Hoe herken je reuma en wat kun je er zelf tegen doen?
Iedereen kent wel iemand met reuma, maar wat is het eigenlijk? En kloppen de verhalen die je over reumatische aandoeningen hoort? Professor reumatologie Ruth Wittoek (Universitair Ziekenhuis Gent) geeft een antwoord op al je vragen.
Twee varianten
Prof Dr. Wittoek: “Mensen gebruiken de termen vaak door elkaar, maar er bestaat niet zoiets als één aandoening genaamd reuma. Globaal gezien maken we een onderscheid tussen twee verschillende varianten: ontstekingsreuma en slijtagereuma, waaronder binnen de eerste groep wel een tiental verschillende ziektebeelden vallen.
1. Ontstekingsreuma
De meestvoorkomende vormen zijn reumatoïde artritis, psoriasis artritis en jicht artritis. Deze vormen zien we bij 1 tot 7% van de bevolking. Dat lijkt misschien niet veel, maar over een bevolking van bijna 11 miljoen in België zijn dat best wat patiënten. Reumatoïde artritis is de vorm die door veel mensen als reuma bestempeld wordt. De beschadigingen na herhaaldelijke ontstekingen op de gewrichten zorgen voor de typische vervormingen die je onder andere vaak opmerkt ter hoogte van de handen.
2. Slijtagereuma
De wetenschappelijke naam is osteoartritis, maar mensen kennen dit in de volksmond als artrose. Deze vorm van reuma is echt eigen aan ouder worden en komt zeer uitzonderlijk voor op jongere leeftijd, bij bijvoorbeeld topsporters en mensen met zware beroepen.
De grote verschillen tussen artritis en artrose
1. Ontsteking versus geen ontsteking
Bij artritis gaat het om lokale ontstekingen ter hoogte van gewrichten, in veel gevallen veroorzaakt door je immuunstelsel dat op hol slaat. Daarbij zien we dan vaak auto-antilichamen in het bloed, die je gewrichten en gewrichtskapsels aantasten. Je herkent artritis aan een rood, pijnlijk, opgezwollen gewricht en je kunt het gewricht nog maar moeilijk bewegen. Toch is het ook belangrijk om te onthouden dat niet elke vorm van ontstekingsreuma een autoimmuunziekte is, terwijl er wel ontstekingen in het bloed aanwezig zijn.
Bij mensen met artrose zien we geen ontstekingen in het bloed, maar ook zij kunnen soms gezwollen gewrichten vertonen. Wat daarbij vaker opvalt, zijn de beenderige verdikkingen en knobbels, zoals je vaak ziet ter hoogte van de vingers.
2. Verschillende pijnen
Artrosepijn en artritispijn is ook erg verschillend. Mensen met artritis kunnen bijvoorbeeld ’s nachts een hevige pijn voelen en hiervan spontaan ontwaken in de vroege ochtend. Hierdoor kunnen ze absoluut niet meer in bed blijven liggen. Door te bewegen, kunnen ze de pijn wat verminderen. Heb je artrose, dan is het net omgekeerd. Door te rusten, zal de pijn verminderen. Maar na een hele dag werken komt de pijn net weer op.
Kun je een genetische aanleg hebben om artritis te krijgen?
Soms is er een genetische aanleg. Toch zien we in de meerderheid van de gevallen geen afwijkingen in het genetisch profiel, maar zijn mensen toch ergens geboren met een zekere aanleg, bijvoorbeeld voor reumatoïde artritis. Dat hoeft niet onmiddellijk een probleem te zijn. Maar vaak evolueert het immuunstelsel zodanig dat auto-antilichamen stelselmatig beginnen toenemen en actiever worden, zodat je toch reumatoïde artritis ontwikkelt. Bij rokers zien we dat je immuunsysteem ook op die manier getriggerd wordt om op termijn toch artritis te krijgen.
Wanneer moet je naar de dokter?
Niet elke spier- of gewrichtspijn is verontrustend. Zo kun je wat last hebben van je rug als je die overbelastte tijdens het werken in de tuin of na intensief sporten. Toch zijn er twee belangrijke zaken waarop je moet letten.
- Heb je een spontaan opgezwollen, rood, pijnlijk gewricht? Dan is daar altijd een onderliggende reden voor. Dat moet best goed onderzocht worden.
- Hou je rugpijn in de gaten. Zeker wanneer de pijn op jonge leeftijd (voor 45 jaar) ontstaat. Gaat die maar moeilijk over en word je er wakker van ’s nachts? Dan laat je dit best controleren, want er bestaan bepaalde vormen van reuma waarbij vooral rugpijnklachten erg aanwezig zijn.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Reuma kun je vaak niet zo snel vaststellen. Maar de manier van onderzoeken loopt ongeveer zo:
- Tijdens de consultatie stellen we je heel wat vragen, en vaak niet enkel over de gewrichten. Heb je een droge mond? Staan je vingers gezwollen? Heb je oogontstekingen gehad? Zijn er darmziekten in de familie? Er bestaan zoveel uiteenlopende symptomen en signalen.
- We controleren het lichaam ook op mogelijke aanknopingspunten. Denk daarbij aan gezwollen en drukpijnlijke gewrichten, huidschilfers en andere huiduitslag, knobbels, …
- Daarna doen we meestal bloedonderzoeken. Is er sprake van ontsteking? Zijn er auto-antilichamen aanwezig? Vinden we genetische aanwijzingen?
