PMS: wat is het en wat doe je ertegen?
Nee, het is geen hersenspinsel van ons, vrouwen… Maar wat weten we ondertussen wel al zeker over PMS (het premenstrueel syndroom)? We vroegen het aan gynaecoloog Johan Verhaeghe.
Onze expert: Prof. dr. Johan Verhaeghe is kliniekhoofd gynaecologie en verloskunde aan het UZ Leuven.
Wat is het premenstrueel syndroom (PMS)?
Het premenstrueel syndroom, of kortweg PMS, is een geheel van symptomen die samenhangen met je menstruatiecyclus. Die kunnen zowel lichamelijk als emotioneel of psychologisch zijn. Om officieel van PMS te kunnen spreken, moet je minstens één week van je cyclus helemaal geen klachten hebben (heb je de hele maand door klachten als hoofdpijn of vermoeidheid, dan is er waarschijnlijk iets anders aan de hand dan PMS).
Vaak zijn de klachten het ergst vlak voor het doorbreken van de menstruatie, om abrupt te verdwijnen op de eerste of tweede dag van de menstruatie. Johan Verhaeghe: “Die plotse verlichting is typisch voor PMS en kun je vergelijken met een lichtknop die je aan- en uitschakelt: de ene dag heb je nog klachten en de volgende dag zijn ze plots als sneeuw voor de zon verdwenen.”
1 op de 3…
- of liefst 30% van de vrouwen heeft elke maand uitgesproken klachten. In dat geval spreken we van PMS.
- Bij een kleine groep vrouwen (zo’n 5 tot 8%) zijn de klachten zo ernstig dat we van PMDD spreken: premenstrueel dysfore stoornis.
- Ongeveer 70% van de vrouwen heeft enkel last van milde klachten.
Een brede waaier aan klachten
Niet elke vrouw met PMS heeft er evenveel last van. Terwijl de ene elke maand de muren oploopt van de ongemakken, merkt de andere er nauwelijks iets van. Naast de ernst, kan ook het soort klachten variëren. Dit zijn de vaakst voorkomende:
Lichamelijke klachten
- Een opgeblazen gevoel
- Pijnlijke, gespannen borsten
- Hoofdpijn
- Constipatie of juist diarree
- Acne
Emotionele en psychologische klachten
- Prikkelbaarheid
- Vermoeidheid, weinig energie
- Stemmingswisselingen
- Neerslachtigheid en angstige gevoelens
- Concentratiestoornissen
Het zit (letterlijk) in je hoofd
Waarom heeft de ene vrouw veel PMS-klachten en de andere niet? Dat weten we nog niet zeker, want de oorzaak van het premenstrueel syndroom is nog (deels) een mysterie.
Johan Verhaeghe: “We vermoeden dat PMS wordt veroorzaakt door een samenspel van je hormonenbalans en je hersenen. Tijdens je cyclus gaat je lichaam door hormonale schommelingen, waar de hersenen van sommige vrouwen erg gevoelig op reageren. Het is die reactie van het brein op de hormoonschommelingen die PMS uitlokt.”
PMS of niet?
In tegenstelling tot sommige andere syndromen kan PMS niet worden opgespoord met een medisch onderzoek. Hoe stelt de arts dan vast of jouw klachten samenhangen met PMS?
Johan Verhaeghe: “Meestal vragen we patiënten om een paar maanden een dagboek bij te houden met hun klachten. Op basis daarvan kunnen we dan zien of er inderdaad een link is met de menstruatiecyclus.”
De pil: wondermiddel tegen PMS?
Wie bij de dokter aanklopt met PMS-klachten, krijgt vaak als eerste advies om een anticonceptiepil te proberen. Omdat de pil hormonen bevat, zorgt ze ervoor dat je minder last hebt van hormoonschommelingen. Bij sommige vrouwen verminderen daarmee ook de PMS-klachten.
Johan Verhaeghe: “PMS komt inderdaad iets minder vaak voor bij pilgebruiksters dan bij vrouwen die geen anticonceptie nemen. Toch is de pil geen pasklare oplossing, want bij een grote groep vrouwen heeft ze helemaal geen effect op de klachten.”
Erger met het ouder worden
PMS treft vooral vrouwen tussen de 35 en 50 jaar. Johan Verhaeghe: “Ik zie ook twintigers met PMS-klachten, maar die blijven toch de uitzondering.”
Waarschijnlijk wordt PMS erger met het ouder worden, omdat je eierstokken – die verantwoordelijk zijn voor je hormonale balans – dan in ‘overdrive’ gaan, waardoor ook de hormoonschommelingen heftiger worden. Met de menopauze verdwijnt de menstruatie en dus ook de PMS-klachten.
Dit kun je zelf doen tegen PMS
Een wondermiddel tegen het premenstrueel syndroom bestaat nog niet, maar volgens Johan Verhaeghe kun je de klachten wel milderen: “Zeker bij ‘gewone’ PMS-klachten raden we aan om niet meteen naar medicijnen te grijpen, maar eerst je levensstijl aan te passen.”
