Kan slaapwandelen gevaarlijk zijn? En 9 andere vragen over deze slaapstoornis
Slaapwandelen zie je vooral bij kinderen, maar ook als volwassene kun je er last van hebben. Hoe komt het, kun je het behandelen en klopt het dat je een slaapwandelaar beter niet wakker maakt?
Over slaapwandelen doen veel verhaaltjes de ronde. Dat je je dromen uitvoert als je slaapwandelt, bijvoorbeeld. Maar psychiater prof. dr. An Mariman, slaapexpert in het UZ Gent, weet wel beter.
Wat is slaapwandelen eigenlijk?
Prof. dr. An Mariman: “Slaapwandelen is een voorbeeld van een ‘parasomnie’, een verzamelnaam voor abnormaal of vreemd gedrag tijdens de slaap. Slapen doe je in vier fases: inslapen, lichte slaap, diepe slaap en droom- of remslaap. Bij slaapwandelen ontwaak je plots en onvolledig uit je diepe slaap.
Het is dus een misvatting dat slaapwandelaars eigenlijk hun dromen uitvoeren, want de fase waarin je droomt, komt pas ná je diepe slaap, dus na de fase waarin slaapwandelen voorkomt. Een remslaap-gedragsstoornis, waarbij mensen tijdens hun slaap actief hun dromen gaan uitvoeren, bestaat óók, maar is dus niet hetzelfde als slaapwandelen.”
Hoe komt het dat een slaapwandelaar zich de volgende dag niets herinnert?
An Mariman: “Een slaapwandelaar líjkt misschien wakker omdat hij lichamelijk actief is en de ogen vaak open zijn, maar eigenlijk bevinden slaapwandelaars zich in een situatie van verlaagd bewustzijn, waardoor ze niet beseffen wat er gebeurt.
De meeste slaapwandelaars herinneren zich de volgende dag dan ook niets meer van wat ze ’s nachts gedaan hebben. Slaapwandelen komt voor in verschillende gradaties: sommige mensen gaan enkel rechtop zitten in bed, anderen beginnen rond te wandelen of gaan zelfs met de fiets of de auto rijden.”
Is slaapwandelen gevaarlijk?
An Mariman: “Meestal niet. De meeste slaapwandelaars blijven in hun kamer, al zijn er ook die door het huis lopen, naar buiten gaan of – zoals ik daarnet aangaf – zelfs de fiets opstappen zonder dat ze zich daarvan bewust zijn. Dan wordt het natuurlijk wél gevaarlijk.
In ieder geval is het noodzakelijk om de slaapomgeving te beveiligen, voor je eigen veiligheid of die van je slaapwandelende partner of kind. Zorg dat er geen gevaarlijke dingen in de kamer staan, zet slotjes op de vensters en zorg dat er een alarm afgaat wanneer de voordeur opengaat.
Hoewel slaapwandelen vaak onschuldig is, mag je de impact ervan toch niet onderschatten. Sommige slaapwandelaars worden zo vaak wakker ’s nachts dat ze overdag totaal uitgeput zijn. Ook al weet je zelf niets meer van je nachtelijke avonturen, je slaap is wél verstoord geweest. Als dat vaak gebeurt, kan dat een grote invloed hebben op je levenskwaliteit.”
Meer dan de helft van de mensen die slaapwandelen, hebben een ouder of grootouder die dat ook deed
Hoe komt het dat iemand gaat slaapwandelen?
An Mariman: “Over de echte oorzaak bestaat nog veel onduidelijkheid. Vermoedelijk heeft slaapwandelen te maken met de wisselwerking in onze hersenen tussen ‘slapen’ en ‘waken’, die niet helemaal vlot verloopt. Dat kan ook verklaren waarom slaapwandelen meer voorkomt bij kinderen, bij wie de hersenen nog in volle ontwikkeling zijn. Ook erfelijke aanleg speelt een belangrijke rol. Meer dan de helft van de mensen die slaapwandelen, hebben een ouder of grootouder die dat ook deed.”
