Kun je zelf je hormonen in balans brengen en hoe pak je dat aan?
Ze zijn essentieel voor ons lichaam, sturen heel wat organen aan, maar kunnen ook voor serieuze problemen zorgen: weinig zo complex als hormonen. Maar hoe werken ze nu precies? En kunnen we zelf iets doen om te zorgen dat ze in balans blijven? Wij legden onze hormonale vragen voor aan Lieselot Theys, osteopaat en auteur van het boek ‘Onze hormonen, onderschatte helden’.
Ze zouden ons dik kunnen maken, voor haaruitval kunnen zorgen, of zelfs ons humeur kunnen beïnvloeden, toch is er weinig geweten over hormonen. “Nadat ik twee keer ben bevallen, had ik zelf last van hormonale klachten”, steekt Lieselot Theys van wal. Ze is gynaecologische osteopaat en auteur van ‘Onze hormonen, onderschatte helden‘. “Zo had ik veel meer menstruele pijn dan voor mijn zwangerschappen en voelde ik dat er iets niet klopte. Verschillende artsen vertelden dat het bij het ontzwangeren hoorde en dat ik wat geduld moest hebben, maar na een jaar waren de kwalen er nog steeds.”
Lieselot besloot zich te verdiepen in het thema. “Ik volgde opleidingen in binnen- en buitenland. In eerste instantie vooral om mezelf bij te scholen, maar ik kreeg zoveel nuttige informatie dat ik het besloot te gebruiken in mijn praktijk. Ondertussen is het mijn expertise geworden, bijna al mijn patiënten hebben hormonale klachten.”
Wat zijn hormonen eigenlijk?
We spreken allemaal weleens over hormonen, maar het is een heel vaag begrip. “Ik zie ze als een boodschapper”, legt Lieselot uit. “Hormonen sturen een boodschap van de ene hormonale klier naar de andere. Ze geven bijvoorbeeld aan dat er een eisprong mag plaatsvinden of insuline mag vrijgegeven worden. Het is een ingenieus systeem, maar daarom ook bijzonder complex. Bovendien staan al die klieren – denk maar aan de bijnieren, eierstokken of schildklier – in verbinding met elkaar. Krijgt de ene hormonale klier het moeilijk, dan is de kans reëel dat andere klieren ook verward raken of in de problemen komen.“
En die problemen zijn talrijk: zijn je hormonen uit balans, dan kun je verzwaren of net afvallen, haaruitval krijgen of vermoeid zijn. “Dat laatste is een heel veel voorkomende klacht. Maar ook een droge huid, meer angsten ontwikkelen of simpelweg jezelf niet meer herkennen, zijn dingen die ik vaak hoor in mijn praktijk. Heel wat mensen geven aan dat ze voelen dat er iets niet klopt, maar ze kunnen er de vinger niet op leggen. Er zijn heel wat vage kwaaltjes die met hormonen te maken kunnen hebben.
Klachten zijn vaak gekoppeld aan de bijnieren, schildklier, bloedsuikerspiegel en geslachtshormonen.”
Klachten zijn vaak vaag: ‘ik herken mezelf niet meer, maar ik kan er de vinger niet op leggen’, hoor ik regelmatig
Hoe weet ik of mijn hormonen uit balans zijn?
Het is niet zo evident om te weten of je hormonen uit balans zijn, er is immers geen test waarmee je dat eenvoudig bepaalt. “Hormonen zijn heel veranderlijk, de verhoudingen liggen elk moment anders. Doe je nu een bloedafname en binnen een half uur opnieuw, dan heb je verschillende resultaten. Heel moeilijk om iets vast te stellen dus, en dat maakt de testen niet echt betrouwbaar. Om die reden worden bijvoorbeeld de geslachtshormonen bij vrouwen niet vaak door artsen gemeten.”
De meest voorkomende hormonale klachten
En dat is jammer, want die geslachtshormonen zorgen vaak voor ellende. “Menstruatiepijn, hevig bloedverlies, de perimenopauze en vruchtbaarheidsproblemen zijn bijvoorbeeld gelinkt aan een disbalans in de vrouwelijke geslachtshormonen. Maar ook PCOS waarbij de eisprong uitblijft en er langere cycli kunnen ontstaan, komt vaker voor dan je denkt.
