Telepathie: bestaat het nu echt?
Telepathie, dat is je afvragen hoe het met je zus gaat en nét op dat moment belt ze. Aan een hoogzwangere collega denken en ping, ze stuurt een berichtje dat ze bevallen is. Dat kán toch allemaal geen toeval zijn… Of wel? We vroegen het aan twee slimme wetenschappers!
Het is je vast ook al overkomen: je wilt iets zeggen en net op dat moment zegt je partner hetzelfde. Of je krijgt plots zin in koffie en je collega vraagt of ze een kopje voor je kan meebrengen, zonder dat je ook maar iets gezegd hebt. Het lijkt wel alsof de ander je gedachten kan lezen of je gevoelens aanvoelt.
Precies dezelfde droom
Wat Rani met haar zus meemaakte, gaat nog een stapje verder: “Ik heb een heel nauwe band met mijn zus, we hebben jaren op dezelfde kamer geslapen. Maar dat kan niet verklaren waarom wij een paar keer precies dezelfde droom hebben gehad. Ik was een jaar of zeven, mijn zus negen. Op een ochtend vertelde ik haar dat ik gedroomd had dat er een dinosaurus in onze school was binnengestormd. ‘Echt?’ vroeg mijn zus stomverbaasd. ‘Ik heb precies dezelfde droom gehad vannacht!’ Zij kon ook alle details aanvullen, zoals langswaar zij en ik de andere kindjes hadden weggeleid. Wij waren de helden van de droom! (lacht) Ik herinner me ook nog een andere droom, waarin we allebei in de camionette van onze papa zaten en hij vergeten had de handrem op te trekken. We bolden samen de berg af. Dat zij ook die droom heeft gehad, precies dezelfde nacht, dat kan toch geen toeval zijn? Er is iets wat ons verbindt en ik geloof oprecht dat je het telepathie kunt noemen.”
Rani is lang niet de enige die zulke gevoelens heeft; op de website van het mindstyle magazine Happinez staat te lezen dat telepathie te maken zou hebben met je zesde en zevende ‘spirituele’ zintuigen. Er staan ook een aantal tips te lezen om meer in contact te komen met je telepathische gaven. Ervoor openstaan, mediteren, wandelen in de natuur en je omringen met bloemen en fijne muziek, bijvoorbeeld, kunnen je helpen om meer van zulke ervaringen te hebben.
Onbewuste triggers
Over naar de wetenschap, want die laat een andere klok horen. Rudi D’Hooge, professor psychologie en hoofd van het Laboratorium voor Biologische Psychologie aan KU Leuven: “Hersenwetenschappers zijn daar heel duidelijk in: telepathie, het overbrengen van gedachten van de ene mens naar de andere zonder enige vorm van taal, bestaat niet. Vroeger werden er in shows weleens acts gedaan rond telepathie, dan moest iemand uit het publiek bijvoorbeeld een kaart trekken en de goochelaar keek dan in je gedachten welke kaart het was. Maar dat werd natuurlijk allemaal in scène gezet. Het is onmogelijk om gedachten tussen twee mensen over te brengen. Geen enkel deel van je brein is daartoe in staat.“
Telepathie als paranormaal verschijnsel bestaat niet, maar wel als je het ziet als eenzelfde manier van denken. Je zou het een overtreffende trap van empathie kunnen noemen
Ook psycholoog en cognitief neurowetenschapper dr. Jelle Demanet, die voor UGent en Imec onderzoek doet naar processen in de hersenen, hecht wel geloof aan de oneindige mogelijkheden van het menselijke brein, maar niet aan het bestaan van telepathie: “Ik noem dat illusies. Onze hersenen zijn erop getraind om patronen te herkennen en dat doen ze aan één stuk door, bewust én onbewust. Mensen onderschatten hoe gevoelig dat systeem is.
Sommigen zijn er ook gevoeliger aan dan anderen. Geen wonder dus dat mensen die elkaar goed kennen op dezelfde manier beginnen te denken, op dezelfde momenten elkaar een berichtje sturen… Vaak wordt dat onbewust getriggerd, bijvoorbeeld omdat het buiten hevig regent en je hersenen die weersomstandigheden associëren met iets wat ooit eens gebeurd is in dezelfde omstandigheden met die bepaalde persoon. Jij bent je daar niet meer van bewust, maar je onbewuste weet dat nog wél. Door de complexiteit van onze hersenen en het feit dat we ons van heel veel dingen die in onze omgeving gebeuren, niet bewust zijn, kan die illusie van telepathie heel sterk zijn.”
