Menopauze: 12x vragen en antwoorden
Er verandert nogal wat in je lichaam voor en tijdens de overgang, en dat is niet altijd even makkelijk. Gelukkig kun je ook veel doen, weten deze menopauze-experts.
1. Menopauzekilo’s
Lezeres Ingrid: “Ik ben zo bang om aan te komen en mijn taille te verliezen. Zijn menopauzekilo’s echt onvermijdelijk?”
Menopauzeconsulente Chris Van Gaver: “Voor een deel wel. Het feit dat je lichaam steeds minder oestrogenen aanmaakt, heeft voor je gewicht en lichaamsvorm een aantal gevolgen. Zo wordt je stofwisseling trager.
Drie tot vijf kilo aankomen ten gevolge van de overgang is normaal. Je bijnieren zullen daarnaast vrouwelijk hormoon produceren, om de dalende oestrogeenaanmaak in je eierstokken te compenseren.
Een slim systeem, maar die extra hormonen worden wel opgeslagen in vetreserves van onder meer je buik. En dan is er nog je lichaamsvorm die verandert: spiermassa neemt af, vetmassa neemt toe.
Ook onrechtstreeks speelt de oestrogeendaling in op je gewicht. Zo doet het het gelukshormoon serotonine dalen. Je kunt je daardoor somber of depressief voelen en als een ware emo-eter naar zoetigheid grijpen.
Vanaf de overgang wordt het dus extra belangrijk om stress zoveel mogelijk te vermijden en je voedingspatroon aan te passen. Enkele tips:
- Kies voor gezonde, pure, onbewerkte voeding, noten en volle granen.
- Eet regelmatig en probeer zoetigheid en alcohol te mijden.
- Blijf ook in beweging. Het boost niet alleen je metabolisme, maar ook je mentale toestand.
Met die drie factoren in het achterhoofd – voeding, beweging en stressreductie – kun je extra menopauzekilo’s voorblijven.”
2. Hormoontherapie
Lezeres Linda: “Is hormoontherapie nu eigenlijk gevaarlijk? Wanneer kom ik ervoor in aanmerking?”
Herman Depypere, gynaecoloog en hoofd van de menopauzekliniek van het UZ Gent: “Zodra je last hebt van menopauzeklachten kom je in aanmerking voor hormoontherapie. Je krijgt dan extra oestrogenen voorgeschreven, om de daling ervan op te vangen en zo je klachten te verminderen.
Met hormoontherapie kun je het beste vroeg in de overgang beginnen, in lichte dosissen en met natuurlijke stoffen (geen synthetische). In dat geval is er geen verhoogd risico op trombose, hart- en vaatziekten of borstkanker – waarvan men lang dacht dat dit wél zo was – en je klachten zullen aanzienlijk verminderen of zelfs verdwijnen.
Hormoontherapie kan op verschillende manieren: via pleisters, gel, tabletten… Welke aanpak en dosis het best bij jou passen, bekijk je samen met de gynaecoloog.
Maar als dat eenmaal vastligt, zit je meestal voor jaren stabiel. Ben je al wat ouder en zit je al enige tijd in de menopauze, dan is hormoontherapie doorgaans minder zinvol. Je gynaecoloog kan wel bekijken welke aangepaste behandeling mogelijk is.”
3. Haaruitval
Lezeres Hilde: “Ik heb last van haaruitval sinds ik in de menopauze zit. Hoe komt dat? En wat kan ik doen?”
Herman Depypere: “Een typische klacht die zeer frequent voorkomt. Door het wegvallen van oestrogenen, drogen de haarwortels op en wordt je haar dunner of valt het uit.
Aarzel niet om dit te bespreken met je arts of gynaecoloog, want haaruitval als gevolg van de menopauze is erg makkelijk te behandelen. Met een lage dosis hormonen kun je dit probleem volledig en zeer snel verhelpen – ook wanneer je al enkele jaren in de menopauze zit.”
4. Sporten tijdens de menopauze
Lezeres Irène: “Ik heb gelezen dat je in de menopauze meer kans loopt op osteoporose en hartaandoeningen. Kan ik dan nog wel sporten?”
Tom Teulingkx, sportarts Westerlo: “Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk beweging is tijdens en na de menopauze.
‘De sofa is de grootste vijand van de menopauzale vrouw’, las ik onlangs in een wetenschappelijk rapport. Klopt helemaal. Beweging houdt je mentaal fit, doet je kans op depressie en angst afnemen en vermindert typische menopauzeklachten als warmte-opwellingen, vermoeidheid, urinaire problemen – zeker wanneer je ook traint op de bekkenbodemspieren.
