Eenzaamheid: wat kun je doen als je je alleen voelt?
Ondanks het feit dat we dankzij internet en sociale media de klok rond met elkaar verbonden zijn, kampen steeds meer mensen met eenzaamheid. “Eenzaamheid is voor iedereen anders, maar om ons goed te voelen, hebben we mensen rondom ons nodig. Om samen te vieren, om te praten, om van elkaar te leren”, zegt Veerle Soyez, expert mentaal welbevinden bij het Vlaams Instituut Gezond Leven. “Eenzaamheid kun je doorbreken, door bijvoorbeeld je sociale vaardigheden te oefenen.”
Steeds meer eenzaamheid
Een smartphone met internet, altijd en overal toegang tot e-mail, berichtenapps en sociale media… Heel wat digitale ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat we voortdurend in contact staan met anderen. Toch kampen steeds meer mensen met eenzaamheid. Uit een studie van Statbel na de COVID-19 pandemie (2022) blijkt bijvoorbeeld dat 7,4% van de Belgen aangeeft zich altijd of bijna altijd eenzaam te hebben gevoeld in de 4 weken voor de bevraging.
En hoewel gevoelens van eenzaamheid regelmatig voorkomen bij ouderen (bij 8% van de 50- tot 74-jarigen), zijn er ook heel wat jongere mensen (bij 4,7% van de 16- tot 24-jarigen) die hiermee te maken krijgen. Verschillende studies tonen weinig of geen lineaire relatie tussen leeftijd en eenzaamheid. Maar de stijging bij ouderen gaat vaak samen met hun steeds kleiner wordende sociaal netwerk.
Wat is het precies?
Veerle Soyez: “Het is een subjectief gevoel en dus voor iedereen anders. Wanneer je je eenzaam voelt, ervaar je een sterk gemis op het vlak van relaties met anderen, ook al zijn die relaties er misschien wel. Je voelt je niet verbonden met anderen en denkt dat niemand om je geeft.
Vandaar dat je je ook eenzaam kunt voelen in een partnerrelatie, bijvoorbeeld wanneer je allebei op een andere golflengte zit en je partner je niet lijkt te begrijpen. In relaties tussen mensen zijn immers 2 aspecten van belang: je openstellen en de reactie van de gesprekspartner daarop. Lees hier meer over verbondenheid.
Is eenzaamheid hetzelfde als je alleen voelen?
“Nee, niet noodzakelijk. Hoeveel of hoe vaak je contacten hebt met anderen, zegt niet meteen iets over eenzaamheid: er is een verschil tussen ‘je eenzaam voelen’ en ‘alleen zijn’, sommige mensen zijn zelfs graag alleen. Al kunnen beiden wel samenvallen. Zo zien we bijvoorbeeld dat alleenstaanden en langdurig zieken zich vaker eenzaam voelen. Deze groepen zijn meer ‘sociaal geïsoleerd’. Dit verwijst naar een gebrek aan sociaal contact: ze wonen bijvoorbeeld alleen en hebben geen partner of ze zijn minder mobiel en blijven vaker thuis.”
Hoe komt het dat we ons soms alleen voelen?
“Eenzaamheid heeft voor iedereen een andere oorzaak. Onderstaand lijstje is niet compleet en dikwijls is er ook sprake van een combinatie van oorzaken. Deze factoren vergroten de kans op eenzaamheid bij een grote groep mensen, maar zeker niet bij iedereen.
- Wanneer je te weinig echte contacten hebt met vrienden, familie, … of wanneer je je contacten niet als voldoende waardevol ervaart, is de kans groter dat je je eenzaam voelt.
- Een levensgebeurtenis of een grote verandering: een scheiding, verhuis van je beste vriend(in), het overlijden van een belangrijke persoon, het verliezen van een job, met pensioen gaan of het krijgen van een kind. In al deze situaties is contacten leggen een nog grotere uitdaging.