Bij vrouwen zie ik vaak oestrogeendominantie: het lichaam maakt te lang, te veel oestrogeen aan. Dat kan endometriose aanwakkeren of voor cystes zorgen. Bovendien werkt het ontstekingen in de hand. En bij mannen kan het vruchtbaarheidsproblemen veroorzaken.”
We moeten leren luisteren als ons lichaam fluistert, vage klachten hoor je niet te negeren
Te veel oestrogeen
Maar hoe kun je dat dan meten als een bloedname niet vaak wordt gedaan? “Ik raad mensen aan om bij zichzelf op consult te gaan. Doe alsof je zelf je eigen arts bent en stel jezelf de volgende vragen:
- Wat is het grootste probleem dat ik ervaar?
- Sinds wanneer ervaar ik dat?
- Zijn er zaken die zorgen dat het erger of beter wordt?
Vind je het moeilijk om er de vinger op te leggen, dan is het goed om een dagboek bij te houden. Slaap je slecht, hou dan een tijdje een slaapdagboek bij. Merk je dat voeding een invloed heeft op je huid, noteer dan eens een tijdje wat je allemaal eet of, wil je weten welk effect stress op je heeft, dan is het goed om een tijdje bij te houden hoeveel stress je ervaart en welke factoren stress bij je uitlokken.
Bij klachten zou ik hoe dan ook altijd een bloedafname laten doen, al is het maar om ziektes uit te sluiten. Bespreek ook met je arts je dagboek, dat kan een goede leidraad zijn.”
Heb je weinig tijd en moet je kiezen tussen sport en slaap: ga dan altijd voor voldoende slaap
Luister naar je lichaam
Gelukkig is die cyclus niet alleen maar kommer en kwel. “Je cyclus heeft als belangrijk voordeel dat je als vrouw elke maand een rapport krijgt. Heb je een eisprong, heb je meer bloedverlies of is de hevige menstruatiepijn heftiger dan anders? Het zijn allemaal signalen die veel kunnen vertellen. Helaas hebben we geleerd om die te negeren.
En dat geldt niet alleen voor die cyclus. “Eigenlijk moet je luisteren naar je lichaam als het fluistert. Het is niet omdat je geen ziekte hebt, dat je 100% gezond bent. Vage vermoeidheidsklachten of die cravings naar zoet negeren we al snel, maar eigenlijk wil ons lichaam iets vertellen. Mogelijks is er een probleem met je bloedsuikerspiegel en moet je iets aanpassen aan je levensstijl. En ook problemen met de bijnieren komen vaak voor. We hebben het gevoel altijd aan te moeten staan en te veel stress zorgt voor heel wat klachten.”
Het zou jammer zijn dat die ogenschijnlijk kleine kwaaltjes daadwerkelijk ziektes worden.
In het boek vind je lijsten met daarin alle klachten opgesomd en aan welke hormonale klier ze worden gelinkt. Vermoeidheid komt bij elke klier voor, maar die middagdip zal eerder wijzen op een instabiele bloedsuikerspiegel en wie last heeft van een droge huid of het altijd koud heeft, kan zich afvragen of de schildklier het moeilijk heeft .”
Zelf hormonen in balans brengen
En dan is het een kwestie van je levensstijl aan te pakken om je hormonen zelf in balans te brengen. “In het boek omschrijf ik verschillende pijlers:
- Gezonde voeding
- Voldoende beweging en de juiste beweging
- Kwalitatieve slaap
- Stressmanagement
- Een gezonde omgeving zonder hormoonverstoorders
- Voldoende zelfzorg
Afhankelijk van je klachten, is het goed om die pijlers onder de loep te nemen. Heb je veel last van de middagdip, of ‘s avonds erg veel zin in zoet, dan is het goed om je voedingsgewoontes onder de loep te nemen. Eet minder bewerkte voeding en leg de focus op proteïnen en groenten, snelle suikers beperk je liever. Maar ook je stressniveau kan een invloed hebben daarop.
En dan heb ik het niet alleen over veel aan mijn hoofd hebben of een trauma. Naast de psychologische stress is er ook fysieke en fysiologische stress. Te vaak koud hebben omdat je in een koelcel werkt, medicatie nemen of een allergie negeren terwijl je de hele dag snottert, zijn ook vormen van stress voor je lichaam.”
