Slaapwandelen: hoe zit dat precies?

De hele nacht wegdromen ónder de lakens, het is voor slaapwandelaars niet altijd evident. Wat slaapwandelen precies is, leggen we je even uit.

Somnambulisme, of simpelweg: slaapwandelen

Ilse De Volder, neurologe in het slaapcentrum van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en gespecialiseerd in slaapstoornissen: “Slaapwandelaars lijden aan somnambulisme, oftewel een slaapstoornis waarbij ze in hun slaap uit bed stappen, rondwandelen en soms zelfs dingen doen, zoals de televisie aanzetten of in het ergste geval in de auto stappen. Voor een buitenstaander lijkt het alsof de persoon wakker is, maar eigenlijk is de slaapwandelaar in een diepe slaap verzonken.

Het slaapwandelen gebeurt in het begin van de nacht, tijdens de diepe slaap. Dat is de fase waarin de ademhaling en het hartritme dalen tot het laagste ritme, het lichaam zich volledig ontspant en de batterijen weer worden opgeladen. Je bewustzijn is op dat moment zo goed als volledig uitgeschakeld. Als je dan gaat slaapwandelen, gebeurt dat dus ongecontroleerd en herinner je je er de volgende dag ook meestal niets van.”

Dáárom slaapwandel je

Slaapwandelen is genetisch bepaald. De meeste slaapwandelende kinderen hebben ouders die dat zelf deden in hun kindertijd. Als je het gen in je hebt, dan maak je tien keer meer kans om het zelf ook te doen. Maar er zijn ook andere factoren die slaapwandelen kunnen uitlokken: cafeïne, alcohol, stress, vermoeidheid of heftige emoties.

Wist je dat…

… 17% van de kinderen weleens slaapwandelt, terwijl amper 4% van de volwassen ’s nachts op wandel gaat? Dat komt doordat ze meer diepe slaap hebben dan volwassenen. In het eerste levensjaar neemt de hoeveelheid diepe slaap toe, maar in de tienerjaren neemt het weer af, waardoor kinderen meestal stoppen met slaapwandelen in de puberteit.

Zo herken je een slaapwandelaar

Soms is het moeilijk in te schatten of iemand slaapwandelt of wakker is. Een slaapwandelaar…

• gaat meestal één tot drie uur na het inslapen op pad;
• geeft al mompelend antwoord op vragen;
• heeft z’n ogen open, maar heeft een wazige blik;
• heeft geen normaal inschattingsvermogen en ook geen controle over z’n handelingen;
• is zich in sommige gevallen bewust van de omgeving en kan dan raar gedrag vertonen, zoals een maaltijd bereiden midden in de nacht;
• gaat meestal na 5 tot 15 minuten terug naar bed;
• en trekt er voornamelijk op uit tijdens stresserende periodes.

Het medicijn: geen stress

Slaapwandelen kun je jammer genoeg niet voorkomen. Bij kinderen gaat het vaak vanzelf over eens ze in de puberteit belanden. Maar als je als volwassene nog steeds slaapwandelt, of er pas op latere leeftijd mee begint, dan loop je voor de rest van je leven de kans om dat te doen, zeker in vermoeide of stresserende periodes. Het allerbelangrijkste om het slaapwandelen zoveel mogelijk te beperken, is goed voor jezelf zorgen. Het verminderen van stress, en ontspannen naar bed gaan, kan je helpen de kans op slaapwandelen te verkleinen.

Beter voorkomen dan genezen

Ilse De Volder: “Slaapwandelen lijkt onschuldig, maar kan dramatische gevolgen hebben. Denk maar aan de jonge Thibaut, die in het programma Taboe op Eén vertelde over hoe hij al slaapwandelend uit het raam viel tijdens z’n vakantie. Daarbij raakte hij zijn rechteronderbeen kwijt. Zijn verhaal is gelukkig eerder een uitzondering. Toch neem je best enkele voorzorgsmaatregelen als je weet dat jij, of iemand binnen je gezin, slaapwandelt.

• Door je ramen en deuren op slot te doen bijvoorbeeld, zodat de slaapwandelaar niet naar buiten kan of uit het raam kan vallen
• Daarnaast kun je ook bovenaan de trap een hekje zetten, zodat je kind, maar ook jij of je partner, niet zomaar van de trap kunnen donderen.
• Ook speelgoed en losliggende kabels ruim je best op, zodat daar niet over gestruikeld kan worden.
• En als je met vrienden op vakantie gaat, of ergens gaat logeren, breng je best het gezelschap op de hoogte, zodat zij een oogje in het zeil kunnen houden.”

4 vragen aan de slaapexpert

1. Lezeres Marie: “Mijn dochtertje van acht slaapwandelt regelmatig. Raadpleeg ik best een arts?”

Ilse De Volder: “Nee, veel kinderen slaapwandelen weleens. Het hoort als het ware bij hun ontwikkeling. Meestal stoppen ze ook met slaapwandelen rond de puberteit en verdwijnt het vanzelf.

Sommige wetenschappers brengen slaapwandelen bij kinderen in verband met een vertraagde ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel in de hersenen maar wat precies gebeurt in de hersenen, dat is niet duidelijk. Wel weten we dat een aantal factoren het slaapwandelen kunnen uitlokken, zoals vermoeidheid en stress. Voldoende en regelmatig slapen én een vast avondritueel kunnen het slaapwandelen verminderen. Lees bijvoorbeeld élke avond samen een verhaaltje in bed, of kam de haren van je dochtertje. Dat is niet alleen gezellig, maar dus ook een perfect medicijn tegen slaapwandelen.”

