Mantelzorg: 10 vragen beantwoord door de expert
Mantelzorgers zijn ontzettend belangrijk in ons zorgsysteem. Maar wat is mantelzorg precies? En hoe gaat het in zijn werk? Wij vroegen het aan Naomi De Bruyne van Steunpunt Mantelzorg.
Mantelzorg: 10 vragen en antwoorden
1. Wat is mantelzorg?
Naomi De Bruyne, Steunpunt Mantelzorg: “Mantelzorg is de zorg en ondersteuning die je geeft aan iemand uit je omgeving met een zorgbehoefte. Je helpt bijvoorbeeld bij het wassen, het huishouden, de administratie of het regelen van doktersafspraken, maar het gaat evengoed over emotionele steun.
Mantelzorg doe je niet als beroep en is ook geen vrijwilligerswerk. Je start er altijd mee omdat je een vertrouwensband hebt met de persoon die hulp nodig heeft. Dat kan je partner, (groot)ouder, kind, familielid, vriend of buur zijn.”
2. Geldt het voor alle soorten zorgbehoevenden?
“Het kan gaan over iemand die een (chronische) ziekte, handicap, psychische kwetsbaarheid, verslavingsproblematiek of andere zorgbehoefte heeft, bijvoorbeeld door ouderdom. Het kan gaan om oude mensen, maar net zo goed om kinderen of volwassenen van elke leeftijd.”
3. Kun je ook tijdelijke, kortdurende mantelzorg opnemen?
“We spreken pas over mantelzorg als je regelmatig voor iemand zorgt. Als je partner een stevige griep te pakken heeft en jij hem dingen uit handen neemt, ben je nog geen mantelzorger. Neem je voor een langere periode zorg en ondersteuning op, ben je dat wel. Al is elke vorm van zorgen voor elkaar natuurlijk waardevol.”
In de leeftijdsgroep tussen 11 en 18 jaar is maar liefst 1 op 5 mantelzorger
4. Er bestaat ook zoiets als een mantelzorgstatuut. Wat houdt het in en hoe vraag je dat aan?
“Je kunt bij je ziekenfonds een erkenningsattest of statuut als mantelzorger aanvragen. Er bestaan twee types attesten: een algemeen attest en een attest met sociaal voordeel. De algemene erkenning kun je aanvragen via een verklaring op eer die zowel jij als de zorgbehoevende ondertekenen. Zolang jij mantelzorger bent, blijf je je erkenning behouden.
De erkenning met sociaal voordeel vraag je ook aan met een verklaring op eer, maar daarnaast moet er een vaststelling van zorgbehoefte gebeuren, die dan wordt beoordeeld. Deze erkenning is slechts één jaar geldig. Iedereen kan het statuut aanvragen. Jonge mantelzorgers kunnen soms bij hun hogeschool of universiteit een bijzonder statuut krijgen om studie en mantelzorg beter te combineren.”
Lees ook: 12 vragen over autisme
5. Wanneer heb je recht op een mantelzorgpremie?
“Er bestaat heel wat verwarring rond ‘de mantelzorgpremie’. Als mensen vragen hoe ze ‘de mantelzorg(premie)’ moeten aanvragen, bedoelen ze meestal het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden. Het gaat over een premie van 140 euro per maand die je via je ziekenfonds kan aanvragen. De dienst maatschappelijk werk van je ziekenfonds zal de zorgbehoefte in kaart brengen via een gestandaardiseerde vragenlijst. Als je voldoende ‘punten’ scoort, kan je de premie ontvangen. Het verwarrende is dat het ziekenfonds het zorgbudget toekent aan de zorgbehoevende, niet aan de mantelzorger. Die mag dit budget vrij besteden, bijvoorbeeld aan professionele hulp aan huis of mantelzorg.
Daarnaast is er de mantelzorgpremie. Die wordt uitgekeerd door de gemeente. Informeer bij je gemeente of zij een mantelzorgpremie hebben. Elke gemeente kiest dat zelf en bepaalt ook de criteria en het bedrag.”
6. Wat is mantelzorgverlof precies?
“Enkel mantelzorgers met een erkenningsattest met sociaal voordeel kunnen mantelzorgverlof aanvragen. Maar dat geldt niet alleen voor familieleden of partners. De belangrijkste vereiste is dat je een vertrouwensband hebt met de zorgbehoevende persoon.
Het mantelzorgverlof kan je 3 maanden voltijds en 6 maanden deeltijds opnemen per zorgbehoevende persoon. Je kan maximum 6 maanden voltijds en 12 maanden deeltijds verlof opnemen over je hele loopbaan.