Slaap, essentieel voor je hormonen
Naast voldoende ontspanning benadrukt Lieselot het belang van slaap. “Als je het te druk hebt en je moet kiezen tussen sport of slaap, kies dan voor slaap”, tipt ze. “Alles start met een goede nachtrust. Het gaat dan niet over het aantal uren dat je slaapt, maar wel over de kwaliteit. Om die reden is slaapmedicatie zelden een goed idee: het zorgt dat je beter inslaapt of langer slaapt, maar helpt de kwaliteit niet vooruit.
Wie slecht slaapt, is gevoeliger voor stress en grijpt sneller naar die ongezonde snelle suikers. Maar ook voor een goede eicel- en zaadcelkwaliteit is goed slapen belangrijk.”
Het belang van ons microbioom
Nog zo’n heel belangrijke is ons microbioom of de verzameling van alle bacteriën, gisten en schimmels die in je darmen wonen. “Er leven miljoenen bacteriën in onze darmen, zowel goede als slechte. Die bacteriën hebben een belangrijke functie: ze maken hormonen inactief of zorgen net dat ze terug in gang schieten.
Dat zit namelijk zo: als onze hormonen hun werk gedaan hebben, passeren ze langs de lever, die filtert ze uit het bloed en breekt ze af. Vervolgens komen ze in de darmen terecht. Die werkt als een controlemechanisme. Ik neem even oestrogeen als voorbeeld: ziet je darm dat er voldoende oestrogenen zijn, dan stuurt hij die afgebroken hormonen langs de stoelgang naar buiten. Is er echter te weinig oestrogeen, dan maakt de darm die – ondertussen inactieve – oestrogeenhormonen terug actief. Hij recycleert ze als het ware.
Is er iets mis met je microbioom omdat je bijvoorbeeld te veel snelle suikers of niet gevarieerd genoeg eet, dan heeft dat dus ook een effect op je hormonen. Zoals gezegd: in je lichaam staan zoveel organen en klieren in verbinding met elkaar, dat het een heel complex systeem wordt.”
Wat doe je als je hormonen in disbalans zijn?
“Er zijn twee oplossingen. Aan de ene kant zijn er de ‘quick fixes’, de snelle oplossingen dus. Die zijn handig als je een specifiek probleem hebt. Merk je dat je overdag altijd moe bent, maar ‘s avonds niet kunt slapen, dan is er waarschijnlijk iets met je bijnieren aan de hand. Op zo’n moment kun je inzetten op ontspanning en een evenwichtig bioritme. Dat laatste doe je door ’s avonds tot rust te komen in het donker, zonder schermen, en overdag meteen het zonlicht op te zoeken. Bepaalde vitamines als zink of magnesium kunnen ondersteunen.
Die snelle oplossingen zijn handig, maar net omdat alles in verbinding staat met elkaar, is het goed om in te zetten op je levensstijl en aanpassingen te maken op lange termijn. Neem je nu even rust, maar ga je daarna verder zoals ervoor, dan zullen die bijnieren het opnieuw moeilijk krijgen.”
Over die supplementen gesproken: een goed idee of niet?
“Dat hangt specifiek af van je klachten. Ik raad af om zomaar op eigen houtje vitamines beginnen te slikken. Mensen denken vaak onterecht ‘oh, een supplementje kan geen kwaad’, maar de stoffen erin hebben wel degelijk een invloed op ons fysiologisch stelsel en kunnen daarom schade aanrichten. Laat dus altijd eerst je bloed analyseren en laat je bijstaan door een zorgverlener.
Bovendien zijn die levensstijlaanpassingen essentieel. Je kunt nog zoveel supplementen slikken als je wilt, als je die combineert met snelle suikers, te weinig beweging of een slechte nachtrust zullen ze weinig voor je doen.
Komen we op het punt dat we aan onze gezondheid moeten werken, al benadrukt Lieselot dat het geen streng dieet hoeft te zijn. “Integendeel zelfs. Als ik iemand aanraad om minder suikers te eten, bedoel ik zeker niet om alle suikers te schrappen. Dat leidt ongetwijfeld tot stress, en die is op zijn beurt niet goed voor je bijnieren. We moeten dus zeker niet leven als ‘nonnekes’, maar wel bewust bezig zijn met waar ons lichaam nood aan heeft. Dat kan al met heel kleine aanpassingen.”
Help mij, dokter!
Verder wil Lieselot nog benadrukken dat je altijd bij een dokter terecht kunt. “Dit is zeker geen pleidooi tegen reguliere geneeskunde, integendeel. Maar zoek wel een zorgverlener die verder wil kijken dan de standaard bloedonderzoeken. Die geven immers pas iets aan als er al echt een ziekte is, terwijl voorkomen altijd beter is dan genezen.
