende antistressmethode valt dus niet te lachen!
Bronnen: webmd.com, healthline.com, hypofyse.nl
Meer ontspannende tips:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!