Daarbovenop beschermt sport tegen de meeste types van kanker, óók als je er nog op latere leeftijd mee start.
Nu klopt het inderdaad dat door de verminderde aanmaak van oestrogenen in de menopauze je botten brozer worden en je kans op hart- en vaatziekten stijgt. Dat zorgt uiteraard voor een groter risico op botbreuken en hartproblemen tijdens het sporten. Maar dat weegt niet op tegen de voordelen.
Plus: door te sporten kun je die gezondheidsrisico’s weer voor een stuk opvangen. Sport, en dan vooral gewrichtbelastende sporten zoals wandelen, lopen, springen en dansen, versterkt namelijk je botten en verlaagt je cholesterol, bloeddruk, risico op ouderdomsdiabetes en gewicht – allemaal factoren die hart- en vaatziekten in de hand werken.
Het komt er dus op aan om het juiste evenwicht te vinden. Niet te intensief sporten (want dan loop je meer risico op blessures en wordt je hart te zwaar belast), maar genoeg om te profiteren van alle voordelen.
Wandelen is het meest geschikt. Wandel je vier uur per week tegen 5 kilometer per uur, dan daalt de kans op botbreuken met maar liefst de helft en die op een hartinfarct met dertig procent.
Loop je drie keer per week, dan zakt ook het risico op dementie met meer dan 70 procent. Daarnaast kun je ook werken aan spierversteviging en stabiliteitstraining, via bijvoorbeeld aquagym, fitness of pilates. Weet je niet goed waar te beginnen, aarzel dan niet om begeleiding in te schakelen van een sportarts of kinesist.”
5. Seks tijdens de menopauze
Lezeres Chantal: “Mijn libido is duidelijk gezakt, tot grote frustratie van mijn man. Hoe gaan we hier mee om, en zorgen we ervoor dat seks weer fijn wordt?”
Seksuologe Rika Ponnet: “Een dalend libido tijdens de menopauze valt voor een deel te verklaren door hormonale schommelingen, maar vaak hangt het ook samen met je zelfbeeld dat verandert.
Vergelijk het met de periode net na een zwangerschap: veel vrouwen voelen zich dan onaantrekkelijk voor hun partner en sluiten zich af voor seks. Zo ook bij de menopauze. Je lichaam verandert, je vruchtbaarheid valt weg, je voelt je ouder en minder begeerlijk.
Maar je lichaam verandert geleidelijk aan, ook voor je partner. Je bent niet opeens een oude vrouw. Probeer jezelf dus ook niet zo te zien door de ogen van je partner of omgeving. Praat eventueel met je arts of gynaecoloog of ga eens langs bij een seksuoloog. Een gesprek kan opluchten, helpen relativeren.
Vind je het moeilijk om te praten met je partner, maak dan wel duidelijk wat je verlangt. ‘Ik zou het fijn vinden als je af en toe zegt dat ik er goed uitzie.’
Het slechtste wat je kunt doen, is seks volledig afsluiten. Hoe langer je dat doet, hoe groter het probleem wordt. De menopauze betekent niet dat je seksleven over is. Integendeel: onderzoek wijst uit dat de seksuele tevredenheid het hoogst is bij vijftigers en zestigers. Net omdat er dan meer vrije tijd is, maar ook meer zelfacceptatie en maturiteit.”
6. Een droge huid
Lezeres Ingrid: “Mijn huid voelt stukken droger nu ik in de overgang zit. Heeft ze andere verzorging nodig?”
Dermatoloog Thomas Maselis: “Testosteron en oestrogeen zijn de belangrijkste prikkels voor de aanmaak van huidsmeer, dat je huid soepel en gehydrateerd houdt. En net die hormonen vallen weg.
Iedere vrouw merkt dus dat haar huid in de menopauze droger wordt. Iemand met een van nature vettere huid zal hier wel minder last van hebben dan iemand die sowieso een droge huid had.
Vanaf de overgang zou je je huidverzorging dus moeten aanpassen:
- Smeer hydraterende dag-, nacht- en lichaamscrèmes.
- Gebruik een douchecrème of -olie in plaats van een douchegel,
- Reinig je gezicht met milde melk- of olieproducten.
Voor vrouwen met een extreem droge huid – die bijvoorbeeld schilfert of zelfs scheurt – kan hormoontherapie een oplossing bieden. De geslachtshormoondaling wordt zo kunstmatig aangevuld. Overleg wel steeds met je arts om te bepalen of de voordelen opwegen tegen de nadelen.”
