Als het kriebelt: alles wat je moet weten over jeuk
Maar liefst één op de zes mensen zou regelmatig last hebben van jeuk. Niet leuk, maar gelukkig zijn er steeds meer en betere manieren om dat te verhelpen.
Onze deskundigen:
- Bieke Heykants en Laura De Brucker zijn dermatologen in de Da Vinci Clinic in Beerse.
- Frank Bosmans is neurobioloog aan de Universiteit van Gent.
- Reinhart Speeckaert is arts-specialist op de afdeling dermatologie van het UZ Gent.
Wat is jeuk precies?
Dermatoloog Laura De Brucker: “Jeuk is een onaangenaam gevoel van de huid dat je aanzet tot krabben. Ons lichaam zet jeukverwekkende stoffen af die de zenuwuiteinden in de huid prikkelen. De zenuwcellen sturen een boodschap naar de hersenen, die op hun beurt de prikkels omzetten in een reactie: de neiging om te krabben.”
Chronisch vs. acuut
Kriebelend, branderig, stekend…: jeuk is voor iedereen anders. Neurobioloog Frank Bosmans: “Jeuk is een nuttige reactie. Acute jeuk waarschuwt je voor mogelijk gevaar, zoals bij een insectenbeet of een allergische reactie. Duurt de jeuk langer dan zes weken,? Dan spreken we van chronische jeuk.”
Krabben of niet?
Hoewel het vaak deugd doet, doe je het beter niet. Laura De Brucker: “Door te krabben, ga je de zenuwen in je huid overstimuleren, waardoor je hersenen extra prikkels krijgen. Krabben leidt zo tot méér jeuk. Zo kom je in een vicieuze ‘jeuk-krab’-cirkel terecht die vaak moeilijk te doorbreken is. Dat krabben oplucht, is vooral omdat je andere zenuwvezels gaat activeren die voor pijnprikkels zorgen. Die pijn zal de jeuk even onderdrukken, maar het onderliggende probleem, de oorzaak van de jeuk, is daarmee niet opgelost.”
Mogelijke behandelingen voor jeuk
Dermatoloog Bieke Heykants: “Niet iedereen is gebaat bij dezelfde behandeling voor hetzelfde probleem. Dat maakt jeuk soms heel moeilijk om aan te pakken.”
- Verschillende vormen van jeuk worden veroorzaakt door histamine, een stof die ons lichaam vrijgeeft als reactie op een insectenbeet of een lokale ontsteking zoals netelroos. Bij dit soort jeuk helpen anti-histaminicapilletjes, die het vrijzetten van de stof blokkeren. Bij sommige mensen kunnen de pillen slaperigheid veroorzaken, maar verder geven ze weinig bijwerkingen.
- Wanneer antihistaminica niet helpen, kan de arts een crème op basis van cortisone voorschrijven. Dat is een sterk ontstekingsremmende stof die de roodheid wegneemt en de jeuk stilt. Nadeel is dat cortisone lokaal bijwerkingen kan hebben bij langdurig gebruik. Laat je altijd goed adviseren door een arts.
- Lichttherapie: uv-licht remt de ontstekingsreacties af in de huid en daardoor ook de jeuk. De therapie blijkt goed te werken bij jeuk door eczeem, maar ook bijvoorbeeld bij nierpatiënten die kampen met jeukklachten.
- Sommige patiënten met chronische jeuk zijn gebaat bij ‘off-label’-geneesmiddelen, die dus eigenlijk voor een andere aandoening bedoeld zijn, onder andere antidepressiva of medicatie tegen epilepsie.
Van huidziekte tot stress: zoveel oorzaken
Dermatoloog Laura De Brucker: “Vaak gaat het om een onderliggende huidaandoening zoals eczeem, netelroos, schimmelinfecties, schurft, allergie… Moeilijker wordt het wanneer er niets of weinig aan de huid zelf te zien is. Een bloedafname kan uitwijzen of er een onderliggende inwendige aandoening in het spel is. Problemen met de nieren, lever of schildklier kunnen jeuk veroorzaken, maar ook bij kankerpatiënten en diabetici is jeuk een veelgehoorde klacht. Hier spreken we van systemische jeuk.
Daarnaast heb je nog neurologische jeuk, waarbij het jeukprobleem in de zenuwen zelf ligt. Door een storing in het zenuwstelsel kunnen de zenuwen overprikkeld zijn en jeuk veroorzaken zonder dat er iets aan de hand is. Ook medicatie kan de boosdoener zijn. Een overgevoeligheidsreactie op een bepaald geneesmiddel uit zich vaak in huiduitslag met jeuk. Tot slot kunnen ook psychische factoren meespelen.
