De werking van je schildklier: dit moet je erover weten

Ze kan te snel werken, of net te traag. Maar meer weten we vaak niet over onze schildklier. En dat terwijl dit kleine orgaan superbelangrijk is!

Klein kliertje, groot belang

De schildklier is een vlindervormig kliertje dat 15 tot 25 gram kan wegen. Het bevindt zich aan de voorzijde van de hals, onder het strottenhoofd en tegen de luchtpijp. Hoe klein deze klier ook is, toch heeft ze een belangrijke taak. Ze regelt namelijk ons energieniveau en de groei en de reproductie van elke cel in ons lichaam. De schildklier moet elke cel gezond houden, nieuwe cellen doen aanmaken en de oudere cellen doen vervangen. Om dat allemaal klaar te spelen, geeft ze een schildklierhormoon of.

Ontregeld: hier gaat het mis

Schildklierproblemen komen best vaak voor, maar worden tegenwoordig gelukkig vaak vastgesteld voordat ze echt ernstig worden. Wat kan er fout gaan?

De schildklier werkt te snel

Een te snel werkende schildklier maakt te veel schildklierhormoon aan dat in het lichaam circuleert en daardoor symptomen veroorzaakt.

Dit zijn de meest voorkomende oorzaken:

• De ziekte van Graves: in 70 tot 80 procent van de gevallen is deze ziekte de oorzaak van een te snel werkende schildklier. Het is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam zelf antistoffen maakt die de schildklier stimuleren om extra schildklierhormoon aan te maken.
• De ziekte van Plummer: in 10 tot 15 procent van de gevallen is deze ziekte de oorzaak. Bij de ziekte van Plummer ontstaan er in de schildklier goedaardige bobbels die veel schildklierhormoon maken.

Dit voel je als je schildklier te snel werkt:

• De symptomen: je lichaam gaat in overdrive. Je kunt hartkloppingen krijgen, een opgejaagd gevoel, zweten, beven, vermoeider zijn, diarree krijgen, plots gewichtsverlies, pijnlijke ogen, verminderd zicht, verandering in je menstruatiepatroon, een warm en vochtig aanvoelende huid en een opgezette schildklier.
• Hoe behandelen? Soms helpen schildklierremmers om de klachten te laten verdwijnen. Is er sprake van de ziekte van Graves, dan kiest de arts er vaak voor om de schildklier helemaal stil te leggen door de patiënt elke dag een pilletje te laten nemen met schildklierhormoon in. In de meeste gevallen keren de problemen niet terug als je gedurende een jaar behandeld wordt met medicijnen. Als je een te snel werkende schildklier helemaal niet behandelt, kan dit leiden tot hartaandoeningen en een extreem verlies van spiermassa.

De schildklier werkt te traag

Een te traag werkende schildklier maakt te weinig schildklierhormoon aan. Dit kan van tijdelijke aard zijn, maar meestal is deze aandoening chronisch.

Dit zijn de meest voorkomende oorzaken:

• De ziekte van Hashimoto: Deze ziekte treft vooral volwassen vrouwen. Door een afweerreactie van het lichaam worden antistoffen tegen de eigen schildklier gemaakt waardoor de schildklier minder hormoon produceert.
• Een aangeboren traag werkende schildklier: De schildklier is onderontwikkeld of de pasgeboren baby heeft geen schildklier, waardoor er te weinig of geen schildklierhormoon aangemaakt wordt. Dit wordt bij pasgeborenen getest via de hielprik.
• Ontsteking aan de schildklier: Deze ontsteking kan door antistoffen ook ontstaan in het eerste jaar na de bevalling. Deze ontsteking is tijdelijk en gaat vaak vanzelf over.
• De ziekte van Quervain: Dit is een plotse en niet blijvende ontsteking van de schildklier die vaak ontstaat na een keelontsteking. Meestal werkt de schildklier dan eerst te snel en pas dan te traag. In de meerderheid van de gevallen geneest de aandoening volledig.
• Een tekort of teveel aan jodium in het lichaam door het gebruik van teveel of te weinig brood en zout waar jodium aan toegevoegd is.

Dit voel je als je schildklier te traag werkt:

• De symptomen: je lichaam lijkt slomer te werken. Mogelijke gevolgen? Een verlies van emotie en enthousiasme, extreme vermoeidheid, hartproblemen, menstruatieproblemen, libidoverlies, gevoeligheid voor kou, haaruitval, gewichtstoename, een hese en diepere stem.
• Hoe behandelen? Werkt de schildklier te traag, dan wordt de functie van de schildklier vervangen door de patiënt een pilletje met schildklierhormoon te geven die de werking van de schildklier overneemt. Het kan wel even duren voor de juiste dosering gevonden wordt en de klachten verdwijnen, daarom is het belangrijk om je goed te laten opvolgen en regelmatig bloed te laten prikken. Meestal moet de patiënt de schildkliertabletten levenslang innemen. Bij het ouder worden hebben patiënten ook vaak een hogere dosering nodig. De schildklier gaat met de jaren namelijk vaak nog trager werken. Als een te traag werkende schildklier niet behandeld wordt, dan kun je in het uiterste geval in coma raken.

Je ziet het in je bloed

Hoewel schildklierproblemen vroeger vrij lang onder de radar bleven, doen huisartsen tegenwoordig sneller een bloedafname zodat de meeste schildklieraandoeningen in een vroeg stadium worden opgemerkt. Een te snel of te traag werkende schildklier wordt dan ook vaak ontdekt na zo’n bloedonderzoek. In je bloed wordt de concentratie van het hormoon dat de schildklier stimuleert (TSH) gemeten. Een te lage TSH-waarde wijst dikwijls op een te snel werkende schildklier. Een te hoge TSH-waarde duidt meestal op een te traag werkende schildklier. De finale diagnose wordt gesteld door het meten van het schildklierhormoon T3 en T4 in het bloed.

