Wat zijn nierstenen en hoe voorkom je ze?

Een op de negen krijgt vroeg of laat te maken met nierstenen. Wie ze ooit al heeft gehad, weet hoe pijnlijk dat kan zijn. Maar hoe komt het dat je plots een steen in je lichaam hebt, en wat kun je eraan doen?

Nierstenen: 12x vragen en antwoorden

1. Wat zijn nierstenen?

Dr. Vincent De Coninck, uroloog en hoofd van de niersteenkliniek in het AZ Klina in Brasschaat: “Nierstenen, in de medische wereld nefrolithiasis of urolithiasis genoemd, zijn piepkleine kristallen die in de nier ontstaan als er een te hoge concentratie van een bepaalde stof in de urine zit. Denk maar aan calcium, oxalaat (in snoep, cola en chocolade), urinezuur of cystine. Die kristallen zijn zo klein dat je ze met het blote oog niet kunt zien. Na verloop van tijd klampen die zich aan elkaar vast en krijg je een steen van enkele millimeters tot zelfs enkele centimeters groot.”

2. Van té veel chocolade eten kun je dus nierstenen krijgen?

“Dat is veel gezegd, maar de meeste nierstenen ontstaan wel door een combinatie van te weinig drinken en slechte eetgewoontes. Wie veel suiker, zout en oxalaat en te weinig calcium binnenkrijgt, loopt meer risico op nierstenen. Maar de levensstijl is niet altijd de boosdoener. In sommige gevallen zit het gewoon in de genen, of komt het door een onderliggende aandoening. Denk maar aan diabetes, een slecht werkende bijschildklier of steeds terugkerende urineweginfecties.”

Uroloog Vincent De Coninck: “De meeste nierstenen ontstaan door een combinatie van te weinig drinken en ongezond eten”

3. Hoe weet je of je er hebt?

“Als de steen nog in de nier zelf zit, voel je er weinig of helemaal niets van. Na een tijd komt de steen echter los en gaat die met de urine mee de urineleider in. Kleine stenen van enkele millimeter plas je doorgaans uit. Maar grotere stenen, die tot een paar centimeter groot kunnen zijn, blijven makkelijk steken in de urineleider. Het gevolg? De typische, pijnlijke niercrisis.”

4. Wat zijn de kenmerken van een niercrisis?

“Een niercrisis herken je aan de hevige pijn in de rug of de flank, die kan uitstralen tot in de lies. Heel wat mensen zijn ook misselijk, hebben braakneigingen, pijn in de onderbuik, het gevoel dat ze continu moeten plassen of bewegingsdrang. Soms kan er wat bloed in de urine zitten. Een misvatting is dat de pijn veroorzaakt wordt door de scherpe kantjes van de steen. Vanwaar die dan wel komt? De verhoogde druk in de nier, omdat de steen de urineleider blokkeert en de urine dus niet naar de blaas kan.”

5. Zijn nierstenen onschuldig?

“Meestal wel, op voorwaarde dat ze op tijd verwijderd worden. Echt grote stenen in de nieren of stenen die lang in de urineleider zitten, kunnen op den duur de nier aantasten waardoor die minder goed werkt. Er niet mee blijven zitten, is dus de boodschap.”

6. Wat moet je doen als je een niercrisis hebt?

“Naar de dokter! Een bloed- en urineonderzoek en een CT-scan moeten uitwijzen of je effectief nierstenen hebt. Als dat zo is, dan krijg je eerst pijnstillers en ontstekingsremmers.

Om een nieuwe niercrisis te vermijden, kun je best zo weinig mogelijk drinken. De meeste mensen denken dat je juist méér moet drinken, maar dat is een fabel. Als je veel drinkt, komt er meer urine en dan neemt de druk op de nier toe. Dan zal de pijn alleen maar erger worden…”

7. Wat als de niersteen te groot is om uit te plassen?

“Kleine stenen pakken we doorgaans aan met extracorporele steenverbrijzeling (ESWL), waarbij de steen verbrijzeld wordt door schokgolven van buitenaf. Een tweede mogelijkheid is een ureterorenoscopie. Dat is een kijkoperatie waarbij de niersteen wordt weggehaald met een dunne endoscoop die via het plaskanaal tot in de urineleider of de nier wordt gebracht.