- Je vindt het moeilijk om sociale contacten te leggen. Het vraagt vaak heel wat moed om de stap naar een ander te zetten. Jij bent niet de enige die het hier soms lastig mee heeft. Maar als je het moeilijk vindt om contacten te leggen, is het moeilijk of kan het langer duren om betekenisvolle relaties aan te gaan.
- Je bent (langdurig) ziek. (Chronisch) zieken en hun mantelzorgers lopen een hoger risico op eenzaamheid. Hun leven ziet er vaak anders uit dan dat van de mensen rondom hen. Daardoor vinden ze soms minder aansluiting bij anderen.
- Je voelt je onzeker of minderwaardig. Mensen met een negatief zelfbeeld kijken met die bril naar de wereld en naar anderen. Ze zullen de blikken, woorden en gedragingen van anderen ook altijd zo negatief interpreteren. Waardevolle contacten leggen, is dan niet eenvoudig.
- Misschien verwacht je heel veel van anderen. De verwachtingen van sommige mensen zijn zo hoog dat anderen er nooit aan kunnen voldoen. Het gevolg is dat ze nooit tevreden zijn, en daardoor kunnen ze zich eenzaam voelen.
- Een oorzaak die we zelf niet in de hand hebben, is de competitieve en individualistische samenleving waarin we leven. We zijn zo met anderen in competitie gekomen dat we de ander zien als iemand die we nooit helemaal kunnen vertrouwen. We hebben het idee dat we altijd moeten opletten dat er niet van ons wordt geprofiteerd. In zo’n samenleving is het ‘ieder voor zich’, met eenzaamheid als gevolg.”
Wanneer is eenzaamheid een probleem?
“Iedereen kan wel eens overvallen worden door gevoelens van eenzaamheid. Wanneer je dit maar af en toe ervaart, hoef je je er geen zorgen over te maken. Het wordt pas een probleem als het gevoel dat je geen connectie hebt met andere mensen langdurig aanwezig blijft, wanneer je deze ervaring hebt op verschillende levensdomeinen (bijvoorbeeld in je familie, maar ook tijdens je vrije tijd), of wanneer deze gevoelens heel sterk aanwezig zijn.
In die gevallen kan er een negatieve spiraal ontstaan: doordat je je niet verbonden voelt met anderen, zit je ook minder goed in je vel of voel je je minder gelukkig. En wanneer je je minder gelukkig voelt, heb je ook minder energie om je op andere mensen te richten en voor hen klaar te staan.”
Wat is de impact van eenzaamheid?
“De conclusies van de Harvard Study of Adult Development zijn helder: mensen die sterker sociaal verbonden zijn met hun familie, vrienden of de buurt waarin ze leven, zijn gelukkiger, fysiek gezonder en leven ook langer. Deze studie, die van start ging in 1938, is de langstlopende studie waarin mensen over een langere tijd gevolgd worden en die nagaat welke aspecten bijdragen tot een ‘goed leven’. Sociale relaties en sociale integratie zijn dus cruciaal voor ons mentaal welbevinden en onze ontwikkeling.
Het is net daarom dat ‘goed omringd zijn’ een van de bouwblokken is van de geluksdriehoek. De behoefte om erbij te horen is een diep menselijke behoefte. Mensen hebben elkaar nodig. Om samen iets te vieren, om met elkaar te praten, om van elkaar te leren. We doen ook gewoon graag activiteiten samen met degenen die we graag zien.
Niets is leuker dan een reisje met je geliefde, een feestje met je beste vrienden of een daguitstap met je gezin. Sociale relaties met andere mensen zijn belangrijke ‘hulpbronnen’ in het dagelijks leven. Ze vormen het sociale fundament van elk mens en dragen bij aan het gevoel van een zinvol leven.”
Wat kun je doen als je je alleen voelt?
