Hormoonverstoorders: wat is het en zijn ze echt zo slecht voor ons?

Als we het internet mogen geloven, worden we bijna op dagelijkse basis ‘vergiftigd’ door hormoonverstoorders in onze verzorgingsproducten of onze voeding. Maar hoe schadelijk zijn hormoonverstoorders nu echt? Professor Eline Tommelein: “De negatieve effecten in het milieu vormen een véél groter probleem.”

Onze expert: Eline Tommelein is professor farmacie aan de VUB, lactatiekundige en daarnaast ook nog eens onafhankelijk kunstvoedingspecialist. Op haar Instagrampagina @medicourse_eline geeft ze eerlijke geneesmiddeleninfo en houdt ze ons momenteel op de hoogte van het reilen en zeilen in de wereld van coronavaccins.

Wat zijn hormoonverstoorders?

“Hormoonverstoorders zijn (natuurlijke of chemische) stoffen die ervoor zorgen dat je endocrien systeem verstoord wordt en dat ook tot een schadelijk effect leidt”, vertelt professor Eline Tommelein. “Dat laatste is wel belangrijk, want er zijn ook zaken die een positief effect op je hormoonsysteem kunnen hebben, zoals de temperatuurschommelingen.”

Zijn hormoonverstoorders iets van deze tijd?

“Hormoonverstoorders zijn zeker niet iets recents. Hormoonverstoorders in de pure definitie bestaan eigenlijk al best lang. Zo kan klaver bijvoorbeeld een ernstige hormoonverstorende werking hebben, en klaver is er altijd geweest.”

“Chemische hormoonverstoorders zijn natuurlijk iets recenter. Sinds de jaren 60 à 70 wordt onderzocht of bepaalde stoffen al dan niet een schadelijk effect hebben op je hormoonbalans. We moeten wel aandachtig blijven voor wat wetenschappelijk bewezen is en wat puur gevoel is, want hormoonverstoorders zijn soms nogal tendentieus. Vaak missen we de context.”

Hoe schadelijk zijn hormoonverstoorders?

“Je kunt niet zomaar zeggen dat een stof an sich schadelijk is”, klinkt het. “Het hangt er vanaf hoeveel en op welke wijze je een bepaalde stof tot je neemt, hoelang je eraan blootgesteld wordt en hoe krachtig die stof is.

Zo is er bijvoorbeeld nog een duidelijk verschil tussen het aanbrengen van een bepaalde stof op je huid en ‘m effectief innemen. Een stof die je op je huid smeert, dringt niet per se je lichaam binnen. Onze huid is er echt wel voor gemaakt om ons te beschermen. Er zijn heel weinig stoffen die je op je huid smeert die in een hoge dosis een negatief effect veroorzaken.

Als een stof effectief een negatief effect heeft, zien we dat vooral op het reproductiesysteem; de werking van de testikels en de ovaria (eierstokken). De vruchtbaarheidsproblemen ontstaan tijdens de zwangerschap op het moment dat de organen van de foetus zich ontwikkelen. Het toxische effect, dat er al dan niet is, is het meest risicovol tijdens een zwangerschap.”

Waarin vinden we hormoonverstoorders terug?

“We zien vaak websites en claims die stellen dat ‘alle parabenen’ slecht zijn”, vertelt professor Tommelein. “Eigenlijk scheer je dan alles te zeer over dezelfde kam. Door heel die hetze worden stoffen, die eigenlijk zeer goedkope en goede stoffen zijn, niet meer gebruikt.

Er zijn studies die bewijzen dat het toxische effect van bepaalde parabenen bij huidapplicaties onbestaande is, en toch worden die vervangen door producten die eigenlijk nog minder onderzocht zijn en die het product ook nog eens duurder maken. Dat zorgt ervoor dat een heleboel mensen geen toegang meer hebben tot een aantal producten omdat de algemene populatie niet meer wenst dat die daarin zitten. En dat is soms wel spijtig. Door een goede bedoeling kom je dan tot een resultaat dat zelfs minder optimaal is dan je eerste uitgangspunt.

Ondanks het feit dat er wel iets van waarheid in zit, is het probleem in het milieu volgens mij veel groter dan de gereguleerde producten die op de markt terug te vinden zijn. Denk bijvoorbeeld aan (micro)plastics en een aantal pesticiden. Bij alles wat in het milieu terechtkomt, merk je dat het de dieren beschadigt doordat voornamelijk nog oude stoffen uit plastic nog steeds in het milieu vrijgesteld worden. Dat is echt een veel groter probleem dan de verzorgingsproducten die je op je lichaam smeert.”

Hoe kunnen we hormoonverstoorders vermijden?

“Wat verzorgingsproducten en cosmetica betreft, kun je uiteraard kiezen voor producten die geen hormoonverstoorders bevatten. Maar als die er niet zijn, of je kunt je die niet veroorloven, mag dat geen reden zijn om bepaalde producten niet te gebruiken. Als je bijvoorbeeld enorm veel last hebt van eczeem en je dagelijks heel je lichaam moet insmeren met een bepaalde bodylotion, maar die crème bevat een hormoonverstorende stof, dan kun je maar beter toch smeren dan je eczeem helemaal niet te behandelen. De strenge regelgeving in de Europese Unie zorgt ervoor dat je zeer weinig negatieve effecten zult ondervinden.

Het grootse risico zit volgens mij in het milieu. Een paar dingen die je zelf kunt doen op dat vlak:

• Zorg ervoor dat je je kindjes bijvoorbeeld geen plastic speelgoed geeft waar nog bisfenol in zit. Dat is ergens midden jaren 90 uit de winkelrekken gehaald, maar bij oma en opa ligt misschien nog speelgoed van die tijd.
• Doe mee aan Mooimaakacties, zodanig dat het milieu gereinigd wordt. De effecten daar zijn veel groter dan wat we nu specifiek in cosmetica of voeding terugvinden.
• Vermijd om je eten op te warmen in plastic bakjes en kies bijvoorbeeld voor glazen kommen. Er komen nogal veel microplastics vrij als je plastic bakjes in de microgolf opwarmt. Hetzelfde geldt voor babyflesjes, kies liever voor glazen flessen dan plastic flesjes.”

NOG INTERESSANTE ARTIKELS OVER JE GEZONDHEID:

• Goeie vraag: gaan vitamines en mineralen verloren in de microgolfoven?
• Eczeem: hoe verzacht je de klachten?
• Vaginale droogheid: welke oplossingen zijn er?

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!