Goed om te weten …

• Een te snel werkende schildklier komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, omdat vrouwen gevoeliger zijn voor de ontwikkeling van auto-immune aandoeningen.
• Je cholesterolgehalte stijgt als je schildklier traag werkt. De verminderde schildklierwerking vertraagt de afbraak van cholesterol. Bij een versnelde schildklierwerking daarentegen wordt de cholesterol afgebroken en daalt de bloedspiegel.
• Je libido zakt als je schildklier niet goed werkt.
• Een falende schildklier kan de oorzaak zijn van een depressie. 10 tot 15 procent van de depressieve mensen heeft een slecht werkende schildklier.
• Ongeveer 3 procent van de bevolking, en dan vooral vrouwen, heeft last van een traag werkende schildklier.
• In ons land krijgen zo’n 755 mensen per jaar te horen dat ze schildklierkanker hebben. Deze kanker komt meer voor bij vrouwen.

Niet te snel of te traag, wel te groot!

Een vergrote schildklier is zichtbaar als een zwelling in de hals. Deze zwelling kan een minuscuul knobbeltje zijn, maar ook zo groot als een pompelmoes. Meestal is de zwelling goedaardig. De oorzaken? De ziekte van Graves, een schildklierontsteking of jodiumtekort. Een bloedonderzoek en een schildklierscintigrafie (afbeelding die wordt gemaakt met behulp van laagradioactieve stof die wordt ingespoten) wijzen meestal uit wat de precieze oorzaak is.

De invloed van stress

Heb je lange tijd last van stress, dan kan dit schildklierklachten veroorzaken die chronisch kunnen worden. Stress heeft namelijk effect op je bijnieren en net die bijnieren zijn belangrijk voor je schildklier. Om je schildklier op en top te houden, is het belangrijk om langdurige en extreme stresssituaties te voorkomen.

Pas op met diëten!

Moderne diëten kunnen een negatief effect op de schildklier hebben. Een overdaad aan noten, zaden, groenten, plantenolie en te weinig dierlijke eiwitten of verzadigde vetten kunnen in combinatie met heftig sporten en trainen je lichaam in een staat van overleving doen terechtkomen. De schildklier kan dan trager gaan werken en vaak daalt ook de lichaamstemperatuur.

Wat tijdens en na de zwangerschap?

De schildklier is onmisbaar tijdens de zwangerschap en werkt in het begin van de zwangerschap voor twee. Vandaar dat heel wat vrouwen dan zo moe zijn. De eerste vier maanden is de foetus volledig afhankelijk van de schildklierwerking van mama. Het schildklierhormoon dat door de zwangere mama wordt geleverd, speelt een belangrijke rol bij de groei, de stofwisseling en de ontwikkeling van het zenuwstelsel.

Maar ook na de zwangerschap kan de schildklier van belang zijn. Sommige vrouwen krijgen in het eerste jaar na de bevalling namelijk een schildklierontsteking (post partum thyreoïditis). Deze ontsteking kan tijdelijk voor een te traag of te snel werkende schildklier zorgen. Dit komt voor bij 7 op 100 vrouwen die net bevallen zijn. De ontsteking geneest meestal vanzelf. Slechts bij enkelen wordt het probleem chronisch. Vaak wordt deze aandoening verward met een postnatale depressie omdat de klachten erg vergelijkbaar zijn.

Drie vragen aan de dokter

1. Wat kan ik zelf doen om mijn schildklier gezond te houden?

Dokter Jean-Luc Coolens van de Schildklierkliniek Campus Salvator Jessa Ziekenhuis Hasselt: “Voldoende jodium binnenkrijgen via je voeding is belangrijk om de schildklier optimaal te laten functioneren. Bij een tekort kan de schildklier te traag gaan werken. Vanaf de leeftijd van negen jaar hebben we per dag 150 microgram van dit mineraal nodig. Als je zes sneden brood per dag eet, dan heb je voldoende jodium binnen. Jodium komt ook voor in zeewier, zeevis en eieren. Goed om te weten: in keukenzout zit er geen jodium.”

2. Werkt mijn schildklier anders naarmate ik ouder word?

“Schildklierproblemen kunnen op latere leeftijd toenemen. Maar de klier zelf gaat niet per se achteruit als je ouder wordt. Functioneert hij op latere leeftijd toch slechter, dan zul je daar lange tijd helemaal niets van merken. De problemen worden op latere leeftijd vaak minder makkelijk herkend als schildklierproblemen. De symptomen worden dan vaak ten onrechte voor ouderdomskwaaltjes aanzien. Of als overgangsklachten. Dan hebben we het vooral over moeheid, hartkloppingen, slappere spieren, zwaarder worden of vergeetachtigheid.”

3. Kan ik leven zonder schildklier?

“Een klein percentage mensen wordt geboren zonder schildklier. Of de schildklier kan omwille van kanker volledig weggenomen worden. Er zijn dus inderdaad mensen die leven zonder schildklier. Maar dan moeten ze wel hun leven lang schildklierhormoon in de vorm van een pil nemen. Want zonder schildklierhormoon kun je niet leven.”

Coverbeeld: Getty Images – Reportage: Barbara Claeys – Met dank aan dokter Jean-Luc Coolens van de Schildklierkliniek Campus Salvator Jessa Ziekenhuis Hasselt

Lees ook:

• 9 tips om je hart te beschermen
• Zeg maar dag tegen die ochtenddip!
• 6 signalen dat jij te weinig slaapt

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!