Empathie in het kwadraat
Alles hangt natuurlijk af van hoe je telepathie definieert. Als ‘paranormaal verschijnsel’ is er heel wat bewijs dat telepathie onmogelijk is, maar als je het omschrijft als ‘op eenzelfde manier denken en de dingen ervaren’, dan valt er wél wat voor te zeggen. Het is geen toeval dat voorbeelden van telepathie bijna altijd van toepassing zijn tussen mensen die elkaar enorm goed kennen en op mensen die erg fijngevoelig zijn. Je zou het een overtreffende trap van empathie kunnen noemen.
Daarnaast is er ook nog zoiets als toeval. Prof D’Hooge: “‘Ik heb die nacht aan mijn moeder gedacht en net toen is ze overleden’: zulke verhalen hoor je vaak. Dat we dat zo graag telepathie noemen, komt omdat we moeilijk kunnen omgaan met toevalligheden. Maar toch draait het allemaal om hoe ons brein werkt: wonderlijk en superonnauwkeurig tegelijk. Dat je zus je negentien keer gebeld heeft zonder dat je aan haar dacht, dat vergeet je, maar die ene keer dat jij ook net haar nummer aan het ingeven was op je telefoon, onthoud je natuurlijk wél. En dan zeg je dat ook meteen aan je zus, waardoor je het nóg beter onthoudt en je er nóg meer aandacht aan geeft.”
Een kwestie van cultuur
Dat we zo graag zouden hebben dat het woordeloos overbrengen van gedachten echt bestaat, zit volgens Rudi D’Hooge in onze cultuur. Het bovennatuurlijke kantje van telepathie spreekt tot de verbeelding. Bovendien is er meer tussen hemel en aarde dan dat de wetenschap kan verklaren en er ontstaan nog voortdurend nieuwe inzichten.
Dat je zus je negentien keer gebeld heeft zonder dat je aan haar dacht, dat vergeet je, maar die ene keer dat jij ook nét haar nummer aan het ingeven was op je telefoon, onthoud je natuurlijk wél
Wie had eeuwen geleden bijvoorbeeld gedacht dat er allerlei elektrische verbindingen plaatsvinden in onze hersenen? Prof D’Hooge: “Onze hersenen functioneren op basis van elektriciteit en chemische verbindingen, hoe fascinerend is dat? De uitvinder van de EEG, de elektro-encefalogram, werd letterlijk gek verklaard, maar nu kunnen we de elektrische signalen die onze hersenen uitzenden, gewoon opvangen met een machine en uitprinten. Maar voor alle duidelijkheid: dat is iets heel anders dan gedachten overbrengen. Dat laatste gaat tegen alle wetten van de fysica in. Er zijn in de loop der eeuwen honderden experimenten uitgevoerd om het bestaan van telepathie aan te tonen, maar ze zijn stuk voor stuk weerlegd.“
Jelle Demanet van UGent vult aan: “Er staat ergens al jarenlang een prijs open van een miljoen dollar voor wie zwart op wit kan bewijzen dat het mogelijk is om gedachten over te brengen van de ene persoon naar de andere. Niemand heeft die prijs tot nu toe geclaimd. Dat Rani en haar zus dezelfde droom hadden, zegt vooral iets heel moois over hen: dat ze elkaar geweldig goed aanvoelen. Maar de oorzaak is wellicht minder mysterieus. Ik vind het zelf ook wel een beetje jammer dat de wetenschap de magie om zeep helpt, maar het is niet anders.”
