Slaapstoornissen: wanneer kun je echt van een stoornis spreken? En wat doe je eraan?

Iedereen heeft weleens een slechte nacht. Maar wanneer kunnen we echt spreken van een slaapstoornis? En wat kunnen we zelf doen om een goed slaappatroon te ontwikkelen? We vroegen het aan slaapexperte Annelies Smolders.

Wat is een slaapstoornis?

Er zijn 88 slaapstoornissen, dus een concrete omschrijving is er niet. Wel gaat het bij allemaal over een hindernis in de slaap zoals een slaaptekort, slechte slaapkwaliteit of iets wat je als storend gedrag in de slaap bestempelt. Om bijvoorbeeld van slapeloosheid te kunnen spreken, moet je gedurende minstens een maand niet goed slapen en daar overdag ook last van hebben. Dat uit zich dan in concentratieproblemen bijvoorbeeld, of je voelt je futloos en prikkelbaarder dan anders.

“Mensen komen al snel langs omdat ze denken dat ze een slaapprobleem hebben”, vertelt Annelies Smolders, slaapexperte en auteur van het boek Start to Sleep. “Maar als ik dan naar hun slaapdagboek kijk, doen ze het eigenlijk heel goed. Ze slapen vaak gewoon te weinig.”

Slaap je vlot in, word je ’s nachts niet te vaak wakker en voel je je de volgende dag fit? Dan heb je eigenlijk een prima slaappatroon. “Als je bijvoorbeeld lange tijd minder dan zes uur slaapt, is dat echt wel te weinig”, voegt Annelies toe. “Ook als je merkt dat je overdag geregeld in slaap valt, je ’s nachts af en toe stopt met ademen of parasomnia’s (gedragingen die niet thuishoren in je slaap, zoals roepen, tieren, veel bewegen of slaapwandelen bijvoorbeeld) hebt, laat je je best onderzoeken.”

Welke soorten slaapstoornissen zijn er?

Er zijn meer dan tachtig verschillende soorten slaapstoornissen. Zo zijn er slaapstoornissen die te maken hebben met de duur of kwaliteit van de slaap, maar kan er ook een medische oorzaak aan de grond van je slaapprobleem liggen.

Insomnia (slapeloosheid), hypersomnia (veel slapen en nog moe zijn) apneu, slaapwandelen en tandenknarsen zijn ongetwijfeld de meest gekende, en daarmee ook de meest voorkomende slaapstoornissen. Narcolepsie (plotse en onweerstaanbare slaapaanvallen overdag) komt minder vaak voor.

Andere oorzaken

“Ook medicatie verstoort maar al te vaak – zonder dat we het beseffen – ons slaap-waakritme”, vertelt Annelies. “Daarnaast ervaren onder andere mensen met schildklierproblemen vaker slaapproblemen, alsook mensen die een onregelmatig leven leiden of personen die in het weekend graag uitslapen.”

Vicieuze cirkel

Ongeveer een 25 à 30 procent van de mensen zou weleens kampen met slaapproblemen. Bij ongeveer 15 procent wordt het ook echt een chronisch probleem.

“Het goede nieuws is dat we zelf een grote invloed hebben”, klinkt het. “Door een foute techniek of gedachtegang, bijvoorbeeld.” Denk maar aan gestrest naar bed gaan, een werkritme in ploegendienst of frequente reizigers die geregeld met een jetlag geconfronteerd worden.

Vaak wordt slapeloosheid, één van de meest voorkomende slaapstoornissen, een soort vicieuze cirkel. Heb je een slechte nacht achter de rug? Dan voel je je overdag minder goed, waardoor je ’s avonds weer gaat piekeren en je misschien opnieuw moeilijk in slaap geraakt.

Maar slaapstoornissen kunnen, zoals hierboven al vermeld, ook een medische oorzaak hebben. “Mensen met overgewicht of loshangende keelspieren hebben bijvoorbeeld vaker last van slaapapneu. Of bij tinnitus kunnen oorsuizingen ervoor zorgen dat je moeilijker in slaap valt.”

Hoe behandel je een slaapstoornis?

Slaaptraining

Meestal wordt geprobeerd aan de hand van slaaptraining, een niet-medicamenteuze aanpak, het probleem op te lossen. “In mijn therapie reik ik een hele reeks technieken aan die helpen om het bioritme snel te herstellen en beter te slapen”, vertelt Annelies. Maar liefst 80 procent is na zes weken van zijn slapeloosheid verlost. “Al snel wordt het een attitudewijziging en ga je valkuilen zoals langer blijven liggen, een dutje doen of vroeger in bed gaan, herkennen.”

Medisch advies

Heeft je slaapprobleem een medische oorzaak, zoals apneu, of werken de slaaptechnieken niet voor jou? Dan laat je je best onderzoeken door een arts. Bij apneu wordt bijvoorbeeld meestal voor een masker gekozen. Achteraf kan slaaptraining ook hier wonderen doen, omdat je wellicht al een hele tijd slecht inslaapt.

“Geraken jullie er echt niet uit? Dan kan in overleg met de arts ook slaapmedicatie voorgeschreven worden. Besef wel: het neemt de oorzaak van het probleem niet weg. Medicatie brengt je gewoon in een soort van roes waardoor je je slapeloosheid niet heel bewust meemaakt. Binnen twee à drie weken, wanneer je de technieken onder de knie hebt, kun je dan ook best afbouwen.”

11 tips voor een betere nachtrust

• Doe ontspannings- of ademhalingsoefeningen om tot rust te komen op het einde van de dag.
• Werk aan een vast ritme. Ga op hetzelfde tijdstip naar bed en sta op een vast moment op.
• Zorg voor een optimale slaapomgeving: een goede matras en hoofdkussen, rustgevende kleuren op de muren en een goed geventileerde en geklimatiseerde slaapkamer. Gebruik eventueel oordopjes of een oogmasker als je last hebt van lawaai en licht.
• Ben je moe en wil je een dutje doen? Beperk het tot maximaal dertig minuten.
• Vermijd alcohol, thee en koffie, eet niet te laat of te uitgebreid en doe geen geestelijke of fysieke inspanningen (zoals vergaderen of sporten) voor je gaat slapen.
• Is piekeren de oorzaak dat je wakker blijft liggen? Leg een pen en notitieboekje op je nachtkastje en schrijf je gedachten neer.
• Neem een lauwe douche.
• Vermijd beeldschermen en neem een goed boek mee naar bed.
• Beperk de tijd in bed en slaap enkel zoveel als nodig.
• Drink ’s avonds niet te veel zodat je niet moet opstaan voor nachtelijke toiletbezoekjes.
• Focus je te vaak op de wekker? Haal ‘m dan weg

Wil je meer weten over slaap en slaapproblemen? Annelies Smolders schreef het boek ‘Start to Sleep – Leer (weer) slapen zonder medicatie en zonder kopzorgen’ (€ 22,95 – Borgerhoff & Lamberigts) en geeft online slaaptrainingen.

Deze artikels wil je vast ook lezen:

• Vermoeidheid of toch slapeloosheid? De slaapexpert legt uit!
• Slaapwandelen: hoe zit dat precies?
• Slaapapneu: wat zijn de symptomen (en wat doe je eraan)?

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!