Waarom het HPV-vaccin tegen baarmoederhalskanker zo zinvol is

Als je een dochter of zoon in het middelbaar hebt, dan heb je vast al gehoord van het HPV-vaccin. Dat is het vaccin tegen baarmoederhalskanker, dat in Vlaanderen aan meisjes en – sinds 2019 – ook jongens in het eerste middelbaar gratis wordt toegediend. Een Zweedse studie toont aan dat, in landen waar goed gevaccineerd wordt, de HPV-vaccinatie de sterfte door baarmoederhalskanker drastisch verminderd heeft.   

Baarmoederhalskanker in België

Volgens de website van Stichting tegen Kanker worden in België jaarlijks 643 gevallen van baarmoederhalskanker vastgesteld. Het grootste deel bij vrouwen tussen de 30 en 70 jaar. Van de gediagnosticeerde patiënten zullen iets minder dan 200 personen aan de kanker overlijden. Een kwart van de kankers die geassocieerd worden met HPV wordt opgelopen door mannen en veroorzaken tumoren in de keel, penis of anus. In 99 procent van de gevallen ligt een infectie met HPV, het humaan papillomavirus, aan de basis.

HPV-vaccin als bescherming

In 2006 werd daarom het HPV-vaccin geïntroduceerd, en dat blijkt zijn doel te bereiken. Uit Zweeds onderzoek blijkt namelijk dat vrouwen die het vaccin kregen, hun risico op kanker met 53% verminderden. Dat percentage loopt zelfs op tot 88% als het vaccin vóór de leeftijd van 17 jaar gegeven wordt.

“Deze Zweedse opvolgstudie ligt in de lijn van de verwachtingen. Een goed uitgewerkt HPV-vaccinatieprogramma kan, in combinatie met screening, baarmoederhalskanker bijna volledig uit de wereld helpen”, vertelde Prof. Pierre Van Damme, directeur van het Centrum voor Evaluatie van Vaccins, Universiteit Antwerpen, aan onze collega’s van Bodytalk.

Bewezen dat het wérkt

Tijdens die Zweedse opvolgstudie werden tussen 2006 en 2017 de gegevens van 1,6 miljoen vrouwen bestudeerd. Meer dan een half miljoen van hen kreeg een HPV-vaccinatie. De overige 1,1 miljoen niet. Het resultaat? Per 100.000 dertigers was het aantal vrouwen dat de diagnose baarmoederhalskanker kreeg opvallend lager in de gevaccineerde groep (19) dan in de niet-gevaccineerde (538).

Hoe het komt dat de doeltreffendheid van het vaccin pas recent bewezen werd, ondanks het feit dat al sinds 2007 meisjes in het eerste middelbaar systematisch ingeënt worden tegen HPV? Baarmoederhalskanker uit zich pas na de leeftijd van 30 jaar, dus tussen de inenting en de potentiële uiting van het virus, zitten natuurlijk ettelijke jaren.

Oorzaak van baarmoederhalskanker

Baarmoederhalskanker is in 99% van de gevallen het gevolg van een infectie met het humaan papillomavirus (HPV) dat opgelopen wordt door seksueel contact. In 99% van de gevallen geneest deze infectie ook vanzelf, maar soms blijft het virus in de baarmoederhals aanwezig. In dat geval verandert het beschadigde weefsel geleidelijk aan in een (kwaadaardige) tumor. Het kan lang duren en doorloopt verschillende voorstadia voor er überhaupt van kanker gesproken wordt.

Gelukkig kunnen die voorstadia vroegtijdig worden opgespoord met een uitstrijkje, een driejaarlijks preventief onderzoek bij vrouwen tussen 25 en 65 jaar door de huisarts of gynaecoloog. Mannen daarentegen, worden voorlopig nog niet routinematig gescreend.

Een positief geval dat vroegtijdig wordt opgespoord, is meestal goed te genezen via een kleine chirurgische ingreep (conisatie). Is het al te ver gevorderd, dan is een combinatie van chirurgie, bestralingen en chemotherapie noodzakelijk.

HPV-vaccinatie in België

In Vlaanderen worden meisjes en, sinds 2019, ook jongens in het eerste middelbaar gratis gevaccineerd op school of bij een arts naar keuze. Meisjes ouder dan 12 krijgen de vaccinatie tot en met de leeftijd van 18 jaar gedeeltelijk terugbetaald. Vanaf de leeftijd van 19 jaar is er geen terugbetaling voorzien. Bij jongens is er buiten de schoolvaccinatie momenteel geen terugbetaling. Let wel: aanbevolen wordt om het HPV-vaccin toegediend te krijgen voordat iemand seksueel actief is.

Er bestaat echter wel een groot verschil tussen Vlaanderen en Wallonië. Zo is 91% van de jonge Vlamingen ingeënt ten opzicht van een derde van de jonge Walen. Waarom? In Vlaanderen wordt het vaccin automatisch toegediend op school, tenzij de ouders bezwaar hebben. In Brussel en Wallonië moeten ouders net een aanvraag indienen om hun kind wél te vaccineren. Daarnaast staan Franstalige ouders, net als in Frankrijk, iets terughoudender tegenover vaccinaties.

Uitdagingen op lange termijn

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wil tegen 2050 vijf miljoen minder sterfgevallen door baarmoederhalskanker, en hoopt dat het aantal diagnoses in datzelfde jaar met 40% zal afnemen. Om dat te bereiken, zet de WHO haar campagnes voort om vaccinatie en screening op HPV door middel van uitstrijkjes te promoten en de behandeling te verbeteren. In 2020 hebben 194 landen zich ertoe verbonden baarmoederhalskanker definitief uit te roeien.

LEES OOK DEZE VERHALEN OVER VROUWEN DIE KANKER OVERWONNEN:

• Wereldkankerdag: deze vijf lezeressen vieren het leven nu ze genezen zijn van kanker
• Mai kreeg nog 8 maanden met haar longkanker, maar leeft al twintig jaar voorbij haar deadline
• Openhartig: “Ik beleef het leven na kanker intenser, alsof de ziekte me een extra paar voelsprieten heeft gegeven”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!