Kun je niet stilzitten? Dan heb je misschien het rusteloze-benen-syndroom

Plof je ’s avonds eindelijk in de zetel, beginnen je benen zo te tintelen dat je wel móét rondlopen. Wie last heeft van RLS, of het rusteloze-benen-syndroom, weet dat dat geen pretje is.

Rusteloze benen

Duizenden Belgen hebben er last van, maar toch is RLS, afkorting van Restless Legs Syndrome of het rusteloze-benen-syndroom, nog relatief onbekend. Het is een aandoening waarbij je, als je ’s avonds rustig zit of ligt, de onweerstaanbare drang voelt om rond te lopen en te bewegen, om het onaangename gevoel in je benen te verlichten. Als je dus – letterlijk – niet stil kunt zitten. Dokter Ilse De Volder vertelt wat we weten – en nog niét weten – over deze opmerkelijke aandoening.

Wat zijn de symptomen?

Het belangrijkste symptoom van RLS is een irriterend gevoel in je benen. Sommige patiënten beschrijven het als ‘insecten die diep in je kuiten zitten te wriemelen’, andere vergelijken het dan weer met elektrische schokken. Sommigen voelen het maar in één been, anderen in alle twee. RLS kan ook in andere lichaamsdelen, zoals de voeten, bovenbenen en zelfs de armen voorkomen.

De klachten van RLS worden verzacht door de benen te bewegen, maar: als je stopt met bewegen, begint het tintelen en kriebelen vaak gewoon opnieuw…

Vervelend in bed

RLS steekt alleen in rusttoestand de kop op. Als je ’s avonds wilt tv kijken bijvoorbeeld. Door de heftige tintelingen hebben veel RLS-lijders ook moeite om in slaap te vallen en door te slapen. Bovendien kampt 80 procent van de mensen met RLS ook met PLMD (Periodic Limb Movement Disorder): hevige, repetitieve beenbewegingen in de slaap die ze, in hun bewusteloze toestand, zelf meestal niet opmerken.

Rusteloze benen komen alleen ’s avonds en ’s nachts voor, er bestaat dus niet zoiets als ‘ochtend-RLS’.

Is RLS een chronische aandoening of verdwijnt het weer?

In de meeste gevallen is RLS een chronische aandoening, maar de intensiteit van de klachten kan doorheen de jaren variëren. RLS kan ook tijdelijk de kop opsteken, bijvoorbeeld bij:

• Een zwangerschap (vooral dan in het derde trimester): in dit geval verdwijnen de klachten meestal na de bevalling. Maar hoe vaker een vrouw zwanger is geweest, hoe hoger de kans op chronische RLS.
• Een tijdelijk ijzertekort: bloeddonoren hebben in de week nadat ze bloed gegeven hebben weleens last van RLS door een tijdelijk ijzertekort.

Is het erg?

Op zich is RLS geen levensbedreigende aandoening. Hoe vaak je last hebt van rusteloze benen varieert trouwens sterk van persoon tot persoon: de ene heeft er elke maand maar een uurtje last van, terwijl de ander elke dag vijf uur lang door rusteloze benen geplaagd wordt.

Bij die laatste groep kan RLS wel een echte lijdensweg worden, omdat het de avond- en nachtrust serieus kan verstoren. Ze willen op het einde van een drukke werkdag graag even ontspannen, maar hun lichaam laat dat gewoon niet toe. En als ze in bed kruipen, voelen ze voortdurend de behoefte om weer op te staan, bijvoorbeeld om even rond te lopen of een wisseldouche te nemen.

5 tot 10% van de Belgische bevolking heeft soms last van rusteloze benen. Daarvan heeft ‘maar’ 3 tot 5% medische begeleiding nodig, wat neerkomt op zo’n 15.000 tot 30.000 mensen.

Hoe komt het?

Hoe RLS preciés ontstaat, daar is de wetenschap nog niet helemaal uit. Wat we wel weten, is dat het om een gestoorde functie in de hersenen gaat en dat problemen met ijzer en dopamine aan de grondslag liggen. Ook onze biologische klok zit er voor iets tussen, want RLS steekt uitsluitend de kop op in de vooravond, om dan rond 3 uur ’s nachts weer te verdwijnen.

RLS heeft dus niet altijd een duidelijk aanwijsbare oorzaak, maar het kan wel ontstaan door:

• Een genetische factor: RLS komt meestal bij verschillende familieleden voor.
• Een ijzertekort: door een ijzersupplement in te nemen, kunnen de klachten van RLS soms snel weer verdwijnen.
• Als neveneffect van bepaalde medicijnen: vooral dan antidepressiva en kalmeermiddelen.

Wat kun je zelf doen?

1. Drink niet te veel koffie.
2. Probeer rechtop in de zetel naar tv te kijken. Zo word je minder slaperig en zullen de RLS-klachten minder snel de kop opsteken.
3. Laat bij een plotse opstoot van rusteloze benen je ijzerniveau nakijken door je huisarts en neem, indien nodig, een supplement.

Bestaat er medicatie voor?

In sommige gevallen kan een eenvoudig ijzersupplement (bij sommigen aangevuld met magnesium) soelaas bieden. Voor mensen met ernstige klachten bestaan er specifieke geneesmiddelen. Het is belangrijk om je medicijngebruik goed te laten opvolgen door een dokter en de dosis niet zomaar te verhogen, want helaas kan de medicatie de klachten na een aantal jaar doen toenemen. Ook medicatie die eigenlijk bedoeld is voor andere aandoeningen (zoals Parkinson of epilepsie) kan soms helpen bij RLS.

Wanneer ga je best naar de dokter?

Sommige mensen lopen jarenlang rond met ernstige RLS-klachten, omdat de diagnose niet altijd makkelijk te stellen is. Ze vinden niet de juiste woorden om hun klachten aan hun dokter te omschrijven, waardoor die ze niet herkent als symptomen van RLS.

In deze gevallen ga je toch best even langs bij je huisarts:

• Als je rusteloze benen echt een negatieve invloed hebben op je leven, en je bijvoorbeeld ’s nachts niet meer kunt slapen.
• Voor 60-plussers: als je klachten uit het niets komen en verder niemand in je familie er last van heeft. RLS kan dan wijzen op een ijzertekort, dat op zijn beurt een barometer van een andere (ernstige) aandoening kan zijn.

Niet te verwarren met…

• Spataders: wie last heeft van spataders, kan ’s avonds ook een vervelend, tintelend gevoel in de benen ervaren. Het grote verschil is dat je de symptomen van spataders kunt verlichten door je benen te rusten te leggen, terwijl RLS je net dwingt om veel te bewegen.
• Zenuwaantasting door diabetes: ook deze aandoening kan voor een onaangenaam gevoel in de voeten zorgen, dat een beetje lijkt op de symptomen van RLS. Al voelt het bij zo’n zenuwaantasting eerder alsof je door kleine spelden wordt geprikt.

Tekst: Margot Kennis – Met dank aan Dr. Ilse De Volder, neuroloog en somnoloog aan het slaapcentrum van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen.

Meer interessante gezondheidsartikels:

• Spasmofilie: wat zijn de symptomen (en wat doe je eraan)?
• Opgezwollen voeten bij warm weer? Zo voorkom je het!
• Waarom yoga wonderen doet voor je lichaam

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!