Hoogsensitief: wat is het en hoe herken je het?
Als je hoogsensitief bent, ben je heel erg gevoelig aan prikkels, en komt de wereld nogal heftig binnen. Maar wat ís het nu precies? En hoe beïnvloedt hoogsensitiviteit je leven? Psychologe Elke Van Hoof geeft tekst en uitleg.
Hoogsensitief: 7 vragen beantwoord
1. Wat is hoogsensitiviteit, en wat zijn de kenmerken?
“Om te begrijpen wat het betekent om hoogsensitief te zijn, moet je de woorden ‘hoog’ en ‘sensitief’ even uit elkaar halen”, zegt Elke Van Hoof, klinisch psycholoog gespecialiseerd in hoogsensitiviteit (HSP). “Iedereen is in meer of mindere mate ‘sensitief’. We nemen informatie uit onze omgeving op en doen daar iets mee. Maar de manier waarop we dat doen, kan heel erg verschillen.
Hoogsensitieve personen nemen externe prikkels heel sterk waar. Ze ervaren de wereld om zich heen op een andere, intensere manier. Geluiden, geuren en gesprekken komen bij HSP’ers (HSP staat voor ‘Highly Sensitive Person’) veel feller binnen. Hoogsensitieve mensen kunnen ook niet stoppen met ‘ingewikkeld doen’. Ze zoeken overal diepgaande verbanden achter, ze kunnen niet ‘gewoon’ naar de dingen kijken. Dat is vermoeiend, want niet achter alles in onze wereld zit een diepere betekenis. Sommige dingen zijn nu eenmaal triviaal of nietszeggend, maar voor HSP’ers is het moeilijk om dat zoeken naar een betekenis los te laten.”
“HSP heb je niet, je bént het. Het is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk, een stukje temperament dat je maakt tot wie je bent”
2. Is het altijd een probleem?
“Bij veel mensen roept de term ‘hoogsensitiviteit’ iets negatiefs op, maar laat me dit duidelijk stellen: hoogsensitiviteit is geen aandoening, handicap of stoornis”, zegt Elke Van Hoof. “Het is geen ziekte of een reden om thuis te blijven van het werk of school. HSP heb je niet, je bént het. Het is een aangeboren persoonlijkheidskenmerk, een stukje temperament dat je maakt tot wie je bent. Iedereen kan hoogsensitief zijn, vrouwen én mannen. Geslacht speelt geen enkele rol.
Hoogsensitieven delen vaak dezelfde kwaliteiten. Ze hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel en denken meer na over de diepe zin van het leven. Ze doen hun werk gewetensvol én zijn doorgaans harde werkers. Ze hebben oog voor detail, zijn creatief en fantasierijk, voelen anderen goed aan … Allemaal karaktertrekken die je bezwaarlijk een probleem kunt noemen.”
3. Zijn er dan helemaal geen moeilijkheden bij HSP?
Dat nu ook weer niet, zegt Elke Van Hoof. “Naast positieve eigenschappen, heeft hoogsensitief zijn ook minder leuke kantjes. Een grote valkuil is overprikkeling, waar HSP’ers heel gevoelig voor zijn. Elk ogenblik van de dag doen we indrukken op en staan we bloot aan allerlei prikkels. Omdat personen met HSP meer prikkels binnenlaten, duurt het bij hen ook langer om deze prikkels te verwerken. Ze hebben daar meer tijd voor nodig. Hun ‘herstelbehoefte’ is langer. Ze hebben tijd nodig om zich af te zonderen en even op zichzelf te zijn. Als ze daar de kans niet toe krijgen, kunnen ze overstuur en geïrriteerd geraken, soms zelfs agressief worden.”
Nog een hindernis is de overdosis empathie die zo kenmerkend is voor hoogsensitiviteit. “HSP’ers worden heel sterk beïnvloed door emoties van mensen uit hun omgeving. Ze zijn te sterk gericht op de ander en vergeten daarbij op te komen voor zichzelf. Soms houden ze zelf geen energie meer over, waardoor prikkelbaarheid en vermoeidheid om de hoek loeren.”
4. Welke misverstanden bestaan er rond hoogsensitiviteit?
“Hoogsensitiviteit is niet hetzelfde als hooggevoeligheid,” zegt Elke Van Hoof. “Die begrippen worden vaak door elkaar gehaald, maar er is een belangrijk verschil. Hoogsensitiviteit gaat over het aantal prikkels dat binnenkomt in de hersenen. Hooggevoeligheid daarentegen, is een emotionele reactie die bij veel meer mensen voorkomt, bijvoorbeeld bij mensen met autisme of een bipolaire stoornis, bij mensen die een trauma hebben meegemaakt, als alarmsignaal voor een burn-out … Wie hooggevoelig is, is daarom niet hoogsensitief.”
