Zo verwend en zo alleen: (foute) vooroordelen over enige kinderen
Eenzaam, een beetje zielig en op zichzelf gericht: iedereen kent de vooroordelen over enige kinderen wel. Maar kloppen ze wel? Volgens psychologieprofessor Patrick Meurs moeten we dat toch flink nuanceren!
Is dat erg, opgroeien zonder broers of zussen, als het enige kind van je ouders? Toen we die vraag stelden op onze Facebookpagina waren de reacties massaal. Want ja, veel lezeressen voelden het gemis. Maar nee, niet iedereen voelde zich eenzaam. Als kind ervaarden sommigen het als ‘erg’, als volwassene leerden ze het relativeren. En omgekeerd.
“Het verhaal van enige kinderen is dan ook zeer genuanceerd, en niet per se negatief”, weet professor Patrick Meurs, die al over het onderwerp publiceerde. “Enige kinderen zijn niet per definitie verwender, egocentrischer of eenzamer. Enige kinderen hebben wel van kleins af minder kunnen ‘oefenen’ in interacties met broers en zussen. Heb je wel broers of zussen, dan heb je van kindsbeen af geleerd om te delen, toe te geven, het bij te leggen na een ruzie…
Gezinnen met minstens twee kinderen beleven simpelweg al veel leermomenten aan tafel ook. Voor enige kinderen ligt dat net wat anders, zij moeten deze grote en kleine uitdagingen vaak ook leren buiten het gezin. Op school, tijdens hobby’s… Dat andere netwerk is voor iedereen belangrijk om te leren samenleven en rekening te leren houden met anderen, maar voor enige kinderen is het een noodzaak.
Worden enige kinderen verwend door hun ouders?
Het is belangrijk dat ouders van enige kinderen die deur naar andere contacten openzetten. Zodat ook enige kinderen het gevoel hebben omringd te zijn, maar ook om bepaalde frustraties en beperkingen te leren kennen, en om te ervaren dat ze niet altijd alle aandacht of altijd hun zin kunnen krijgen. Want dat is de grootste valkuil voor ouders van enige kinderen: als je maar één kleintje hebt, is het verleidelijk om het te overladen met aandacht en verwennerij.
Gelukkig beseft het merendeel van de ouders dat ook enige kinderen grenzen nodig hebben. Veel afstemmen en praten met je kinderen, en consequent zijn. Alleenstaande ouders van een enig kind staan daarin iets kwetsbaarder – er is geen partner om die grenzen kracht bij te zetten, maar uiteindelijk slagen zij er evengoed in om structuren en grenzen te handhaven.
De expert: “Het is belangrijk dat ouders van enige kinderen die deur naar andere contacten openzetten”
Of ouders van enige kinderen ook angstiger zijn, bang dat hun enige kind iets overkomt? Misschien wel. Elke ouder is kwetsbaar op vlak van zijn kinderen. Maar als je slechts één kind hebt, ben je ‘kwetsbaar in dat ene kind’. Dan heb je wellicht iets meer schrik dat je dat kind kunt verliezen of ben je bang dat je het zou kunnen kwetsen. Heb je twee of meer kinderen? Dan heb je al kunnen oefenen in het ouderschap, en kun je makkelijker relativeren. Dat is een ervaring die ouders van één kind niet hebben.”
Hebben enige kinderen een hechtere band met ma en pa?
“Vanzelf ben je als ‘kind alleen’ hechter met je ouders”, weet professor Meurs. Zoals ook lezeres Sandra (45) vertelt: “Mijn ouders betekenen alles voor me.” Ook Jolien (29) zou het niet anders gewild hebben. “Ik krijg veel aandacht van mijn ouders en we begrijpen elkaar zonder woorden. Ma, pa en ik zijn een hecht kliekje.” Veerle (46) sluit zich aan: “Ik kom uit een zeer warm nest en had in de buurt voldoende vrienden en vriendinnen om te spelen. Ik heb niets gemist.”
“Zolang de gezinssituatie in balans is, ben je gezond gehecht en voelt iedereen zich goed in zijn vel”, gaat professor Meurs verder. “Maar soms zitten ouders te dicht op hun enige kinderen. Kinderen kunnen dat als te nauw ervaren, en vinden het lastiger om afstand te nemen. Enige kinderen zullen zich daarom ook sneller schuldig voelen. De verwachtingen van ouders van enige kinderen en de druk die enige kinderen voelen om die waar te maken is groter.”
Hebben ze sneller een schuldgevoel?
Suzy (49: “Mijn ouders hadden een eigen zaak en toen ik als enige dochter besliste om die niet verder te zetten, was er boosheid en ontgoocheling. Ik voelde me ontzettend schuldig. Had ik broers of zussen, dan was de kans groter geweest dat iemand dat uitgestippelde pad van mijn ouders wel zou gevolgd hebben.”