Wie kampt met stress, depressie of een angststoornis voelt vaak de drang om zich af te reageren door te krabben. De letsels die daardoor ontstaan, zijn geen dermatologische huidaandoening, maar kunnen voor flink wat ongemak zorgen. Jeuk kan bovendien bestaande stress verergeren, wat dan weer tot meer jeukklachten leidt, die op hun beurt voor extra stress zorgen…”
We zien soms mensen die aanvaard hebben dat ze al twintig jaar last hebben van jeuk. Terwijl pijn wél au sérieux genomen wordt
Hoop voor de toekomst
Jeukbestrijding beperkt zich vandaag vaak tot het smeren van een crème of cortisonezalf, maar ook daar begint verandering in te komen. “Er gebeurt meer en meer wetenschappelijk onderzoek naar jeuk”, zegt neurobioloog Frank Bosmans. “In vergelijking met onderzoek naar pijn staat dat rond jeuk nog in de kinderschoenen, maar er is de laatste jaren toch veel vooruitgang geboekt. We begrijpen steeds beter welke soorten jeuk er zijn, hoe jeuk werkt en hoe we in dat proces kunnen ingrijpen. Dat brengt steeds betere behandelingen met zich mee, wat goed nieuws is voor mensen die al jaren lijden onder jeuk.”
Blijf er niet mee rondlopen!
Naar schatting één op de zes mensen zou last hebben van chronische jeuk. Dat is veel, en toch wordt jeuk – in tegenstelling tot pijn – niet altijd serieus genomen. Bieke Heykants: “Dat zien we zeker bij systemische jeuk door bijvoorbeeld kanker, nier- of leverproblemen. Net omdat deze patiënten vaak grotere gezondheidsklachten hebben, wordt de jeuk al snel onder de mat geveegd als een banale klacht. Sommigen blijven daardoor heel lang met jeuk rondlopen. Het loont altijd de moeite om de oorzaak ervan proberen te achterhalen.”
Specialist Reinhart Speeckaert: “We zien soms mensen die aanvaard hebben dat ze al twintig jaar last hebben van jeuk. Zij zijn vaak ten einde raad. Chronische jeuk kan een enorme impact hebben op je leven. Het zorgt voor slaapproblemen, kan concentratiestoornissen op je werk veroorzaken, heeft invloed op je relatie … Toch ervaren mensen vaak een drempel om naar een dokter te stappen. Veel patiënten schamen zich en verstoppen hun krabletsels en littekens onder hun kledij. Jeuk wordt snel als iets vies beschouwd en wordt vaak geassocieerd met een slechte hygiëne of een besmettelijke ziekte. Wie pijn heeft, laat zich onderzoeken, maar bij jeuk merken we veel meer schroom.”
Neurobioloog Frank Bosmans: “Heb je last van jeuk? Ga dan naar je huisarts en laat je doorverwijzen naar een dermatoloog. Laat je klachten niet zomaar wegwuiven of zoek een arts die je probleem wél serieus neemt. Er bestaan wel degelijk oplossingen, soms zijn die zelfs vrij eenvoudig. Blijf er dus zeker niet mee zitten.”
Er bestaan wél oplossingen voor jeuk, soms zijn die zelfs vrij eenvoudig. Blijf er dus zeker niet mee zitten
Yoga tegen jeuk
Naast zalfjes en pillen worden ook yoga, meditatie en ontspanningsoefeningen ingezet in de strijd tegen chronische jeuk. Met succes? “Er bestaan een aantal kleine studies waaruit blijkt dat deze technieken effect kunnen hebben, maar wetenschappelijk bewezen is het niet”, zegt dermatoloog Reinhart Speeckaert.
“Vooral mensen die openstaan voor deze soort therapieën blijken er baat bij te hebben, wat erop wijst dat er een placebo-effect meespeelt. Anderzijds is het niet onlogisch dat je jeuk kunt verminderen door je stressniveau te doen dalen, want er is wel degelijk een verband tussen de twee. Stress kan jeuk versterken en omgekeerd zorgt jeuk voor stress. Yoga of andere ontspanningstechnieken zullen de onderliggende oorzaak niet wegnemen, maar als het helpt om de jeuk draaglijk te maken, kan het zeker de moeite waard zijn om te proberen.”
Naar het krabspreekuur
In de Mauritskliniek in Den Haag in Nederland startten ze enkele jaren geleden met een wekelijks ‘Jeuk & Krab Spreekuur’. Patiënten bij wie krabben een gewoonte is geworden, kunnen er door de dermatoloog naar verwezen worden. Daar leren ze beter omgaan met de jeuk en de gevolgen daarvan. “We geven advies over huidverzorging, maar richten ons ook op ‘gewoontekrabbers’ die hun gedrag willen veranderen”, legt Linda Lapian uit, oprichter van het spreekuur.
“Voor hen hebben we het krabbeheersingsprogramma ontwikkeld. Bedoeling is dat de patiënt het krabben vervangt door een andere gewoonte, bijvoorbeeld door een vuist te maken of aan een ring of oorbel te draaien. Als je maar iets anders doet met je vingers dan krabben. Bewustwording is heel belangrijk in de aanpak van jeuk. Hoe meer je jezelf bewust bent van je krabgedrag, hoe beter je het kunt beheersen.”
Ook interessant:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!