Goeie vraag: is cortisone gevaarlijk?
Allergie, astma of auto-immuunziekte: cortisone wordt voor heel wat kwalen gebruikt. Maar je springt er beter voorzichtig mee om. Hoe dat precies zit, vroegen we aan de expert.
Wat is cortisone precies?
Dr. Bingé: “Cortisone is een synthetische variant van het hormoon cortisol dat we zelf aanmaken in de bijnierschors. In stress-situaties regelt cortisol onder meer ons immuunsysteem en remt het ontstekingen af. Cortisone bootst die eigenschappen na.
Enerzijds kan cortisone acuut en in hoge dosissen gebruikt worden, bijvoorbeeld bij een ernstige allergische reactie of een hevige opstoot van reuma. Anderzijds kan het ook worden ingezet als onderhoudsbehandeling in een lagere dosering. Dat gebeurt vooral bij auto-immuunaandoeningen zoals lupus en reumatoïde artritis. Cortisone wordt gegeven in de vorm van een pil, crème, puffer of injectie. Op crèmes met een lage dosering na zijn die allemaal enkel op voorschrift te verkrijgen.”
Zijn er bijwerkingen?
“Toch wel. Het syndroom van Cushing – waarbij je lichaam meer vet en vocht opslaat rond de buik en in het gezicht – is de meest gekende. Daarnaast variëren bijwerkingen van milde huidproblemen tot osteoporose en een grotere kans op diabetes. Op langere termijn zien we ook dat het somberheid en angst in de hand kan werken. Angst en stress hangen natuurlijk nauw samen. Als je continu in een hoge staat van stress verkeert – wat bij toediening van cortisone wel een beetje gebeurt – dan kan je brein inderdaad angstiger en alerter worden.
Nu, of en in welke mate je bijwerkingen krijgt is afhankelijk van jouw voorgeschiedenis, de dosis én de duurtijd van de behandeling. Eén inspuiting omwille van pakweg een allergische reactie, geeft niet veel kans op bijwerkingen. Moet je langdurig of systematisch cortisone nemen, dan komen bijwerkingen wel vaak voor. Je maakt namelijk zelf minder cortisol aan als je cortisone gebruikt. Dat is natuurlijk vervelend, maar soms weegt het nadeel van die bijwerkingen minder sterk op tegen de voordelen van het gebruik. Je arts zal die afweging dus altijd maken.”
Is cortisone verslavend?
“Dat kan zo lijken, omdat er bij langdurig gebruik van cortisone een zogenaamd ‘rebound-effect’ kan optreden, waarbij symptomen die onderdrukt werden in alle hevigheid kunnen terugkeren zodra je met de medicatie stopt. Je krijgt dan weliswaar het gevoel dat je niet zonder kunt, maar er treden geen ontwenningsverschijnselen op zoals bijvoorbeeld bij alcohol- of drugsverslaving.
Het gaat eerder over een vorm van afhankelijkheid: de eigen aanmaak van cortisol wordt stilgelegd, waardoor je lichaam na verloop van tijd afhankelijk wordt van de kunstmatige vorm. Meteen de reden waarom cortisone vaak ‘in afbouwschema’ wordt voorgeschreven, zeker bij acute gevallen. Er wordt dan bijvoorbeeld een aantal dagen een hoge dosis genomen om dan gradueel te verminderen, om je lichaam zelf aan het werk te blijven zetten.”
Werkt cortisone genezend?
“Cortisone onderdrukt in de eerste plaats symptomen. Het legt ontstekingen en een overactief immuunsysteem stil en dat kan bij chronische klachten een wereld van verschil maken. Denk maar aan allergieën, de ziekte van Crohn, reuma, eczeem en alle andere aandoeningen waarbij het immuunsysteem betrokken is. Bij anafylactische shock – een levensbedreigende allergische reactie – is cortisone zelfs levensreddend.
Het is dus een ideaal middel om klachten te verlichten, maar wat cortisone niét doet, is de reden aanpakken waarom er ontstekingen ontstaan of het immuunsysteem zichzelf aanvalt. In die zin werkt het dus niet genezend. In situaties waarbij het immuunsysteem betrokken is, hebben we daar vandaag de dag jammer genoeg hoe dan ook niet altijd de middelen voor – al boekt de geneeskunde de laatste jaren wel veel vooruitgang op dat vlak.”
Mag je met cortisonezalf in de zon?
“Beter niet, maar dat geldt eigenlijk voor elke zalf die je op je huid smeert. In zalven zitten namelijk altijd stoffen die kans geven op een ‘fototoxische’ reactie: een chemische reactie op je huid onder invloed van de zon, die rode vlekken, blaasjes of uitslag kan geven. Let hier dus goed mee op. Wees zeker alert voor direct zonlicht als je cortisonezalf gebruikt op je gezicht: de huid van ons gezicht is veel dunner en dus gevoeliger voor schade.”
Onze expert
Dr. Servaas Bingé is sportarts. Daarnaast is het zijn missie om mensen te inspireren gezond te leven en te blijven. Hij schreef verschillende boeken, waarvan ‘Lang zullen we leven’ (uitg. Lannoo) – over gezond ouder worden – het meest recente is. In zijn podcast ‘Spreekuur’ beantwoordt dokter Servaas allerlei gezondheidsvragen en gaat hij in gesprek met experts en bekende gasten.
Meer lezen over cortisone?
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!