7. Opvliegers
Lezeres Pascale: “Ik mag geen hormonen of geneesmiddelen nemen, maar heb ongelofelijk veel last van opvliegers. Bestaan er homeopathische middelen waarmee ik mijn klachten kan doen verminderen?”
Dr. Leon Scheepers, homeopaat: “Die bestaan zeker. In mijn praktijk help ik heel wat vrouwen met overgangsklachten. Ik ga daarbij steeds uit van de individuele symptomen. Opvliegers bestaan bijvoorbeeld in erg uiteenlopende vormen. Bij sommige vrouwen wordt enkel het gezicht wat rood, bij anderen start het vanuit de buik. Sommigen voelen een opvlieger aankomen, terwijl het anderen compleet overvalt.
Eerst breng ik die persoonlijke situatie in kaart. Op basis daarvan geef ik een homeopathisch middel dat je eenmalig inneemt. Bij sommige vrouwen werkt dat meteen, anderen hebben meer tijd nodig.
Het kan ook gebeuren dat het middel niet werkt of dat de opvliegers na een poosje terugkomen. In dat geval maken we opnieuw een afspraak om een andere aanpak te bepalen. Geef homeopathie dus zeker een kans als je geen geneesmiddelen wilt of kunt nemen. Het een sluit het ander bovendien niet uit: een homeopathische behandeling valt prima te combineren met reguliere geneeswijzen.”
8. Een somber gevoel
Lezeres Lieve: “De menopauze maakt me soms erg somber. Ik voel me zo oud en afgedankt. Is dit gevoel nu voor altijd?”
Rika Ponnet: “Geen enkele vrouw kijkt uit naar de menopauze. Het is een moeilijke periode in je leven. De natuur dwingt je erg acuut om voor een stuk afscheid te nemen van het vrouw-zijn en confronteert je met het ouder worden.
En of je nu fysiek last hebt of niet, mentaal gaat dat gepaard met ups en downs. Eens te meer omdat we in een cultuur leven met weinig oudere rolmodellen, en waarin jeugdigheid belangrijker is dan ooit.
Sommige vrouwen slagen erin om er allemaal het beste van te maken, anderen voelen zich depri. En dat is oké. De overgang is een vorm van afscheid nemen, van rouwen. Maar het is geen kommer-en-kwelverhaal: gemiddeld worden vrouwen bijna 83 jaar, dus er komen nog heel wat mooie en actieve jaren aan.
Blijf niet in het negatieve hangen, maar probeer te accepteren dat er een nieuwe periode in je leven aanbreekt. Merk je dat je echt depressieve neigingen krijgt, ga dan zeker praten met je gynaecoloog of een psycholoog. De oorzaak ligt meestal dieper.
Oud verdriet over een niet-ingevulde kinderwens kan bijvoorbeeld opnieuw naar boven komen, omdat dat nu volkomen definitief wordt. Ook word je in deze levensfase vaak geconfronteerd met ouders die hulpbehoevend worden of sterven, kinderen die hun vleugels uitslaan, een scheiding… Allerlei zaken die emotioneel erg zwaar kunnen zijn.”
9. Vaginale droogte
Lezeres Anja: “Ondanks hormoonkuren blijf ik last hebben van extreme vaginale droogte. Mijn man en ik kunnen hierdoor niet meer vrijen. Wat kan ik doen?”
Herman Depypere: “Is je vagina erg droog ondanks hormoonbehandelingen, dan krijg je wellicht een te lage dosis. De vagina staat immers volledig onder invloed van hormonen.
Je leven lang krijgt ze voldoende oestrogenen waardoor het slijmvlies erg dik is, de zuurtegraad op peil blijft en bacteriën geen kans krijgen om infecties te veroorzaken. Vallen die oestrogenen weg, dan wordt de vagina dunner, is ze minder goed beschermd, minder elastisch en ook droger.
Vaginale droogte is dus een zeer vaak gehoorde klacht tijdens de menopauze die het voor veel vrouwen moeilijk of onmogelijk maakt om seks te hebben. Maar het is niet onomkeerbaar. Zodra je vagina opnieuw oestrogenen krijgt, zal het evenwicht zich vrijwel volledig herstellen.
In veel gevallen volstaat lokale hormoontherapie, via vaginale tabletten die je twee keer per week voor het slapengaan inbrengt.”
10. Klachten opvangen
Lezeres Vera: “De overgang maakt het me flink lastig: vermoeidheid, hoofdpijn, concentratieproblemen, opvliegers… Hoe zorg ik ervoor dat die menopauzeklachten mijn werk niet ondermijnen?”