- Aanvullend kunnen we echografieën, radiografieën en andere scans zoals een CT- of MRI-scan van gewrichten en/of rug maken.
Na al die onderzoeken proberen we de puzzel bij elkaar te leggen, maar dat vraagt dus jammer genoeg wel wat tijd.
Wat kun je zelf doen om reuma te vermijden?
In het geval van artritis
Helaas kun je in dit geval weinig doen. Je immuunstelsel heb je niet zelf onder controle. De belangrijkste raad die we kunnen geven: probeer evenwichtig te leven en probeer stress te vermijden. Stop ook zeker met roken. Want het kan de vorming van auto-antilichamen doen toenemen. Het is zelfs bewezen dat behandelingen ook minder goed aanslaan bij patiënten met reumatoïde artritis die roken.
De grote uitzondering is jicht artritis. In dat geval kun je opstoten proberen vermijden. Belangrijk daarbij is het reduceren van eiwitrijke voeding, zoals rood vlees en schaaldieren. Zuivelproducten en groenten en fruit vormen absoluut geen probleem. Ook alcohol kun je maar beter links laten liggen. Door de neerslag van urinezuurkristalletjes kun je een opstoot krijgen in je gewrichten. Mensen denken bij urinezuur vaak aan het eten van zure dingen, zoals citroenen en pompelmoezen, maar dat is dus een groot misverstand.
In het geval van artrose
De vorming van artrose kun je enigszins beïnvloeden. Ouder worden we allemaal, maar er zijn wel een aantal zaken waar je op kunt letten:
- Let op je gewicht. Zwaarlijvigheid of obesitas is een van de grootste risicofactoren die je gewrichten overbelasten.
- Vooral voor vrouwen belangrijk: het dagelijks dragen van hakken hoger dan 3 cm is echt niet goed voor je knieën, heupen en rug.
- Is er toch artrose bij je vastgesteld? Blijf dan vooral bewegen. Wandelen, fietsen of zwemmen zijn ideale activiteiten. Beweging zorgt ervoor dat het gewrichtsvocht in je gewrichten rijker van kwaliteit wordt, waardoor je gewricht beter gevoed wordt.
De grootste misverstanden over reuma
1. Reuma is iets voor oude mensen
Een erg grote misvatting. Zeker ontstekingsreuma kun je op elke leeftijd krijgen. Ook kinderen krijgen er jammer genoeg mee te maken. De meeste patiënten die ik zie, zijn bij aanvang van de ziekte tussen de 40 à 50 jaar oud, maar het jongste patiëntje met artritis dat ik onderzocht was amper 4 maanden oud.
2. Ik krijg geen onmiddellijke diagnose, mijn arts neemt me niet serieus
Het is belangrijk om te weten dat het soms moeilijk is om onmiddellijk een juiste diagnose te stellen. Soms lijkt er iets te zien in je bloed, maar blijkt het toch geen reuma te zijn. Omgekeerd zien we soms niet echt iets in je bloed, maar blijkt het na bijkomende onderzoeken wel om reuma te gaan. Jammer genoeg moeten we van onze patiënten vaak geduld vragen. In het geval van reuma moet je onthouden: tijd brengt duidelijkheid.
3. Door reuma kun je nog maar moeilijk een normaal leven leiden
Reuma is effectief een chronische aandoening. Je kunt er dus niet van genezen, maar je zal er ook niet van sterven. Met de juiste medicatie en therapie kun je een quasi normaal leven leiden. Door de ziekte te doen sluimeren en in slaaptoestand te brengen, zorgen we ervoor dat patiënten niet te vaak opstoten hebben. Denk dus niet onmiddellijk aan allerlei doemscenario’s zoals ‘ik zal nooit mama kunnen worden’ of ‘ik kan nooit meer gaan werken’. Het is even zoeken, maar we kunnen je ziekte helpen controleren.
4. Artrose is erg pijnlijk
Artrose kan erg pijnlijk zijn, maar niet elke artrose geeft pijnklachten. Bij 60 of 70% van de 60-plussers is op radiografieën een vorm van artrose te zien, maar amper 30% heeft er ook effectief last van. Slijtage is eigen aan ouder worden, maar het hoeft niet te betekenen dat je sowieso pijn zult krijgen.
5. Reuma moet je behandelen met cortisone
Bij een duidelijke diagnose kan cortisone inderdaad tijdelijk een goede behandeling zijn. Maar het mag niet te veel gebruikt worden, om frequente bijwerkingen zoals osteoporose en suikerziekte te vermijden. Wanneer er nog geen diagnose gesteld is, maskeert cortisone ook heel wat symptomen, waardoor het veel moeilijker is om goed uit te kunnen zoeken wat je net hebt. Mijn raad is: ook al is het lastig, het is beter dat je de symptomen duidelijk doorleeft. Zo kunnen we je goed onderzoeken, de juiste diagnose stellen en je behandeling langzaamaan echt op punt stellen.”
Met dank aan Professor dr. Ruth Wittoek • Meer informatie over reumatische aandoeningen vind je op www.reumanet.be.
Deze artikels vind je vast ook interessant:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!