Voor grotere stenen is er de percutane nierverbrijzeling. Daarbij wordt een nefroscoop (een optisch instrument waarmee je in de nier kunt kijken) via de huid en doorheen de nier tot in het nierbekken gebracht om van daaruit de steen in kleinere stukjes te laseren of trillen, die dan met een steentang worden weggehaald. Uitzonderlijk moet de arts het nierbekken openen om de steen te verwijderen.”

8. Zijn vrouwen er gevoeliger voor dan mannen?

“Nee, toch niet. Al wordt het verschil kleiner. Dat komt onder meer omdat het aantal tienermeisjes met overgewicht toeneemt. Zwangere vrouwen hebben wel een verhoogd risico op nierstenen, omdat de concentratie van calcium en de zuurtegraad van de urine verhoogt door de hormonen. Maar we zien dat ‘slechts’ één op de duizend vrouwen een niercrisis krijgt tijdens de zwangerschap. Mocht het jou overkomen, ga dan meteen naar de dokter: door zo’n crisis kan je baby te vroeg geboren worden.”

9. Kunnen kinderen er ook krijgen?

“Ja, zo’n drie procent van alle niersteenpatiënten is jonger dan achttien. Bij de kleinsten is een urineweginfectie vaak de oorzaak, maar bij oudere kinderen komt het door een ongezonde levensstijl. Kinderen drinken doorgaans té weinig. Dat kun je stimuleren door de drinkbeker ’s middags bij te vullen of extra drinkmomenten in te lassen.”

10.  Wat kun je doen om nierstenen te voorkomen?

“Het belangrijkste advies dat ik kan geven, is om ervoor te zorgen dat je op een dag minstens twee liter plast. Minstens tweeënhalve liter water drinken is dus de boodschap. Als je urine zo helder is als water, dan zit je goed.

Daarnaast raad ik aan om genoeg groenten en fruit te eten, en wat minder vlees of vis en zout. Een Belg eet gemiddeld tien tot zestien gram zout op een dag, terwijl vijf gram genoeg is. Belangrijk voor je nieren én je hart.

Wat calcium betreft, raad ik aan om dagelijks drie calciumrijke producten te eten of te drinken. Denk maar aan yoghurt, melk en kaas, al zit er in boerenkool en sesamzaad ook genoeg calcium.”

Uroloog Vincent De Coninck: “Je moet per dag minstens twee liter plassen. Minstens tweeënhalve liter water drinken, is dus de boodschap”

11. Komen nierstenen vaak voor?

“Toch wel. In ons land krijgt nu een op de negen mensen vroeg of laat te maken met nierstenen en dat aantal zal alleen maar stijgen. Dat is niet zo gek, want we eten en drinken heel anders dan vroeger. Denk maar aan fastfood en microgolfmaaltijden, echte zoutbommen. Om nog maar te zwijgen over de suiker in alle fris- en energiedranken. Maar ook de klimaatopwarming zal een invloed hebben op nierstenen, want hoe meer je zweet, hoe minder je moet plassen.”

12. Als je een niersteen hebt gehad, ben je er dan voorgoed van verlost?

“Nee. Zonder de juiste behandeling krijgt de helft van de patiënten binnen de vijf à tien jaar nieuwe nierstenen. Daarom is het belangrijk om je voedingsgewoontes, bloed en urine te onderzoeken en elke steen grondig te analyseren. Meestal belanden stenen in de vuilnisbak of op de schouw bij de patiënt thuis, terwijl ze een schat aan informatie bevatten. Een whewelliet ontwikkelt zich bijvoorbeeld door een te hoge concentratie oxalaat in de urine, terwijl een weddelliet wijst op een teveel aan calcium. Als je dat weet, kun je met de huisarts, de uroloog, de nefroloog en de diëtist bekijken hoe je nierstenen kunt voorkomen.”

Dit vind je vast ook interessant:

• Meer water drinken: met deze tips lukt het!
• Dit vertelt de kleur van je urine over je gezondheid
• Koolhydraten: 5 soorten die je vaker mag eten en 5 die je beter vermijdt

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!