Professor Meurs: “Dat schuldgevoel speelt op in grote en kleine situaties. Enige kinderen zullen doorgaans ook meer moeite doen om hun ouders te bellen of eens van zich te laten horen als ze bijvoorbeeld een lange reis maken. Dat verantwoordelijkheidsgevoel groeit erin, en zal ook later parten spelen en nodig zijn, wanneer ze alleen instaan voor de zorg van hun ouder wordende ouders. Een toekomstbeeld waar veel enige kinderen het moeilijk mee hebben.
De expert: “Enige kinderen vinden het lastiger om afstand te nemen van hun ouders, en zullen zich ook sneller schuldig voelen”
Vanessa (49) herkent dit: “Mijn vader is hulpbehoevend, en die last drukt alleen op mijn schouders. Ik kan niet overleggen met broers of zussen, en moet alleen beslissen. Ook toen mijn moeder onlangs een zware hartoperatie onderging, vond ik dit best zwaar en emotioneel. Ik kon die emotionele en praktische last nooit eens delen met iemand, een broer of zus, die me 100% had begrepen.”
Ook Dorien (28) vreest de oude dag van haar ouders: “Ik mis een broer of zus om lief en leed mee te delen op de dag dat mijn ouders er niet meer zijn. Ook al heb ik vrienden en familie die me zullen steunen, ik zal me dan ontzettend alleen voelen. Ik heb op dat moment niemand die zich zal voelen zoals ik. Niemand.”
Lezeres Vanessa: “Mijn vader is hulpbehoevend, en die last drukt alleen op mijn schouders. Ik kan niet overleggen met broers of zussen, en moet alleen beslissen”
Willen enige kinderen later zelf een groter gezin?
Enige kinderen maken door hun status specifieke, bewuste keuzes in hun volwassen leven: ze zoeken bijvoorbeeld een partner mét broers en zussen, dromen van een gezin met meer dan één kind en gaan daar ook voor… Ze gaan actief op zoek naar de gezellige drukte die ze misschien moesten missen in het kleinere gezin waarin ze zelf opgroeiden.
Suzy (49): “Toen ik het met mijn man over kinderen had, was ik meteen erg duidelijk. Ik wilde minstens twee kinderen. Ik droomde voor mijn eigen kinderen wél van broers of zussen. We kregen er drie, en als ik hun hechte band zie, hen dingen zie delen met elkaar, ben ik blij. Maar voel ik altijd ook het gemis, van iets wat ik nooit zal kennen.”
Missen ze een broer of zus?
Suzy (49): “Als klein kind vroeg ik aan Sinterklaas geen pop of keukentje, maar een broertje. Kerst en verjaardagen van ’t zelfde. En mochten mama of papa niet genoeg centjes hebben voor een broertje, dan kregen ze mijn spaarcentjes. Zo graag wilde ik het.” Of Vanessa (37): “Als kind miste ik een soulmate, een speelkameraadje, een maatje om een gezelschapsspelletje te spelen, om eens mee te ruziën of mijn geheimen aan te vertellen.”
De expert: “Sommige enige kinderen voelen zich alleen, andere voelen amper gemis. Heb je hechte vriendschappen, ben je sociaal of niet… Dat soort dingen bepaalt alles”
Maar Kim (41) nuanceert: “Als kind vond ik het geweldig enig kind te zijn. Ik had ouders die veel tijd voor me maakten en vriendinnetjes liepen de deur plat. Ik genoot van alle aandacht, maar lag ook nachten wakker. Want wat als mijn ouders er niet meer zouden zijn? Die gedachte kon me ontzettend verdrietig maken. En ook: ik ben de enige met herinneringen aan vroeger. Ik kan ze wel delen met mijn man en kinderen, maar ik heb geen zus of broer tegen wie ik kan zeggen: ‘Weet je nog toen….?’ En dat vind ik jammer.”
Professor Meurs: “Hoe enige kinderen dat alleen-zijn ervaren – positief of negatief – hangt af van verschillende factoren: draag je die eenzaamheid heel erg in je, of wordt die leegte voldoende ingevuld door andere relaties en vrienden? Ben je gedreven en ga je als enig kind actief op zoek naar andere contacten, of niet. En ook: gaf je familie je kansen om met anderen in contact te komen? Die combinatie van dingen zijn allesbepalend voor hoe je als enig kind je status, het alleenzijn, ervaart. Het maakt dat sommige enige kinderen geen of amper gemis zullen voelen, en anderen net wel.”
Groeien enige kinderen op tot asociale volwassenen?
Zeker niet, want doorgaans zijn enige kinderen eerder sociaal. Ze maken werk van mooie, hechte vriendschappen.
Britt (22): “Vaak kwamen vriendinnen spelen of ging ik bij hen spelen. Mijn beste vriendin ging elk jaar mee op vakantie. Ze is als een zus voor me.”
