Stotteren: wat is het juist en hoe ga je ermee om?
Stotteren is meer dan een spraakstoornis alleen. Mensen die er last van hebben, ondervinden dagelijks de gevolgen, zowel op persoonlijk, sociaal-emotioneel als op professioneel vlak. En dat is niet altijd even gemakkelijk.
Wat is stotteren?
Stotteren is een stoornis in de spraakontwikkeling. Het ontstaat vaak tussen het tweede en vijfde levensjaar, in een periode dat de spraak en taal, en dus ook de communicatieve vaardigheden zich ontwikkelen.
Spreken is immers iets complex dat heel wat coördinatie en timing vereist: gedachten, ideeën of gevoelens moeten omgezet worden in woorden en zinnen. Die taal wordt vervolgens omgezet in spraakbewegingen.
En of dat niet simpel is: je hebt meer dan 100 spieren nodig om precies de goede bewegingen te maken, met de juiste snelheid en kracht, op het juiste moment.
Geen wonder dat dat soms niet goed lukt en dat een klank herhaald of langer aangehouden wordt.
Hoe ontstaat het?
Er zijn verschillende factoren die een rol spelen bij het ontstaan en de ontwikkeling van stotteren:
- Snelheidsfactoren: te snel willen spreken, onvoldoende tijd nemen, snelle beurtwisselingen in een gesprek, een hoge leefsnelheid met een gejaagd gevoel als gevolg.
- Spanningsfactoren: zowel in de omgeving (bv. periodes met veel verandering) als bij de stotteraar zelf (bv. temperament, perfectionisme).
- Belemmeringen: zoals spraak- en taalontwikkelingsproblemen en gezondheidsbeperkingen (bv. een oorontsteking of vermoeidheid).
Hoe herken je het?
Stotteren uit zich op verschillende manieren. Dikwijls is het een combinatie van verschillende zaken, zoals:
- Woorden, lettergrepen en/of letters herhalen
- Klanken verlengen
- Blijven vastzitten op bepaalde letters, met pauzes tussen
- Stopwoordjes en/of aanloopwoorden gebruiken
- Stijging in toonhoogte en volume tijdens het spreken
- Spanningen in het gezicht, met trillingen in de mond en kaak
- Spanningen in het lichaam, vooral in de borst en armen
- Spreekangst en vermijdingsgedrag: andere woorden gebruiken of weigeren antwoord te geven of iets te zeggen
Herken je deze signalen bij jezelf of bij je kind? Raadpleeg dan een huisarts, logopedist of stottertherapeut. Want hoe vroeger je erbij bent, hoe groter de kans dat het stotteren verdwijnt. Vooral bij kinderen kun je zo problemen op latere leeftijd voorkomen.
Stotteren bij volwassenen
Stotteren komt meer voor bij kinderen dan bij volwassenen, omdat het probleem meestal van kinds af wordt aangepakt. Bij ongeveer de helft van de stotterende peuters en kleuters verdwijnt het bovendien vanzelf zodra ze hun spraak beter leren besturen.
Maar als het stotteren niet professioneel wordt aangepakt of vanzelf verdwijnt, kunnen problemen aanhouden tot de volwassen leeftijd.
Er ontstaat dan vaak een soort vermijdings- en vluchtgedrag als gevolg van negatieve ervaringen met stotteren. Het resultaat is een vicieuze cirkel. Telkens opnieuw stotteren maakt het een automatische reactie.
Stottertherapie op maat
Zowat 1 procent van de bevolking stottert. Een grote groep mensen blijft bij de pakken zitten en aanvaardt het stotteren. Toch zijn er scharniermomenten in het leven: momenten waarop je het probleem bij de wortel wilt aanpakken.
Denk maar aan een sollicitatie, de zoektocht naar een vaste relatie en zo verder. Rond de leeftijd van 25 jaar zoeken volwassenen vaak hulp bij een logopedist of stottertherapeut.
Eén juiste methode voor alle stotterende mensen bestaat niet. Een persoonlijke aanpak belangrijk is tijdens de stottertherapie.
Er wordt gewerkt aan de motorische en psychologische kant van het spreken en meestal is het even een zoektocht naar de juiste manier om met stotteren om te gaan.
Hoe dan ook hangt alles af van de motivatie, het doorzettingsvermogen en de graad van de stoornis. Bepaalde circuits in onze hersenen kunnen geactiveerd of gedeactiveerd worden, waardoor we in staat zijn om gedrag te ‘herprogrammeren’.
Het is dus zeker de moeite om het heft in eigen handen te nemen en op zoek te gaan naar nieuwe manieren om als stotteraar aan je spraakvermogen te werken.
Hoe ga je ermee om?
1. Als vriend(in), ouder of familielid
- Luister naar wát de stotteraar zegt, en niet hóé hij iets zegt.
- Hou op natuurlijke wijze oogcontact, zoals je dat ook doet bij anderen.
- Spreek zelf rustig.
- Leg geen nadruk op het stotteren. Adviezen als ‘Zeg het nog eens’, ‘Praat eens rustig’, ‘Haal eerst adem’ zijn goedbedoeld, maar ze verhogen enkel de spanning op het praten. Dat werkt stotteren net in de hand.
- Probeer aan te voelen of het stotteren bespreekbaar is. Zo ja, vraag hoe je best kunt helpen als hij/zij er niet uitkomt.
- Probeer een omgeving te creëren waarin de stotteraar het comfortabel vindt om met jou te praten. Dat werkt ondersteunend.
- Geef de stotteraar ook zelfvertrouwen in andere vormen. Benadruk bijvoorbeeld iets dat hij/zij goed heeft gedaan. Stotteren is tenslotte slechts een klein deeltje van de persoon.
Ook interessant: Wat als je kind stottert?
2. Als stotteraar
- Praat rustig en jaag jezelf niet op, maar neem je tijd en haal rustig adem. Stress kan stotteren verergeren.
- Probeer vermijdingsgedrag of angst om te spreken van je af te zetten. Niet gemakkelijk, maar zo voorkom je een negatieve spiraal.
- Openheid is erg belangrijk. Wees dus niet bang om het onderwerp aan te kaarten in je omgeving. Net omdat je het bespreekbaar maakt, zul je veel begrip en respect krijgen.
- Zoek professionele hulp om van het stotteren af te geraken. Dat kan bij een gespecialiseerde logopedist of stottertherapeut. De eerste stap is mischien moeilijk, maar het komt je zelfvertrouwen, sociaal-emotioneel welzijn en professionele leven enkel ten goede.
Meer weten over stotteren?
Surf dan zeker eens naar stotteren.be, de website van de groepspraktijk AAS (Algemene Aanpak Stotteren) van Gert Reunes.
Ooit was hij zelf stotteraar: hij werd er als kind vaak mee gepest op school. Stotteren maakte hem verlegen, hij was bang om met iemand te praten, laat staan contact te zoeken met een meisje.
Tot hij de klik maakte en weer ging studeren: logopedie, met stotteren als als specialisatie. Nu is Gert stottertherapeut en helpt hij anderen om ervan af te komen.
Hij schreef er enkele boeken over: hier vind je zijn gratis autobiografie ‘Spreken is Goud’ en het boek ‘Als spreken moeilijk is’.
Bronnen: stotteren.be, gezondheid.be.
Lees ook:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!