2. Lezeres Ann: “Mijn man trekt er ’s nachts graag op uit. Maar mag ik hem wakker maken als hij slaapwandelt?”

Ilse De Volder: “Je mag een slaapwandelaar wakker maken, al is dat niet zo makkelijk. Een slaapwandelaar verkeert in een diepe slaap waardoor je er geen normaal contact mee kunt hebben. Wek je de persoon toch, dan kan die angstig of zelfs agressief reageren, omdat hij of zij gedesoriënteerd is. Het beste wat je kunt doen, is rustig praten tegen de slaapwandelaar en die terug naar bed begeleiden.”

3. Lezeres Sylvie: “Lichte kneuzingen, blauwe plekken, schaafwonden… Als ik tijdens het slaapwandelen val, of tegen een kast loop, voel ik niks. Pas als ik ’s morgens wakker word, voel ik de pijn. Hoe komt dat?”

Ilse De Volder: “Tijdens de diepe slaap is ook het deel van de hersenen dat het pijngevoel regelt niet helemaal wakker. Daarom voel je tijdens het slaapwandelen niet de pijn die je in een wakkere toestand wel zou voelen. Slaapwandelaars kunnen tijdens hun nachtelijke uitstapjes daardoor ook dingen doen die ze overdag niet kunnen, zoals een zware kast verzetten bijvoorbeeld.”

4. Lezeres Maaike: “Onlangs ging ik op weekend met mijn beste vriendin, die regelmatig slaapwandelt. Plots zei ze midden in de nacht dat ze wil scheiden van haar man. Moet ik haar woorden serieus nemen?”

Ilse De Volder: “Mensen die in hun slaap praten of dingen doen, zijn zich daar niet bewust van. Soms herhalen ze gewoon iets wat ze op televisie hebben gezien, soms is er wél een link met het echte leven, maar dan nog gaat het niet noodzakelijk over hun eigen leven. Omdat een slaapwandelaar niet bewust nadenkt over wat die zegt, is het dus ook niet altijd waar.”

Drie mythes over slaapwandelen doorprikt

1. Slaapwandelaars voeren hun dromen uit.

Slaapwandelen gebeurt in het begin van de slaap waarin het lichaam actief is, maar de hersenen steeds trager worden. Dromen doe je tijdens de laatste fase, de REM-slaap. Dus slaapwandelaars kunnen onmogelijk hun dromen uitvoeren tijdens het slaapwandelen, omdat beide fenomenen in een andere fase voorkomen.

2. Slaapwandelaars lopen met hun ogen dicht en de armen vooruit.

In tekenfilms zie je inderdaad vaak slaapwandelaars die met hun ogen dicht en armen vooruit wandelen, zodat de kijker meteen doorheeft waar het om gaat. Maar in werkelijkheid gaat het er net iets realistischer aan toe, waardoor het niet simpel is om te zien of iemand slaapwandelt. Een slaapwandelaar heeft zijn ogen open waardoor het lijkt of hij wakker is. Het is de wazige blik die meestal verraadt of iemand slaapwandelt, of net niet.

3. Van slaapwandelen word je moe.

Slaapwandelaars zijn de volgende dag niet uitgeput door hun nachtelijke avonturen, omdat een episode vaak maar enkele minuten duurt. Wel is de kans groter op slaapwandelen als je vermoeid bent. Dus slaapwandelen en moeheid gaan inderdaad hand in hand, maar het verband gaat in de andere richting.

Sms’en in je slaap

Slaapwandelen doet Diny (26) niet, maar berichtjes sturen in haar slaap, dat wel. “Op een ochtend kreeg ik een sms van mijn vriend met drie vraagtekens in. Dat stuurt hij wel vaker als hij niets begrijpt van wat ik hem stuur. Het vreemde was dat ik hem helemaal geen sms’je had gestuurd, niet die ochtend, maar ook de avond ervoor niet. Tot ik zag dat ik om twee uur ’s nachts tóch een bericht had verzonden: ‘Ik kan niet komen, want mijn leerkracht moet de kinderen nog ophalen en daardoor komt hij later.’ Ik studeerde op dat moment nog, en had die dag een afspraak met een docent, die ook daadwerkelijk verplaatst was. Alleen had ik er geen flauw idee van dat en waarom ik het naar mijn vriend had ge-sms’t.”

Slaapsms’en is een nieuwe variant van slaapwandelen. Het gebeurt ook tijdens je diepe slaap waardoor je je er de volgende dag niets van herinnert. Maar hoewel je bij slaapwandelen dingen ongecontroleerd doet, gebeurt het bij slaapsms’en net uit routine. Omdat we voortdurend e-mails en sms’en versturen, is het moeilijker om het wakkere en het slapende leven gescheiden te houden. De enige manier om te voorkomen dat je een gênant berichtje stuurt in je slaap, is dus door je gsm niet mee naar bed te nemen.

Uit: Libelle 31/2018

Meer over slapen:

• Slapen: 5 vragen én antwoorden van onze slaapexpert
• Zo doen soldaten het: val binnen de 2 minuten in slaap
• Altijd moe? 5 tips om uitgeslapen op te staan!

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!