Lezeres Sandra: “Ik heb vrienden uit de duizend, op wie ik altijd kan rekenen. Ze zijn voor mij intussen evenwaardig aan broers of zussen”
Sandra (45): “Ik heb zeker broers en zussen gemist, maar vandaag compenseer ik dat met een ferme vriendenkring. Ik onderhoud oude vriendschappen en investeer in nieuwe. Ik heb vrienden uit de duizend, op wie ik altijd kan rekenen. Ze zijn voor mij intussen evenwaardig aan broers of zussen.”
Mieke (37) mist ook geen broers of zussen: “Ik heb een aantal supergoede vriendinnen, echt framily zijn ze voor me. We vieren de verjaardagen en communies van onze kinderen, en doen leuke dingen samen. Ik kan op hen rekenen in moeilijke tijden of als een van de kinderen opvang nodig heeft. Ik weet niet hoe het voelt om een echte zus te hebben, maar mijn hartsvriendinnen voelen voor mij een stuk aan als echte familie.”
Zulke vriendschappen zijn vaak minder complex dan de relaties die anderen hebben met hun broers of zussen. Professor Meurs: “De relaties die je hebt met je ‘brussen’, met je ‘siblings’ zijn altijd wat ingewikkeld. Het zijn je gevaarlijkste vrienden en je dierbaarste vijanden, wordt weleens gezegd. Met je broers en zussen heb je de langste band uit je leven: je ouders ben je vroeger kwijt, vrienden komen pas later in je leven. Als kind alleen heb je die lange, exclusieve, maar ook complexe relaties niet gehad. Dat kan een nadeel zijn, maar dus ook een voordeel.
Nathalie (45) beaamt: “Mijn man en ik zijn allebei alleen thuis. We hebben een grote vriendenkring, en ik zie dat als een voordeel. Je vrienden kies je zelf, je broers of zussen heb je niet te kiezen. Bij wrevel maakt dat alles complexer. Nee, mijn man en ik zijn best tevreden met ons leven als enig kind.”
Zijn enige kinderen kwetsbaarder op moeilijke momenten?
“Worstel je met jezelf, met bepaalde aspecten in je leven? Dan kunnen gesprekken met broers of zussen dan weer wel sneller voor duidelijkheid zorgen of inzichten geven over jezelf. Zij kennen jou het beste, en die kennis kan in je voordeel spelen als je met iets zit. Op voorwaarde dat je aan je broers en zussen goede gesprekspartners hebt.
Dat is iets wat enige kinderen zouden kunnen missen, waardoor ze op lastigere momenten niets kunnen afchecken met hun ‘brussen’. Over een bepaald proces, een bepaalde verwerking, een bepaalde kwetsuur zullen ze zo misschien iets langer doen. Omdat ze soms cruciale bijkomende informatie van hun broers en zussen missen, informatie die hen dan kan helpen om bijvoorbeeld een moeilijkere thuissituatie te verwerken. Precies omdat ze enkel op zichzelf kunnen terugvallen.
De expert: “In complexere gezinssituaties sta je als enig kind ongetwijfeld kwetsbaarder. Maar als alles min of meer stabiel loopt, is het verschil tussen opgroeien met of zonder broers of zussen eerder klein”
Net zo wanneer je enig kind bent in een kwetsbaar gezin. Dan zit je veel dichter op de problemen van je ouders, en bestaat de kans dat je die last te fel op je neemt, omdat je ze niet kunt ‘verdelen’ over je broers of zussen.”
Zoals bij Carmen (30): “Mijn moeder had psychische problemen. Ik stelde me geen vragen, tot ik ouder werd. Vandaag heb ik spijt dat ik enig kind ben, het heeft me getekend. Ik miste in moeilijke eenzame tijden een klankbord, een speelkameraadje. Als ik nu terugblik, had ik een lastige kindertijd: met veel angsten en paniek, en nachtmerries waarin ik alleen op de wereld was. Ik heb zelf twee kindjes, omdat ik hen die eenzaamheid wil besparen.”
Professor Meurs: “In complexere gezinssituaties sta je als enig kind ongetwijfeld kwetsbaarder. Maar als alles min of meer stabiel loopt binnen een gezin, is het verschil tussen opgroeien met of zonder broers en zussen eerder klein. En dat is ook meteen mijn algemene conclusie over een leven als enig kind: het maakt je niet per se gelukkiger of ongelukkiger dan wanneer je tussen broers en zussen zou opgroeien.”
NOG MEER LEZEN OVER FAMILIE:
- 7x dingen die je herkent als je enig kind bent
- Openhartig: Annemie werd afgestaan ter adoptie en ontdekte dat ze 5 broers en zussen heeft
- De kracht van familie: “Hoe diep hij ook viel, ik zag nooit alleen die drugsverslaafde, maar altijd ook mijn kind”
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!