7 vragen over verslikken beantwoord door een logopediste

Je verslikken in eten of drinken is vervelend, maar gelukkig meestal onschuldig. Soms is er helaas meer aan de hand. Wanneer moet je je zorgen maken en wanneer ontstaat er een echt slikprobleem? Een overzicht.

1. Wat gebeurt er als je je verslikt?

Logopediste An Vandenbulcke: “Normaal gezien worden tijdens het slikken je neus en stembanden afgesloten, beweegt het strottenhoofd naar omhoog en naar voren, kantelt het strotklepje en opent de slokdarm. Dit alles om te voorkomen dat eten, drinken of speeksel in je luchtwegen terechtkomt. Maar soms gaat er bij dat mechanisme even iets mis en komt er toch iets in je luchtpijp terecht. Je lichaam reageert dan in normale omstandigheden door te hoesten en proesten: een beveiligingsmechanisme om de luchtwegen weer vrij te krijgen.

Verslikken overkomt iedereen weleens en kan allerlei oorzaken hebben. Misschien was je even afgeleid tijdens de maaltijd, zat je niet in de ideale houding om te eten of drinken, at of dronk je te snel, of was de textuur van je voeding wat droger of korreliger dan je had verwacht. Meestal is verslikken onschuldig, maar in sommige gevallen kan het evolueren naar een echt slikprobleem. Dat wordt dysfagie genoemd in de geneeskunde.”

2. Is het erg als je je verslikt?

Logopediste An Vandenbulcke: “Als je maar af en toe problemen hebt met slikken, is er waarschijnlijk niets aan de hand. Het kan dan helpen om je maaltijd rustig op te eten, zonder afleiding van bijvoorbeeld de televisie. Soms is het gewoon een kwestie van je houding tijdens het eten of drinken: wat rechter zitten, of je hoofd lichtjes naar voren kantelen kan dan helpen.

Maar wees wél alert voor andere signalen:

• moeite om te slikken
• pijn of hoesten tijdens het eten
• het gevoel dat er een brok in je keel zit
• een droge mond
• voeding die in de neus terechtkomt
• kokhalzen
• …

Je neemt dergelijke slikklachten best serieus, zeker als je meerdere klachten hebt, of als de klachten erger worden of aanhouden. Want slikproblemen kunnen leiden tot een longontsteking (doordat voedsel in de luchtwegen een infectie uitlokt), vermageren of uitdroging. Bovendien kan het wijzen op een onderliggende aandoening.”

3. Verergert verslikken met ouder worden?

Logopediste Sara Reusens: “Ja en nee, met de leeftijd gaat het algemene functioneren van je lichaam sowieso achteruit. Je kracht vermindert, je immuniteit daalt, je gebit wordt minder goed, je krijgt meer kans op reflux, … Ook de kans op bepaalde aandoeningen die slikproblemen in de hand werken, neemt toe. Slikproblemen hebben dus wel te maken met veroudering, maar ontstaan dan meestal in combinatie met een algemene achteruitgang van de gezondheid.”

4. Welke slikaandoeningen zijn er?

Logopediste Sara Reusens: “Slikproblemen bij volwassenen kunnen wijzen op een probleem met de slokdarm (zoals een ontsteking, uitstulping of vernauwing) of een gezwel of ontsteking in de keel. Er kan ook sprake zijn van een neurologisch probleem, zoals een beroerte, ALS, de ziekte van Parkinson, MS of dementie. Verder kan een chirurgische ingreep, intubatie of medicatie slikproblemen uitlokken.

Psychologische factoren komen ook voor, zij het in mindere mate. Slikproblemen ontstaan dan bijvoorbeeld als gevolg van een angst- of eetstoornis, aversie voor bepaalde voeding, een traumatische ervaring met verslikken of stressvolle gebeurtenissen.”

5. Wanneer moet je naar de dokter?

Logopediste Sara Reusens: “Ga zeker naar de huisarts als je meerdere slikklachten opmerkt, of als de problemen plots optreden, erger worden of blijven aanslepen. Blijf er in ieder geval niet mee zitten. Sommige mensen wachten heel lang – soms wel jaren – om naar de dokter te gaan. Ze denken dat hun slikproblemen normaal zijn, of dat er niets aan te doen valt. Maar het tegendeel is waar.

Hoewel slikproblemen relatief beperkt voorkomen, is het belangrijk om ze altijd ernstig te nemen en de huisarts te contacteren. Die kan doorverwijzen naar een logopedist, die het slikprobleem dan op zijn of haar beurt meer in detail onderzoekt in overleg met andere experts.”

6. Wat is de impact van een slikaandoening?

Logopediste An Vandenbulcke: “Je levenskwaliteit heeft er toch onder te lijden: je kunt minder eetlust krijgen, gewicht verliezen, een lager zelfbeeld krijgen, maar ook angsten, frustraties en sociale beperkingen kunnen opduiken. Daarom is het belangrijk om de problemen interdisciplinair aan te pakken. Niet enkel artsen en logopedisten, maar ook diëtisten, kinesisten, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en zelfs familie en omgeving kunnen betrokken worden.”