Kun je er in bepaalde periodes meer last van hebben dan in andere?
Slaapexpert Mariman: “Er zijn een heel aantal uitlokkende factoren, zoals slaaptekort, omgevingslawaai, een bedpartner die snurkt of heel beweeglijk is… Alles wat je diepe slaap verstoort of onstabiel maakt, zorgt ervoor dat je gemakkelijker gaat slaapwandelen wanneer je daar gevoelig voor bent.
Bij volwassenen kunnen ook alcohol, cafeïne of medicatie een trigger zijn, net zoals koorts of stress. Ouderen en patiënten met neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson lopen ook een groter risico op slaapwandelen.”
Bij volwassenen kunnen alcohol, cafeïne of medicatie een trigger zijn, net zoals koorts of stress
Komt slaapwandelen vaak voor?
An Mariman: “Gemiddeld vijf procent van de kinderen slaapwandelt. Rond de leeftijd van twaalf jaar kan het zelfs oplopen tot zeventien procent. De meeste kinderen groeien eruit, maar ongeveer één tot twee op honderd volwassenen blijft er last van hebben.
Maar het omgekeerde kan ook: dat je pas op volwassen leeftijd begint met slaapwandelen. Dan gaan we zeker kijken of er andere slaapstoornissen (zoals slaapapneu) aanwezig zijn of er sprake is van nachtelijke epilepsie of nieuwe medicatie die ingenomen wordt. Dat hoeft niet per se de oorzaak te zijn, maar het moet wel uitgesloten worden.”
Hoe vaak gaan de ‘ergste’ slaapwandelaars ‘op pad’?
An Mariman: “De frequentie van slaapwandelen kan verschillend zijn en afhankelijk van de periode en de stress die de persoon op dat moment ervaart. Sommige patiënten slaapwandelen in periodes bijna elke nacht of soms zelfs uitzonderlijk meerdere keren per nacht.”
Is het gevaarlijk om een slaapwandelaar wakker te maken?
An Mariman: “Dat verhaal hoor je vaak, maar het klopt niet helemaal. Een slaapwandelaar lijkt wakker, maar eigenlijk is zijn bewustzijn verlaagd. Als je die persoon dan wakker maakt, kan die daar erg van schrikken of in de war geraken, en daardoor kwaad of zelfs agressief worden. Dat kan gevaarlijk zijn voor jou, niet zozeer voor de slaapwandelaar zelf. Het beste wat je kunt doen, is de slaapwandelaar voorzichtig weer naar bed leiden zonder hem of haar wakker te maken.”
Kun je er iets aan doen?
An Mariman: “Als je gevoelig bent voor slaapwandelen, is een goede slaaphygiëne heel belangrijk. Hou zoveel mogelijk een vast slaapritme aan en vermijd zaken die voor een verstoorde slaap of voor een slaaptekort kunnen zorgen, zoals overmatig gebruik van alcohol, nicotine of cafeïne. Patiënten die veel last hebben van stress raden we aan om dit aan te pakken, bijvoorbeeld door te starten met psychotherapie of mindfulness om hun stressniveau te verminderen.
Blijft het slaapwandelen duren, dan kan het zinvol zijn om een slaapdeskundige te raadplegen. Soms helpen bepaalde medicijnen zoals antidepressiva of anti-epileptica, maar daar zijn geen grote gecontroleerde studies over.”
Moet je je zorgen maken als je kind vaak slaapwandelt?
An Mariman: “Als het niet té vaak gebeurt en je kind geen gevaarlijke dingen doet, is er niets mis mee om gewoon af te wachten. Neemt het slaapwandelen toe of merk je dat je kind – of jijzelf – uitgeput geraakt door de onderbroken nachtrust, dan stap je best eens naar een slaapspecialist.”
Meer tips:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!