Galstenen: hoe kun je ze voorkomen (en zijn ze gevaarlijk)?
Wie ooit al last heeft gehad van galstenen, weet hoe pijnlijk die kunnen zijn. Maar waar komen ze vandaan, en hoe raak je er weer vanaf? We vroegen het aan professor Messaoudi.
Wat is de galblaas?
Prof dr. Nouredin Messaoudi, pancreas-, lever- en galblaaschirurg aan het UZ Brussel: “De galblaas is een klein, peervormig orgaan net onder je lever. Het is een soort buidelzakje waarin gal wordt bewaard, een geelgroene vloeistof die je nodig hebt om vetten af te breken. De gal zelf wordt niet in de galblaas aangemaakt, maar in de lever. De galblaas dient voor de tijdelijke opslag, omdat je tussen de maaltijden door niet meteen gal nodig hebt. Via de galwegen wordt gal uiteindelijk naar de darmen geleid, waar die zijn werk doet.”
Hoe ontstaan galstenen?
“Wanneer de galblaas samenknijpt om gal naar de darmen te sturen, kan er een restje gal achterblijven dat samenklontert en langzaam versteent. Soms zijn die galstenen zo klein als een zaadje, maar ze kunnen ook zo groot worden als een ei.
Galstenen komen best vaak voor, bij vrouwen twee keer zo vaak als bij mannen, heel uitzonderlijk ook bij kinderen. Toch merkt twee derde van de mensen met galstenen hier niets van. Klachten ontstaan pas wanneer een galsteen vast komt te zitten en de gal niet meer goed kan doorstromen.”
Hoe weet ik of ik galstenen heb?
“Een galsteen zal niet altijd klachten geven, alleen als hij de galwegen blokkeert. De galblaas zal dan proberen de versperring op te heffen en de galsteen door te laten stromen. Dit doet ze door heftig samen te trekken, waardoor deze symptomen kunnen ontstaan:
- Je krijgt een galcrisis: hevige, acute pijn in de rechterbovenbuik die soms uitstraalt naar de hele rechterzijde en/of je rug, middenbuik of schouder. Die blijft duren tot het samentrekken stopt en de steen weer loskomt.
- Je kunt ook last hebben van misselijkheid, braken, en zelfs geelzucht als een galsteen de galwegen blijft blokkeren.
- Ook donkere urine of lichte stoelgang zijn een symptoom. Galvloeistof zorgt bij een normale werking voor de gele kleur van onze urine en de bruine kleur van onze stoelgang. Als de gal niet meer goed doorstroomt, wordt de urine veel donkerder en de ontlasting veel bleker.
- Jeuk: gal beïnvloedt de zenuwen in de huid, waardoor die erg kan gaan jeuken.
Wat zijn de risicofactoren?
“Vier risicofactoren verhogen de kans op galstenen. Je kunt ze samenvatten als ‘de 4 F’en’:
- Female: Vrouwen hebben meer kans op galstenen dan mannen. Door de hormonen is de gal van vrouwen stroperig, waardoor ze sneller gaat verklonteren.
- Forty: Leeftijd speelt een rol – vanaf 40 jaar stijgt het risico op steenvorming.
- Fertile: Zwangere vrouwen lopen, ook weer door de hormonen, meer risico op galstenen.
- Fat: Obesitas of gewichtsschommelingen – hoe meer vet er in het lichaam aanwezig is, hoe groter de kans op galstenen.”
Zijn galstenen gevaarlijk?
“Galstenen op zich vormen geen gevaar. Het is pas als ze vast blijven zitten, dat er complicaties kunnen ontstaan, zoals:
- Ontsteking van de galwegen of galblaas. Je voelt je dan ziek, hebt last van pijn en misselijkheid, en hebt meestal koorts en rillingen.
- Alvleesklierontsteking. Als de galstenen worden uitgestoten door de galblaas, gaan ze op een andere plaats in het lichaam vastzitten. Vaak is dat de plaats waar de afvoerkanalen van de galblaas in de dunne darm uitmonden, waar ook de alvleesklier zijn sappen leegmaakt. Bij een alvleesklierontsteking voel je je erg ziek. Je hebt koorts en een aanhoudende pijn diep in je bovenbuik die doorloopt naar je rug.”
Wat doe je eraan?
“Pijnstilling kan helpen om de acute pijn van een galcrisis te verlichten, maar het is maar een tijdelijke oplossing. Meestal wordt een ingreep ingepland om de galblaas te verwijderen, om te voorkomen dat de galcrisis terugkomt. In geval van een galblaasontsteking is zo’n ingreep zelfs dringend en noodzakelijk. De galblaas wordt meestal met een kijkoperatie weggehaald. Je kunt trouwens perfect leven zonder galblaas. De lever blijft gal produceren, die dan niet meer wordt opgeslagen in de galblaas, maar continu in kleine hoeveelheden afgegeven wordt aan de dunne darm.”
Hoe kun je galstenen voorkomen?
Galstenen kun je niet volledig voorkomen, maar met een gezonde levensstijl kun je het risico wel verminderen:
- Kies voor evenwichtige voeding met weinig verzadigde vetten.
- Beweeg regelmatig.
- Drink voldoende water.
- Vermijd snelle gewichtsveranderingen of crashdiëten.
- Beperk overmatig alcoholgebruik.
Zijn galstenen erfelijk?
“Ondanks een gezonde levensstijl ontwikkelen sommige mensen toch galstenen, vaak omdat er een erfelijke aanleg is. Ook bepaalde aandoeningen verhogen de kans op galstenen. Bij de ziekte van Crohn, bijvoorbeeld, neemt de ontstoken dunne darm minder goed vetten op, waardoor de samenstelling van de gal in de galblaas verandert, wat kan leiden tot het ontstaan van galstenen. Voor patiënten met een verhoogd risico door specifieke aandoeningen bestaat er preventieve medicatie in de vorm van galoplossende middelen.”
Tekst: Maaike Clarysse
Ook over je gezondheid:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!