Vooral aan vrouwen raad ik aan om zich niet te laten afschepen. Je eerste menstruatie, zwanger proberen worden, een zwangerschap, de perimenpauze en menopauze… Het zijn allemaal verschillende belangrijke momenten en vaak wordt nog gedacht dat de bijhorende klachten wel vanzelf zullen overgaan. Maar het is net interessant om tijdens die periodes te kijken wat er misloopt en wat er beter kan.”
Drink je graag een glaasje? Kies liever voor meerdere glazen op één avond, dan elke avond een glas
Heb je nog enkele praktische tips om wat liever te zijn voor onze hormonen?
Werk aan je levensstijl door kleine aanpassingen te doen. Kies zelf welk doel voor jou belangrijk is:
Werken aan slaap?
Alles start met een goede nachtrust! Focus niet op het aantal uren slaap, maar op de kwaliteit van je slaap.
- Zorg dat je voldoende tijd neemt om te ontspannen voor je gaat slapen: mijd schermen twee uur voor je gaat slapen en neem tijd om tot rust te komen.
- Alcohol zorgt dat je gemakkelijk in slaap valt, maar de kwaliteit van je nachtrust is niet goed. Vermijd het dus liever.
- Vermijd het gebruik van slaapmiddelen, want ook die zorgen dat je langer slaapt of beter inslaapt, maar ze komen de slaapkwaliteit niet ten goede.
Werken aan voeding?
Je bent wat je eet, zeggen ze weleens. Je hormonen zijn je dankbaar als je gezonde voeding op het menu zet.
- Zet wekelijks dertig verschillende soorten groenten en fruit op het menu. Om gezond te eten, eet je best vijf soorten groenten en fruit per dag. Maar we zijn geneigd om steeds dezelfde groenten en fruit te kiezen. Door jezelf uit te dagen eens wat vaker voor minder bekende soorten te kiezen, eet je veel gevarieerder. Een feest voor je darmen!
- Eet minder snelle suikers: eet liever veel groenten en proteïnen en vul aan met koolhydraten.
- Zet minder bewerkte voeding op het menu. Traag opbouwen? Maak er een sport van om één keer per dag een maaltijd zonder bewerkte ingrediënten te maken.
- Drink je? Weet dat het niet goed is voor je hormonen, maar geniet er van op bepaalde momenten! Drink liever één avond enkele glazen dan elke dag een glaasje.
Werken aan beweging?
Heel wat mensen nemen de auto naar het werk om dan acht uur te gaan zitten, kleine aanpassingen maken al een verschil.
- Neem de trap in plaats van de lift en parkeer je auto wat verder zodat je een stukje moet stappen.
- Wandel tijdens je pauzes of sluit de dag af met een half uurtje wandelen.
- Kies de juiste vorm van beweging, dat is voor iedereen anders. Voel je je goed achteraf? Dan is het een goed teken. Ga voor een sport die je leuk vindt, enkel zo kun je het volhouden.
- Het is interessant om je bewegingsvormen af te stemmen op je cyclus: tijdens je menstruatie ben je misschien meer gebaat bij yoga of pilates, terwijl je ovulatie een goed moment is om een stevig potje krachttraining of zumba te doen.
Werken aan je omgeving?
Ook je omgeving is belangrijk. Hormoonverstoorders kun je nooit volledig vermijden, je vindt ze onder andere in beautyproducten, uitlaatgassen en pesticides. Maar je kunt wel degelijk kleine aanpassingen doen.
- Zet meer planten in je huis, ze zuiveren de lucht.
- Ga eens door je poetsproducten: welke producten bevatten veel hormoonverstoorders en kun je die vervangen door andere producten? Hier ontdek je wat je met je azijn allemaal kunt doen.
- Spuit parfum op je kleren, niet op je huid.
Werken aan ontspanning?
- Start je dag met tien minuten yoga.
- Neem ergens vijf minuten in het midden van je werkdag en doe een aantal ademhalingsoefeningen.
- Neem tijd voor zelfzorg.
Deze heel kleine aanpassingen kunnen er al voor zorgen dat eierstokken, schildklier, bloedsuikerspiegel en bijnieren een pak gelukkiger zijn. En dat zul je voelen, zowel fysiek als mentaal.”
Meer tips om je beter in je vel te voelen:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!