Zelfde dna, zelfde gevoel
Toch blijven er straffe verhalen over telepathie circuleren. Dat van een Canadese tweeling bijvoorbeeld, die gescheiden van elkaar opgroeide. In een interview vertelde de ene dat hij zich op 3 februari van een bepaald jaar enorm slecht voelde, alsof hij doodging, en dat dit gevoel drie dagen duurde. Later vertelde de andere broer dat hij die derde februari met zijn vliegtuig was neergestort in het Canadese woud. Hij brak daarbij zijn been en zat vast in de cockpit. Pas drie dagen later werd hij gered, net op het ogenblik dat zijn broer van zijn drukkende pijn af was…
Die dag, rond een uur of vier, werd ik enorm misselijk. Zo erg dat mijn baas me met de auto naar huis bracht. Een uur later kreeg ik het vreselijke bericht dat mijn zus verongelukt was, precies op het moment dat ik me zo slecht begon te voelen
Dichter bij huis vertelt Sophie een gelijkaardig verhaal: “Ik was een jaar of drie toen ik in de tuin tegen de grond smakte en mijn zus binnen begon te wenen, zonder dat ze mij kon zien. Net als Rani voelde ik me telepathisch verbonden met mijn zus: een vreemd gevoel dat je niet kunt plaatsen. Ik heb geen wetenschappelijke kennis rond telepathie, voor mij gaat het meer om dat gevoel, dat ik overigens niet tegen iedereen durf uit te spreken, uit schrik om voor gek versleten te worden. Soms was het ook een beangstigend gevoel. Als mijn zus verdrietig was, was ik het ook.
Het toppunt was de dag dat mijn zus verongelukt is. Het was een vrijdag, ik voelde me ’s morgens kiplekker, had de hele dag gewerkt tot ik ineens, rond een uur of vier, enorm misselijk werd. Ik was er zo erg aan toe dat mijn baas me met de auto naar huis heeft gebracht, fietsen ging niet meer. Ik weet het aan de vermoeidheid na een week werken, maar een uur later kreeg ik het vreselijke bericht dat mijn zus verongelukt was, precies op het moment dat ik me zo slecht begon te voelen. Ik heb het wel vaker voor, dat ik op hetzelfde moment hetzelfde denk of zeg als mijn dochter of man, dat lijkt me normaal als je samenleeft. Maar die voorvallen met mijn tweelingzus, met als pijnlijk ‘hoogtepunt’ haar ongeval, die vind ik toch van een andere orde…”
Behoefte aan zingeving
Jelle Demanet: “De wetenschap kan zulke dingen niet altijd verklaren, maar wat wél zeker is, is dat ze belangrijk zijn voor mensen. We hebben als mens een grote behoefte aan zingeving. Geloof is voor veel mensen ook een houvast, wat de wetenschap er ook van denkt. In onderzoek zien we ook dat de hersenen van mensen die goed aan het samenwerken zijn, zich op ritmisch niveau gaan synchroniseren. Dat is geen telepathie, maar het toont wel aan dat mensen heel erg gelinkt kunnen zijn aan elkaar, en dat geldt voor tweelingen helemaal.”
Prof D’Hooge: “Soms voelen mensen zich beledigd door mijn wetenschappelijke benadering: ‘Denk je dat ik lieg over wat mij is overkomen?’ Mensen zijn teleurgesteld, en dat begrijp ik ook. Voor hen is dat een emotionele gebeurtenis en het doet pijn als je dat in twijfel trekt en mathematisch gaat verklaren. Het is geen leuke boodschap als je zegt dat wat voor iemand heel bijzonder is, eigenlijk toch niet zo uitzonderlijk is. Wat Sophie en vooral haar zus overkomen is, is tragisch, maar het blijft toeval. Wellicht is Sophie al tientallen keren misselijk geworden zonder dat te linken aan iets anders. Er komen nu eenmaal eigenaardige toevalligheden voor. Dat is míjn mening althans, want er zijn wetenschappers die wél geloven in buitenzintuigelijke ervaringen bij tweelingen.
We vinden het prettig om te geloven in telepathie omdat het iets zegt over hoe dierbaar iemand voor ons is
We vinden het ook prettig om te geloven in telepathie omdat het iets zegt over hoe dierbaar iemand voor ons is, en dat gun ik iedereen van harte. We wíllen heel graag tegen iemand die ons opbelt, zeggen: ik was net aan je aan het denken. Dat drukt uit hoe bijzonder die persoon voor ons is. Ik heb het zelf ook al meegemaakt, dat ik aan een vriend uit mijn jeugd had gedacht en ik hem net in die week tegen het lijf liep. Ik had wellicht al tientallen keren aan die man gedacht zonder hem tegen te komen, maar het was toch leuk om dat tegen hem te kunnen zeggen. Op die manier trek je die band van jaren geleden meteen weer aan. De kans is klein dat die man dan zal zeggen: ‘Echt waar? Zelf heb ik al die jaren geen enkele keer aan jou gedacht!’ En zo blijft dat vriendschapsgevoel van toen intact. Maar als hersenwetenschapper moet ik zeggen: helaas, het is enkel een opmerkelijk toeval.”
Meer tips:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!