Chris Van Gaver: “De overgang valt vaak samen met het moment waarop je carrière floreert. Je hebt jezelf voldoende bewezen, je voelt problemen op de werkvloer goed aan en hebt ambities waargemaakt.
En net dan krijg je af te rekenen met slapeloze nachten – samen met oestrogeen schiet immers ook de productie van het slaaphormoon melatonine alle kanten op – en concentratieproblemen. Niet evident.
Dus alweer: in eerste instantie is het belangrijk om je klachten zo goed mogelijk op te vangen en extra goed voor jezelf te zorgen. Heb je een goede relatie met je collega’s en baas, praat er dan ook over. Honderd procent van de vrouwen komt in de menopauze, en toch is het een groot taboe. Dat is toch jammer?
- Leg uit waarom je wat prikkelbaarder bent.
- Spreek eventueel af dat je je af en toe mag afzonderen in een privéruimte om je goed te kunnen concentreren en door te werken.
- Stel je ook assertief op en vraag hulp of wijs opdrachten af als je dat nodig hebt.
Op die manier hou je je productiviteit én je zelfvertrouwen hoog.”
11. De menopauze en de pil
Lezeres Nina: “Ik ben 41 en neem nog steeds de pil. Dit doe ik omdat m’n maandstonden ontzettend hevig en pijnlijk zijn zonder die hormonen. Maar hoe kan ik weten wanneer ik in de menopauze kom als ik iedere maand de pil slik?”
Menopauzeconsulente Leen Steyaert: “Je kunt niet weten of je in de menopauze zit als je de pil slikt. Wil je dit echt weten, dan moet je de pil stoppen. Veel artsen raden ook aan om je pil verder te nemen tot je zeker bent dat je door de overgang bent en in de menopauze zit.
De pil is echter een synthetisch hormoon. Je risico op embolie stijgt vanaf je 50ste indien je de pil blijft nemen.
Daarnaast is de pil een anticonceptiepil en dus niet echt geschikt om je te ondersteunen in je onvruchtbaarheid, want dat gebeurt er als je in de overgang komt.
Je gaat net zoals je in de puberteit de overgang maakt van een onvruchtbaar meisje naar een vruchtbare vrouw, overgaan van een vruchtbare vrouw naar een onvruchtbare persoon.
Soms voelen vrouwen toch een aantal signalen als ze de pil doorslikken. Dan krijgen ze te maken met verschijnselen zoals slecht slapen of heviger transpireren. Als vrouwen bijvoorbeeld een hele lange tijd de pil genomen hebben, is het toch aangewezen om HST (hormonale substitutietherapie) te starten tijdens de overgang, of eens je in de menopauze bent.
Als je zolang geen eigen hormonen hebt aangemaakt, maar ze via een pil hebt ingenomen, kun je je wel voorstellen dat je plots in een hevige menopauze kunt terechtkomen. Je lichaam is het namelijk niet gewoon om mechanismen in te schakelen om de hormonen te compenseren. Geen synthetische, maar wel bio-identieke hormonen zijn hierbij aangewezen.”
12. Voorbereiden op de menopauze
Lezeres Annick: “Ik ben 35 en zit nog niet in de overgang, maar een aantal vriendinnen die wat ouder zijn, krijgen er al volop mee te maken. Ik ben bang om zelf veel klachten te ondervinden. Kan ik iets doen om me voor te bereiden op de menopauze?”
Chris Van Gaver: “De menopauze is een periode van hormonale disbalans. Voor je 40 bent, zorgen je lichaam en hormonen eigenlijk voor jou. Maar als je tussen je 40 en 45ste in de overgang geraakt, draaien die rollen om en dien jij vooral goed zorg te dragen voor je lichaam.
Rond je 51ste hebben de meeste vrouwen hun menopauzedag, maar zeker 10 jaar ervoor kunnen de klachten al beginnen. Schuif ze niet zomaar onder de deurmat, maar ga ermee aan de slag om je lichaam in balans te houden.
Zorg ervoor dat de combinatie van voeding, beweging en mindset goed zit. Eet gezond en gevarieerd, vermijd snelle suikers en slechte koolhydraten, let op met alcohol, stop met roken, beweeg elke dag minstens 30 minuten en hou je mindset op peil.
Na je laatste menstruatie volgt de post-menopauze en dan zijn vooral preventie voor ziekten van hart- en bloedvaten, diabetes, osteoporose, kankers en depressies uiterst belangrijk.
Weet dat de menopauze geen onoverkomelijke periode is en dat je er niet alleen voor staat. Zorg goed voor jezelf en laat je begeleiden door een professional.”
Meer lezen over de menopauze?
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!