“Omdat we ons allemaal op een andere manier eenzaam voelen, kunnen we ook verschillende manieren proberen om die eenzaamheid te overwinnen. Welke hulp, welke ondersteuning werkt voor jou? Alles hangt af van jouw persoonlijke verhaal. Belangrijk hierbij is om te onthouden dat eenzaamheid en moeilijke gevoelens overgaan. Er zijn heel wat mogelijkheden om eenzaamheid te doorbreken. Doe wat voor jou het beste lijkt.
- Houd contact met je omgeving, ook al geloof je misschien niet dat het helpt. Praat met vrienden en familie, of gewoon met iemand die je tegenkomt in de buurt of bij de bushalte. Soms kan een vriendelijk praatje een groot verschil maken. Probeer een routine op te bouwen: bel op regelmatige tijdstippen met de mensen die belangrijk zijn voor jou, of spreek met hen af. Dan is het gemakkelijker om dit te blijven doen op momenten dat je je eenzaam voelt. De meeste mensen vinden het ook fijn om te horen van iemand met wie ze het contact hebben verloren. Durf dus een bericht te sturen naar oude vrienden of collega’s. Misschien kun je de band wel weer aanhalen.
- Doe dingen waar je van geniet of plezier uithaalt. Door je tijd in te vullen met meer dingen die je leuk vindt, is er minder ruimte om je te concentreren op gevoelens van eenzaamheid. De natuur intrekken, sporten en luisteren naar podcasts en radioprogramma’s zijn slechts enkele opties om je stemming te verbeteren en je geest bezig te houden.
- Zoek manieren om anderen te ontmoeten. Om waardevolle contacten te hebben, moeten er natuurlijk eerst contacten zijn. Ontmoetingen kunnen leiden tot mooie dingen. Dus: waar kom je in contact met anderen? Zoek een groep of vereniging met een gedeelde interesse. Dat is een geweldige manier om nieuwe mensen te ontmoeten. Denk na over activiteiten die je wil uitproberen en die passen bij je situatie, en zoek groepen die zich hierop richten. Andere mensen uit je omgeving kunnen je misschien voorstellen aan een groep waar zij deel van uitmaken. En dat kan van alles zijn, van gamen en zingen tot koken of sport.
- Oefen je sociale vaardigheden. Mensen aanspreken, vragen (durven te) stellen, luisteren, over jezelf vertellen, … Het zijn belangrijke vaardigheden om contacten te leggen en te onderhouden. Daarmee aan de slag gaan kan spannend zijn. Dat is oké: je bent niet de enige die dat vindt.
- Stel je verwachtingen bij. Het is belangrijk dat je een realistisch beeld hebt van hoe sociale contacten eruitzien en van hoelang het duurt voordat die betekenis krijgen. Zo zul je minder snel teleurgesteld raken.
- Deel je gevoelens, maar vergelijk niet. Met anderen kunnen praten over hoe je je voelt, kan helpen tegen eenzaamheid. Het horen van een bekende stem of het zien van een vriendelijk gezicht zorgt ervoor dat we ons minder geïsoleerd voelen. Maar, probeer jezelf niet te vergelijken met anderen. Vergeet niet dat veel mensen alleen de leuke, mooie, goede dingen delen op sociale media, waardoor vergelijken je eenzamer kunt doen voelen. Bovendien weet je nooit zeker wat iemand anders doormaakt.
- Doe iets voor anderen. Als je je inzet voor anderen krijg je het gevoel dat je iets betekent, dat je deel uitmaakt van de samenleving, dat je ertoe doet. Dat vergroot je zelfvertrouwen.
- Reik anderen de hand. Denk aan mensen die je kent die zich ook eenzaam voelen en doe een poging om met hen in contact te komen. Vergeet niet dat mensen die zich al lange tijd eenzaam voelen het moeilijker kunnen hebben om nieuwe contacten te leggen. Daarom is het voor hen misschien niet evident om te reageren op jouw spontane contact. Wees dus geduldig en vriendelijk.
Lees ook:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!