Het mantelzorgverlof kan je aanvragen via een RVA-formulier, waar je je attest als mantelzorger met sociaal recht, aan toevoegt. Gedurende het mantelzorgverlof ontvang je een uitkering van de RVA. De bedragen zijn gelijklopend met het verlof medische bijstand. Aanvullend kan je via de Vlaamse overheid ook een aanmoedigingspremie aanvragen. Dit moet je apart aanvragen en verloopt niet automatisch!”
7. Vanaf welke leeftijd kun je mantelzorger worden?
“Op mantelzorg staat geen leeftijd. Ook kinderen nemen mantelzorg op. In de leeftijdsgroep tussen 11 en 18 jaar is zelfs 1 op 5 kinderen en jongeren mantelzorger.
Kinderen en jongeren blijven vaak wel onzichtbaar in zorgsituaties. Zorg- en hulpverleners zien niet altijd welke zorg zij opnemen. En ook in de omgeving en op school wordt dit vaak onderschat. Toch zien we dat mantelzorg bij kinderen jongeren wel gevolgen heeft.
Zo zijn ze vaak fier dat ze hulp kunnen geven, hebben ze een betere band met de persoon waarvoor ze zorgen en voelen zich sneller matuur.
Maar er zijn helaas ook negatieve gevolgen. De helft van de jonge mantelzorgers in het secundair en hoger onderwijs geven aan dat de combinatie tussen studie en mantelzorg moeilijk tot zeer moeilijk is. Het heeft ook effect op hun sociale contacten. En jonge mantelzorgers geven aan dat het emotioneel soms zwaar is en dat ze zich niet altijd even goed in hun voelen.
8. Zijn er speciale voordelen voor jongeren die mantelzorger zijn?
In het secundair onderwijs zijn er geen specifieke maatregelen die overkoepelend gelden. Veel hangt dus af van het leerlingenbeleid en de pedagogische visie op school.
In het hoger onderwijs hebben sommige hogescholen en universiteiten een specifiek mantelzorgstatuut. Dat is een beetje vergelijkbaar met het topsportstatuut of het statuut student-werknemer. Met dit statuut kan je bepaalde flexibiliteit inbouwen in je studietraject. Het gaat dan bijvoorbeeld over lessen missen en notities ontvangen, deadlines verschuiven, examenspreiding, gsm bijhouden in de les voor noodgevallen, enz.
Steunpunt Mantelzorg pleit er alvast voor dat dit statuut in elke hogeschool en universiteit ingang vindt. Een belangrijke bedenking: maar weinig studenten vragen dit statuut aan, omdat ze zich zelf niet bewust zijn dat ze mantelzorg opnemen. Het is dus belangrijk dat hogescholen en universiteiten ook sensibiliseren over (mantel)zorg bij studenten, lesgevers, proffen, ondersteunend personeel, directie… Alleen als mensen zich herkennen als mantelzorger, zullen ze op zoek gaan naar gepaste hulp. Ondersteuning zonder herkenning is dus niet mogelijk.”
9. Voor iemand zorgen kan belastend zijn. Hoe kan een mantelzorger zelf ondersteund worden?
“Het is goed om steun te vinden bij elkaar. Er bestaan verschillende mantelzorgverenigingen die mantelzorgers samenbrengen. Steunpunt Mantelzorg is er eentje van, maar er zijn er nog heel wat. Alle activiteiten voor mantelzorgers vind je via de website.
Naast leuke activiteiten, kunnen mantelzorgverenigingen nog veel betekenen, ze:
- geven informatie aan mantelzorgers over het complexe zorglandschap via infosessies, publicaties en nieuwsbrieven…
- organiseren lotgenotencontact en ontspannende/informatieve/creatieve bijeenkomsten voor mantelzorgers
- zijn beschikbaar voor vragen en een luisterend oor via telefoon, e-mail, …
- sensibiliseren over mantelzorg bij het brede publiek en werken zo aan een meer herkenning over mantelzorg
- doen aan belangenbehartiging
10. Waar kan ik terecht voor praktische vragen?
Ook hiervoor kun je bij de mantelzorgverenigingen terecht. Maar er zijn ook andere organisaties. Onder andere:
- Thuiszorgdiensten voor hulp aan huis
- Diensten maatschappelijk werk van de ziekenfondsen voor hulp bij financiële premies, parkeerkaart, advies over woningaanpassingen, …
- OCMW voor lokale premies en ondersteuning
- …
Graag contact opnemen het met Steunpunt Mantelzorg? Dat kan op het nummer 078 77 77 97 of via het mailadres info@steunpuntmantelzorg.be.
Lees ook deze artikels:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!