“Het is ook onjuist dat HSP’ers ‘doetjes’ zijn of geen goede leidinggevenden zouden zijn. Dat klopt absoluut niet. Hun creativiteit en inlevingsvermogen kunnen net een toegevoegde waarde zijn in een leidinggevende functie. Met enkele simpele ingrepen kunnen hoogsensitieven zonder problemen meedraaien op de werkvloer. Ze moeten bijvoorbeeld de tijd en de ruimte krijgen om zich af en toe te kunnen terugtrekken in een prikkelarme omgeving.”
5. Hoe weet je of je hoogsensitief bent?
Hoogsensitieven voelen zich vaak anders. Ze hebben een hekel aan drukte, zijn gevoelig voor sterke geuren of geluiden en kunnen flink van hun stuk gebracht worden door veranderingen in hun leven. Als kind werden ze vaak verlegen of gevoelig genoemd. Herkenbaar? Online zijn er tal van zelftests voor HSP te vinden, maar die zijn niet altijd even betrouwbaar. “De zelftests die je vindt op de website van HSP Vlaanderen geven een goede indicatie, maar ze zijn niet voldoende zuiver”, zegt Elke Van Hoof. “Heb je een vermoeden dat je hoogsensitief bent, ga dan altijd op gesprek bij een therapeut die gespecialiseerd in HSP. Op hspvlaanderen.be vind je een lijst van HSP-professionals die hiervoor de nodige opleiding gekregen hebben.”
“Als je voor jezelf weet wat je nodig hebt om overprikkeling te vermijden, kun je er absoluut in slagen om hoogsensitiviteit te ervaren als een talent, en niet als een vloek”
6. En wat doe je dan?
Elke Van Hoof: “Wees je bewust van de processen in je hoofd, en leer je grenzen afbakenen. Neem de tijd om informatie te verwerken voor je reageert om overprikkeling te voorkomen. Geef jezelf voldoende rust en hersteltijd door je geregeld terug te trekken in een prikkelarme omgeving. Ook goede communicatievaardigheden zijn belangrijk. Leer goed te luisteren naar wat je gesprekspartners je willen vertellen. Hoogsensitieven kunnen zich zo sterk inleven dat ze bijna gaan denken in andermans plaats. Hou je aan de feiten, vraag desnoods extra feedback, maar ga niet zelf interpreteren.”
Leren omgaan met hoogsensitiviteit is een proces van vallen en opstaan, van uitzoeken welke ’trucjes’ bij jou passen. “Dé hoogsensitieve persoon bestaat niet. Elke hoogsensitieve persoon is anders. Als je voor jezelf weet wat je nodig hebt om een overdosis overprikkeling te vermijden, kun je er absoluut in slagen om hoogsensitiviteit te ervaren als een talent, en niet als een vloek.”
7. Een op de vijf mensen is hoogsensitief. Zijn dat er meer dan vroeger?
Elke Van Hoof: “Hoogsensitiviteit lijkt misschien iets nieuws, maar eigenlijk is het iets wat we in de psychologie al heel lang kennen. Dat HSP vandaag meer in de aandacht komt, heeft vooral te maken met de samenleving die zo sterk veranderd is. We leven in een wereld met veel meer prikkels. Van winkels tot scholen en kantoren, overal is er drukte en lawaai. Via internet en onze smartphone worden we voortdurend overstelpt met nieuwe informatie. Voor hoogsensitieven is onze samenleving veel vermoeiender dan vroeger, waardoor de negatieve kanten van hoogsensitiviteit sneller boven water komen. We zien ook steeds meer kinderen die last hebben van overprikkeling – al wil dat niet zeggen dat ze daarom allemaal hoogsensitief zijn.”
HSP is een ‘hot topic’, waar de laatste jaren steeds meer over gepraat wordt. “Voordeel is dat hoogsensitiviteit beter bekend is geworden bij een breed publiek en stilaan meer als ‘normaal’ wordt beschouwd. Nadeel is dat daardoor – vooral op internet – heel veel informatie te vinden is die niet altijd correct of wetenschappelijk is, wat voor misverstanden kan zorgen. Het blijft belangrijk om bij een vermoeden van hoogsensitiviteit een therapeut te raadplegen die hiervoor opgeleid is.”
Meer lezen? Elke Van Hoof bracht een aantal boeken uit, waaronder ‘Hoogsensitief’, Uitg. Lannoo, € 29,99
Dit vind je misschien ook interessant:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!