Probeer op je zwaarste PMS-dagen voldoende rust en me-time in te plannen. Vermijd een agenda propvol activiteiten, maar doe het (in de mate van het mogelijke) wat rustiger aan om je lichaam niet extra te belasten. Lichte activiteit is wel toegestaan en wordt zelfs aangeraden. Rustige lichaamsbeweging, zoals wandelen, meditatie of yoga, heeft een heilzaam effect op je PMS-symptomen.
Op PMS-dagen ben je misschien sneller geneigd om naar suiker- en vetrijk eten te grijpen (hallo, chips en chocola!), maar probeer dat te vermijden. Een gezonde en evenwichtige voeding wapent je lichaam beter tegen de symptomen. Neem zeker voldoende calcium en vitamine B6 in (vraag je huisarts naar een dosis op jouw maat). Van beide is bewezen dat ze PMS-klachten kunnen verlichten.
PMDD: als PMS je leven tot een hel maakt
Zowat één op de twintig vrouwen heeft maandelijks last van PMDD of ‘premenstrueel dysfore stoornis’, de zwaarste vorm van PMS. Bij PMDD zijn de klachten zo ernstig dat patiënten niet meer normaal kunnen functioneren. Ze kampen met buitensporige stemmingswisselingen, aanhoudende prikkelbaarheid en voelen zich extreem neerslachtig.
Johan Verhaeghe: “Voor vrouwen met PMDD voelt het alsof een andere vrouw het van hen overneemt. Ze voelen zich mentaal en fysiek zo slecht dat ze niet kunnen gaan werken en doen of zeggen dingen tegen hun partner en kinderen waarvan ze later spijt hebben. De mentale impact van PMDD is soms zelfs zo groot dat patiënten het leven niet meer zien zitten.”
Voor vrouwen met PMDD voelt het alsof een andere vrouw het van hen overneemt
Aan de antidepressiva
Bij PMDD is een medische behandeling vaak de enige oplossing. Vrouwen met PMDD worden vaak behandeld met antidepressiva, omdat die de hersencellen minder gevoelig maken voor hormoonwisselingen.
Johan Verhaeghe: “In de extreemste gevallen zetten we soms een kunstmatige menopauze in gang. Zo roepen we de menstruatiecyclus in zijn geheel een halt toe, waardoor ook de hormoonwisselingen verdwijnen. Zo’n kunstmatige menopauze heeft veel bijwerkingen, dus het is echt een allerlaatste redmiddel.”
In de bres voor PMS
Net als bij veel aandoeningen die (vooral) vrouwen treffen, stond het onderzoek naar PMS lange tijd in de kinderschoenen. Sterker nog, nog niet zo heel lang geleden twijfelden sommige dokters eraan of PMS wel echt bestond.
Johan Verhaeghe: “Ondertussen trekt gelukkig niemand het bestaan van PMS nog in twijfel. Toch blijft er nog veel ruimte voor verbetering. Het zou goed zijn als patiënten terechtkunnen bij speciale PMS-coaches, die je door de moeilijkste periode van je cyclus loodsen. Maar momenteel is dat soort professionele hulpverlening nog nauwelijks te vinden.”
Het was mijn man die me erop attent maakte dat we iedere maand dezelfde discussies voerden…
Zij kunnen erover meepraten
Lies (37): “PMS heeft een enorme impact op mijn mentale welzijn. Normaal gezien ben ik een positief persoon, maar een paar dagen per maand voel ik me compleet het tegenovergestelde: onzeker, moe, kwaad, verdrietig… Ik heb al vaak raad gevraagd aan mijn gynaecoloog, maar die neemt mijn klachten niet echt serieus.
Ondertussen ben ik zelf dan maar naar een psycholoog gestapt. Die heeft me geholpen om alles te kaderen en het meer mindful te bekijken: ‘Het is oké, ik mag me slecht voelen. It’s a part of me.’ Al wil ik me er ook niet zomaar bij neerleggen. Ik blijf zoeken naar een langdurige oplossing.”
Anka (43): “Ik kreeg pas echt last van PMS na de geboorte van mijn tweede kind. Mijn man maakte me erop attent dat we elke maand dezelfde discussies voerden, dat hij mijn zelfbeeld elke maand de dieperik in zag duiken, kortom: dat het misschien aan mijn cyclus lag. Ik voelde me de dagen voor mijn maandstonden effectief neerslachtiger, emotioneler en minderwaardiger.
Omdat PMS me zo parten speelde, ging ik langs bij mijn huisarts. Ik heb lang weerstand gevoeld tegen de anticonceptiepil, maar ik neem ze nu al enkele maanden, mét effect. De rust is teruggekeerd in mijn hoofd, lijf en gezin. Weg zijn de uitbarstingen, de ruzies, het minderwaardigheidscomplex… Die hormonen slik ik niet voor mijn plezier, maar de voordelen wegen gewoon te zwaar door.”
Annemie (47): “Ik ben me nog maar sinds twee jaar echt bewust van mijn PMS-symptomen. Daarvoor voelde ik me soms bijna vanuit het niets neerslachtig, maar ik had nooit stilgestaan bij een mogelijk verband met mijn cyclus. Nu zie ik de bui meestal al wel hangen: pijnlijke borsten, onverklaarbare huilbuien, woede-uitbarstingen… Daar is die PMS weer! Hulp heb ik nog niet gezocht, ik beschouw die lastige dagen als iets dat er nu eenmaal bijhoort.”
Lees ook:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!