7. Hoe wordt een slikaandoening aangepakt?

Logopediste An Vandenbulcke: “Dat is niet eenduidig, omdat de behandeling heel erg afhangt van de oorzaak, symptomen, fysieke en mentale toestand van de persoon in kwestie. Wel vragen slikproblemen steeds om een multidisciplinaire aanpak, waarbij met verschillende specialisten een behandeling op maat wordt gemaakt. Wordt er een neurologisch probleem vastgesteld? Dan zetten we in de eerste plaats in op preventie. Gaat het om een gezwel? Dan zijn een operatie en revalidatie nodig.

Ook aangepaste voeding, sliktraining, een aangepaste houding om te eten én overleg met de familie kunnen nodig zijn. Kortom: er zijn heel veel mogelijkheden om de problemen te verbeteren, te voorkomen of op te lossen. Belangrijkste boodschap is vooral dat je er niet mee mag blijven rondlopen zonder hulp te vragen.”

Eerste hulp bij verslikken

Als iemand in je omgeving zich verslikt, is het vooral belangrijk om bij die persoon te blijven en niet te panikeren. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen milde en ernstige luchtwegbelemmering.

• Bij een milde luchtwegbelemmering spreekt, hoest, huilt of ademt het slachtoffer.
• Bij een ernstige verslikking kan het slachtoffer niet praten, hoesten, huilen of ademen, of maakt hij of zij hoestbewegingen zonder geluid. Het slachtoffer kan blauw worden en het bewustzijn verliezen. Contacteer altijd de 112 bij een ernstige verslikking.

Bij volwassenen

• Spoor de persoon in kwestie aan om flink te hoesten met de neus en mond bedekt. Verslikt iemand zich in drank of een kleine brok voedsel, dan zal die persoon niet stikken.
• Lukt het niet om het voedsel op te hoesten, en is het zichtbaar in de mond? Probeer het dan voorzichtig weg te halen met je vingers.
• Merk je dat de persoon rood of blauw aanloopt of moeite krijgt met praten of ademen? Verwittig dan de hulpdiensten en volg hun instructies op.
• Ga niet zomaar op de rug kloppen. Niet alleen kan dat zorgen voor extra stress en paniek, de persoon in kwestie kan de brok voedsel ook net dieper inademen. Rugslagen kunnen helpen bij (ernstige) verslikking, maar enkel wanneer je dat op de juiste manier doet zoals aangeleerd in een EHBO-cursus. Je staat best langs het slachtoffer, terwijl die voorover buigt. Met één hand wordt de borstkas ondersteund, terwijl met de andere hand rugslagen tussen de schouderbladen wordt gegeven.
• Het kan bij een ernstige verslikking of verstikking ook nodig zijn om de heimlichgreep uit te voeren, steeds afgewisseld met 5 rugslagen. Doe dit wel enkel als je verstand hebt van zaken (bijvoorbeeld nadat je een EHBO-cursus hebt gevolgd) of onder begeleiding van de hulpdiensten.
• Onderstaand filmpje van het Rode Kruis legt uit hoe je handelt bij ernstige luchtwegbelemmering: geef afwisselend 5 rugslagen en 5 buikstoten (heimlichgreep).

Bij kinderen

• Ook als je kind zich verslikt, is het belangrijk om rustig te blijven.
• Check de mond of keel om te kijken of je het voorwerp of voedsel makkelijk kunt weghalen. Druk in dat geval met je duimen op de kin om de mond te openen en haal de blokkage met één of twee vingers weg in een scheppende of lepelende beweging.
• Zit de blokkage te diep? Stop dan zeker niet je vingers in de mond van je kind. De kans is te groot dat je de blokkage zo net dieper duwt. Sla ook niet op de rug: zo onderbreek je het hoestritme. Maan je kind gewoon verder aan om te hoesten.
• Kan je kind nog huilen of praten, luid hoesten en goed inademen om te hoesten? Dan gaat het om een lichte verslikking en komt de blokkage meestal vanzelf los.
• Kan je kind niet meer praten of huilen, is het angstig en maakt de ademhaling een gierend geluid? Dan is de verslikking ernstig. Ga opnieuw niet met je vingers in de keel. Bel de hulpdiensten en volg hun instructies op.
• Geef achteraf liever niet meteen een slokje water, want dat kan de hoestprikkel opnieuw uitlokken.

Met dank aan het team Logopedie van het AZ Sint-Lucas in Gent. 

Haal opgelucht adem met deze artikels:

• De heimlichgreep: zo kun jij levens redden
• Opgelet! 10 ‘onschuldige dingen’ waar je kind in kan stikken
• Wat moet je doen als je kind aan het stikken is?

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!